Trang phục truyền thống của dân tộc Dao ở phụ nữ

Ý thức bảo vệ và gắn bó với thiên nhiên được thể hiện rất rõ trong các hoa văn được thêu trên trang phục truyền thống, nhất là trang phục nữ Dao (Cao Bằng).

Ở Cao Bằng, người Dao chiếm khoảng hơn 50000 người (chiếm 10,1% dân số toàn tỉnh), với hai nhóm là Dao đỏ và Dao tiền. Để phân biệt Dao đỏ và Dao tiền thì điều dễ nhận biết nhất là trên trang phục của họ. Sở dĩ, nhóm Dao tiền có tên như vậy là vì họ trang trí trên y phục là những đồng tiền xu bằng bạc; còn y phục nữ Dao đỏ màu sắc trang trí chủ đạo là màu đỏ với hai chuỗi bông đỏ được gắn trên áo của phụ nữ. Hoa văn trang trí trên vải của người Dao vô cùng đặc sắc, phong phú, chủ yếu là những hình ảnh thường thấy trong sinh hoạt hằng ngày, như: hình hoa lá, cỏ cây, hình tổ tiên, những loài vật... gắn bó với họ trong cuộc sống. Chính những hình ảnh này tạo nên sắc thái riêng biệt trong nét văn hóa riêng của dân tộc Dao.

Phụ nữ Dao Đỏ ăn mặc lộng lẫy. Áo dài của người Dao may kiểu xẻ ngực (áo hở ngực), không có khuy, không có cúc, gấu áo dài chấm đầu gối, tay áo rộng, có trang trí đường viền. Áo dài thường được mặc với chiếc yếm màu sáng nhạt. Hai bên áo có hai chuỗi bông gù (nom làng gẩu) mỗi bên có 8 bông. Trên thân áo có trang trí mô típ hoa văn rực rỡ với màu chàm đen là màu nền cơ bản.

Nổi bật trên cái nền màu ấy là gam màu tương phản, mạnh, sáng chói như màu đỏ lửa, hồng, vàng tươi, trắng tuyết… Các mảnh vải đỏ được thêu hoặc gắn vào sặc sỡ. Khăn quấn đầu Cà pha dài 8 sải, quấn quanh đầu trông như vành nón. Bên người quấn, che một dải vải phả xí thêu thùa nhiều họa tiết bằng chỉ đỏ. Thắt lưng xi lơ chin được thêu thùa công phu với nhiều hoa văn cầu kỳ quấn vòng quanh eo bụng, rủ xuống đằng sau ngang tà áo. Quần hầu tảo ống rộng trang trí các ô vuông xanh hoặc đỏ, nâu, trắng. Đằng sau lưng khoác vuông vải nòm kie thể hiện tài năng thêu thùa trang trí của bàn tay khéo léo.

Trang phục phụ nữ Dao đỏ (Cao Bằng). Ảnh: Internet

Phụ nữ Dao Tiền cắt tóc ngắn, chải sáp ong, đội khăn trắng, khăn là mảnh vải dài khoảng 1,2m, hai đầu có thêu chiếc ấn của Bàn Vương, khăn này dùng trong sinh hoạt thường ngày. Khi đi chơi, họ có chiếc khăn màu trắng thêu hoa văn họa tiết và hình hoa lá. Ngày cưới, cô gái Dao Tiền phải đội một cái mũ và phủ khăn thêu. Áo của phụ nữ Dao Tiền có nẹp ngực nhỏ, nhiều hoa văn, phía sau gáy đeo 7 đến 9 đồng tiền, khuy áo được làm bằng bạc tròn hoặc bán nguyệt có móc. Khác với phụ nữ Dao Đỏ, phụ nữ Dao Tiền mặc váy. Váy là mảnh vải gồm nhiều bức, khi mặc khép lại nhờ dây rút.

Trang phục phụ nữ Dao tiền (Cao Bằng). Ảnh: Internet

Ý thức bảo vệ và gắn bó với thiên nhiên được thể hiện rất rõ trong các hoa văn được thêu trên trang phục truyền thống, nhất là trang phục nữ. Các hoa văn chủ đạo trong trang phục truyền thống của người Dao phản ánh sâu sắc tình yêu thiên nhiên, cây cỏ (như hình cây thông, cây lúa, hoa mặt trời, hoa đỗ, hoa dưa…). Bên cạnh đó còn có các hình người, gia súc (hình đàn chim, hình chân chó, chân mèo, chân chim…). Những họa tiết hoa văn về thiên nhiên được thêu trên nhiều tầng, nhiều lớp của trang phục truyền thống như khăn đội đầu, yếm, nẹp ngực áo, lưng áo, thắt lưng, gấu quần, mũ trẻ em… Trên lễ phục như khăn, mũ và áo của những người hành lễ (lễ phục của thày cúng, thày tào, người làm lễ cấp sắc…) cũng được thêu như thế.

Các họa tiết trên trang phục của thiếu nữ Dao được thêu không theo mẫu vẽ sẵn trên vải mà hoàn toàn dựa vào trí nhớ và thêu ở mặt trái của vải để hình mẫu nổi lên. Kỹ thuật in hoa văn trên vải bằng sáp ong của người Dao rất độc đáo. Người ta dùng bút vẽ hay nhúng khuôn in vào sáp ong nóng chảy rồi in lên vải. Vải sau khi nhuộm chàm sẽ hiện lên hoa văn màu xanh lơ do phủ lớp sáp ong nên không bị thấm màu chàm.

Hoa văn trên vải của dân tộc Dao ở Cao Bằng vô cùng đặc sắc, phong phú, thể hiện trình độ tư duy và khả năng thẩm mỹ của họ. Việc bảo tồn những mẫu hoa văn truyền thống của dân tộc Dao là điều cần thiết trong giai đoạn hội nhập về kinh tế, văn hóa, xã hội trong giai đoạn hiện nay.