Trang phục đặc trưng của Miền Bắc

Đây là một trong những hoạt động quan trọng tiến tới chào mừng Kỷ niệm 36 năm ngày giải phóng miền Nam - thống nhất đất nước (30/4), ngày Quốc tế Lao động (1/5), 121 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5).

Ở miền Nam Việt Nam có khá nhiều dân tộc cùng sinh sống như: Kinh, Hoa, Chăm, Khmer… khu vực ĐBSCL; Bana, Êđê, Stiêng, Xơ đăng… khu vực miền Trung, Tây Nguyên... Mỗi dân tộc có một quá trình phát triển trang phục xuất phát từ những đặc điểm lịch sử, địa lý, kinh tế, phong tục, tập quán… và gắn bó mật thiết với sinh hoạt đời sống thường ngày.

Các bộ trang phục của phụ nữ các dân tộc ởmiền Nam có những nét độc đáo và đặc trưng riêng của từng vùng như ở núi cao nguyên, phụ nữ thường hay mặc váy áo màu sẫm với nhiều mô típ hoa văn mô phỏng hoa lá, thú rừng; ở đồng bằng, phụ nữ mặc quần hoặc váy với áo dài, áo ngắn…

Đi kèm với trang phục là trang sức. Các trang sức của phụ nữ miền Nam đều có những món đặc trưng như hoa tai, vòng tay, vòng cổ, dây đeo cổ, nhẫn… bằng vàng, bạc, đá, thủy tinh, hạt cườm… thể hiện sự khéo léo và khiếu thẩm mỹ của các dân tộc, đồng thời làm phong phú và duyên dáng hơn cho trang phục.

Một số hình ảnh trang phục, trang sức đặc sắc được PV Dân trí ghi nhận:

 

Nhân viên Bảo tàng đang giới thiệu cho khách tham quan trang phục áo bà ba Nam Bộ.

 

Một số trang phục áo dài của người phụ nữ vùng đồng bằng. (Thứ 2 từ phải qua là bộ trang phục cưới mà chị Phan Thị Quyên, vợ anh hùng Nguyễn Văn Trỗi, mặc năm 1964).

 

Trang phục cưới của phụ nữ Việt giữa thế kỷ 20.

 

Một số trang phục của người phụ nữ dân tộc Chăm.

 

Một số trang phục của người phụ nữ vùng Tây Nguyên.

 

 

Trang phục cưới của phụ nữ dân tộc Hoa

Có lẽ đối với các thế hệ ngày nay, hình ảnh người bà, người mẹ và cả cô thiếu nữ với hàm răng óng ả hạt huyền, cùng chiếc áo tứ thân đoan trang, kín đáo chỉ còn là hình ảnh đẹp trong quá khứ xa xôi. Hình ảnh này đã đi vào thơ ca và trở thành biểu tượng cao đẹp của người con gái Việt Nam thời xưa.

Chúng ta cùng ngắm nhìn những bức hình về người phụ nữ Việt những năm đầu thế kỷ 20...

Hình ảnh truyền thống của người phụ nữ Bắc Bộ xưa với trang phục áo tứ thân đeo yếm, nón quai thao, tóc vấn quanh đầu, đi chân đất, nhuộm răng đen...

---

Nhuộm răng là tục cổ của dân tộc Việt, có từ thời Hùng Vương. Tục nhuộm răng đen của phụ nữ xưa trước hết là do quan điểm thẩm mỹ. Lý do trực tiếp của tục nhuộm răng bởi nhai trầu thường làm ố đen răng nên phải nhuộm thật đen để tạo được nét duyên dáng cho hàm răng…

---

---

Chiếc áo tứ thân là trang phục thường ngày của người phụ nữ miền Bắc. Áo được may bằng bốn khổ vải hẹp, với hai vạt trước không cài khuy mà chỉ vắt chéo và được giữ lại bằng cái thắt lưng quanh bụng, là hình ảnh phổ biến thời đó. 

Hai vạt áo bao giờ cũng để hở một phần ngực, được che bằng chiếc yếm - thường may bằng lụa trắng hoặc để màu ngà tự nhiên của sợi tơ.  Chiếc áo yếm được cho là xuất hiện đầu tiên dưới thời Lý (thế kỷ 12).

---

---

Phụ nữ thời đó không chỉ dùng nón để che nắng mà chiếc nón còn được coi như đồ trang sức. Một số chiếc nón thời xưa được làm rất nghệ thuật bằng lá cọ. Tất cả nguyên liệu để làm nón đều được chọn lựa kỹ càng, bên trong có một lớp đan bằng sợi mây chẻ mỏng.

---

Nhiều phụ nữ còn dán một cái gương tròn nhỏ dưới đáy nón để soi khi ra phố và liếc nhìn để chữa lại vành khăn. 

---

Dù ở trong nhà hay đi ra bên ngoài, đầu tóc người phụ nữ bao giờ cũng phải gọn gàng, không được để tóc xõa tự nhiên. Bức ảnh chụp phụ nữ Bắc Bộ hút thuốc bát bên cạnh con sen (người giúp việc) phục vụ thuốc trong nhà.

---

Một phụ nữ Bắc Bộ trong gia đình giàu có, thời kỳ 1919 - 1926.

---

Phụ nữ đất Bắc thường buộc tóc về phía bên thành cuộn dài, bọc bên ngoài bằng một cái khăn hẹp dài rồi quấn quanh đầu từ phía trước ra phía sau. Đầu mối còn thừa thì giắt vào phía dưới vành khăn, để xõa sang bên một túm tóc nhỏ gọi là đuôi gà.

---

Nhưng ở miền Trung và miền Nam, có lẽ do ảnh hưởng của người Trung Hoa nhập cư ồ ạt từ thế kỷ 17 nên phụ nữ từ lâu đã cuộn tóc thành búi phía sau gáy. Một điều đáng chú ý là dù ở Bắc hay Nam, đường ngôi rẽ tóc bao giờ cũng phải ở chính giữa trán, biểu hiện tính đoan trang của người đàn bà. Tất nhiên nó phải đi cùng hàm răng đen nhánh.

Áo tứ thân

Áo tứ thân là một trang phục của phụ nữ Miền Bắc Việt Nam. Áo được sử dụng như trang phục hàng ngày đến đầu thế kỷ 20. Ngày nay, áo tứ thân chỉ được mặc trong các dịp lễ hội truyền thống.

Miêu tả

Phần lưng áo gồm hai mảnh vải ghép lại, thường là màu nâu hoặc nâu non ghép với màu cùng gam; phía trước có hai thân tách rời, được buộc lại với nhau, thả trước bụng để tạo dáng người thon thả, phía trên không gài khít mà để lộ yếm màu bên trong; cổ áo viền 1 - 2 cm. Áo tứ thân dài gần chấm gót, tay áo bó chặt. Trên sân khấu truyền thống, áo tứ thân dùng cho các vai nữ nông thôn, thường may bằng vải màu sẫm có khuy tròn gài bên nách phải.

Bài Chân quê của Nguyễn Bính tả hình ảnh truyền thống của người phụ nữ Việt Nam:
Nào đâu cái yếm lụa sồi?
Cái dây lưng đũi nhuộm hồi sang xuân?
Nào đâu cái áo tứ thân?
Cái khăn mỏ quạ, cái quần nái đen?

Cho đến nay, vẫn chưa ai biết rõ được nguồn gốc chính xác của chiếc áo tứ thân, nhưng nếu ngược dòng thời gian tìm về cội nguồn, hình ảnh chiếc áo dài tứ thân Việt với hai tà áo thướt tha trong gió đã được tìm thấy qua các hình khắc trên mặt trống đồng Ngọc Lũ cách nay khoảng vài nghìn năm. Theo truyền thuyết kể lại, khi cưỡi voi xông trận đánh đuổi quân Hán, Hai Bà trưng đã mặc áo dài hai tà giáp vàng, che lọng vàng. Rồi do tôn kính Hai bà, phụ nữ Việt tránh mặc áo hai tà mà thay bằng áo tứ thân. Một lý do khác xem chừng cũng cũng có vẻ hợp lý là thời trước kỹ thuật còn đơn giản, thô sơ và mộc mạc, không thể dệt vải theo khổ lớn được, nên người ta phải ghép bốn mảnh vải lại mới có thể tạo ra được một chiếc áo dài - áo dài tứ thân. Áo tứ thân gồm hai vạt trước rộng như nhau, thường buộc vào nhau. Khi mặc áo tứ thân phải thắt lưng bằng dải lụa màu, hay các “ruột tượng” - một cái bao hình ống dài có thể đựng tiền và vài thứ lặt vặt rồi buộc rút hai đầu lại.Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, áo dài tứ thân cũng trôi nổi nhưng vẫn tồn tại và không thể bị xóa bỏ. Rồi chịu ảnh hưởng và thay đổi theo thời gian, trong khoảng từ thế kỷ 17 đến thế kỷ 19, để có dáng dấp trang trọng và mang vẻ quyền quý hơn, phụ nữ nơi thành thị đã biến tấu kiểu áo ngũ thân từ chiếc áo dài tứ thân nhằm thể hiện sự giàu sang cũng như địa vị xã hội của người phụ nữ, đồng thời chiếc áo ngũ thân cũng là biểu hiện của ngũ hành: Kim - Mộc - Thủy - Hỏa - Thổ. Đi theo áo tứ thân phải có chiếc yếm, cái khăn mỏ quạ, chiếc nón quai thao, góp phần tạo nên bộ “quốc phục” của quý bà thời xưa theo các chị, các em đến những nơi đình đám.

Khăn vuông mỏ quạ…

Trang phục nữ Kinh Bắc là phải kể đến áo năm thân, may bằng the, lụa, yếm cổ viền, bao thắt lưng xanh, váy sồi rủ hình lưỡi trai, chân đi dép cong.... tưởng như thế cũng là đủ, vậy mà còn một chi tiết nhỏ, nhưng rất quan trọng đến mức không thể thiếu, đó là "khăn vuông mỏ quạ".
Khăn vuông mỏ quạ không hẳn ai biết hát quan họ cũng biết chít; mà dẫu có biết chít cũng chưa chắc đã đẹp. Có người đã nói: Khăn mỏ quạ phải chít sao cho vừa, hợp với khuôn mặt, tạo cho khuôn mặt (khi chít khăn) như hình chiếc búp sen. Nếu chít cái Mỏ quá cao, trông nó điêu, nếu để cái Mỏ thấp quá, khuôn mặt trở lên đần, tối tăm....
Muốn chít khăn Mỏ quạ cho đẹp, trước tiên phải "biết quấn tóc trong một khăn vấn tóc, vòng tròn lại và đặt ngay ngắn lên đầu, hơi xệ và hình bầu dục về phía gáy, ghim lại". Nhưng quan trọng hơn là khăn vuông đem gấp sao cho khéo và cân đối (gấp chéo thành hình tam giác) bẻ hình mỏ quạ sao cho chính giữa đường ngôi trên đầu, bắt hai góc khăn về hai phía tai rồi thắt múi ở gáy.
Thực ra khăn vuông mỏ quạ không đơn thuần chỉ là công cụ trang phục trên đầu người thiếu nữ, mà hẳn là công việc nghệ thuật làm đẹp cần có ở người con gái Kinh Bắc.
Chợt nhớ:.... Có ai đó đã từng thốt lên:
Nhìn em khăn vuông mỏ quạ,
Để anh trong dạ tơ vương.
Nhìn em khăn vuông mỏ quạ
Để anh hoá đá vì người....