Triệu chứng của bệnh sốt rét thường biểu hiện thế nào?

Bạn đọc hỏi:

Xin hỏi Bác sĩ các dấu hiệu về bệnh sốt rét thế nào ạ?

BS. Đinh Thị Thu Hương-Chuyên khoa Truyền nhiễm-Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương trả lời:

Dấu hiệu của bệnh sốt rét

Chào bạn. Bệnh sốt rét là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng Plasmodium spp, gây ra, thường ở gặp các quốc gia vùng nhiệt đới. Bệnh lây truyền qua trung gian muỗi Anopheles. Ký sinh trùng sống chủ yếu trong hồng cầu và gây nên bệnh cảnh toàn thân, có thể tổn thương ở nhiều cơ quan khác nhau.

Biểu hiện điển hình là cơn sốt rét, có kèm gan, lách to hoặc thiếu máu. Những thể lâm sàng nặng (sốt rét ác tính) có tổn thương não, đái huyết cầu tố, suy thận, suy gan, trụy mạch có thể gây tử vong.
Có hơn 60 loại ký sinh trùng sốt rét khác nhau, nhưng chỉ có 4 loại gây bệnh ở người: P.falciparum, P.vivax, P.malariae, P.ovale. Hiện nay ở Việt Nam lưu hành cả 4 loại ký sinh trùng nhưng hay gặp là P.falciparum và P.vivax, trong đó P.falciparum thường gây bệnh cảnh sốt rét ác tính.

Bệnh cảnh lâm sàng bệnh của sốt rét có thể thay đổi tùy thuộc vào nhiều yếu tố: loại ký sinh trùng, tình trạng miễn dịch, yếu tố cơ địa như thai nghén, suy dinh dưỡng…
Dịch tễ: Đang sinh sống hoặc vùng sốt rét lưu hành trong vòng 1 tháng hoặc tiền sử sốt rét 2 năm nay gần đây.
Thời kỳ ủ bệnh: Thời gian tính từ khi bị muỗi đốt đến khi có biểu hiện lâm sàng đầu tiên tùy thuộc vào từng loại ký sinh trung sốt rét: P.Falciparum: trung bình là 12 ngày, P.vivax là 14 ngày, P.malariae trung bình là 28 ngày, P.ovale trung bình là 17 ngày. Bệnh nhân có các biểu hiện như cảm giác khó chịu, ớn lạnh do thể vô tính phóng thích từ gan vào máu. Thời kỳ ủ bệnh của ký sinh trùng sốt rét P.vivax có thể kéo dài hơn tùy theo số lượng ký sinh trùng , khả năng chống đỡ của vật chủ.

Cơn sốt rét điển hình: Thời gian này ký sinh trùng phát triển trong hồng cầu, cơn sốt tương ứng với các đợt phóng thích của thể phân liệt vào tuần hoàn. Cơn sốt rét điển hình được chia làm 3 thời kỳ;
- Giai đoạn ớn lạnh: bắt đầu cơn sốt rét run từ 15 phút đến 1 giờ. Bệnh nhân mệt mỏi, nhức đầu, buồn nôn và nôn, mạch nhanh. Đôi khi bệnh nhân không có cơn rét run chỉ có ớn lạnh, nhức đầu.
- Giai đoạn sốt nóng: Nhiệt độ tăng cao 39 – 40 độ C, da nóng và khô. Bệnh nhân có nhức đầu nhưng giảm buồn nôn. Giai đoạn này có thể kéo dài từ nửa giờ đến 6 giờ.

- Giai đoạn đổ mồ hôi: sau cơn nóng bệnh nhân vã mồ hôi. Nhiệt độ, mạch về bình thường, da ấm. Giai đoạn này kéo dàu trên 1 giờ. Bệnh nhân dễ chịu hơn và cảm giác buồn ngủ. Khoảng cách giữa 2 cơn sốt với P.falciparum là 24 giờ hoặc 48 giờ, với P.vivax và ovale là khoảng 48 giờ và đối với P.malariae là 72 giờ. Giữa các cơn bệnh nhân cảm thấy bình thường, dễ chịu. Đối với nhiễm P.falciparum, ở bệnh nhân có miễn dịch kém, khoảng cách giữa các cơn sốt không đều và có xu hướng trở thành ác tính với các biến chứng nặng, có thể dẫn đến tử vong. Sau đợt nhiễm đầu tiên, thời gian tái phát có thể là ba năm đối với P.vivax, một năm rưỡi đối với P.ovale và có thể 20 năm với P.malariae.

Sốt rét có thể tiến triển thành sốt rét ác tính khi có các biểu hiện như sau: Rối loạn ý thức, sốt cao liên tục, rối loạn tiêu hóa, nhức đầu dữ dội, da xanh, niêm mạc nhợt, nước tiểu đen hư bã cà phê, suy gan cấp, mật độ ký sinh trùng trên 100.000/ mm3…
Xét nghiệm: Tất cả bệnh nhân nghi ngờ sốt rét đều phải làm xét nghiệm ký sinh trùng như soi tìm ký sinh trùng trên kính hiển vi, làm test nhanh để chẩn đoán nhanh để phát hiện ký sinh trùng…
Hy vọng các thông tin trên giúp bạn hiểu biệt thêm về bệnh sốt rét.
Chúc bạn luôn khỏe.