Thủng dạ dày tá tràng được xem là “cái kết” của viêm loét dạ dày không được điều trị hay không kiêng khem trong ăn uống. Sau đây là các triệu chứng của bệnh thủng dạ dày tá tràng.

TRIỆU CHỨNG CỦA BỆNH THỦNG DẠ DÀY

Bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phẫu thuật kịp thời.

Triệu chứng chính khi thủng ổ loét dạ dày – tá tràng là đau dữ dội đột ngột. Bệnh nhân đang làm việc hoặc sinh hoạt bình thường bỗng nhiên đau như dao đâm vùng dưới mỏ ác trên rốn, phải gập người lại, không dám nằm hoặc đứng thẳng vì sợ làm căng cơ bụng, đau sẽ tăng lên. Do đau nên bệnh nhân như bị choáng, mặt tái xám, sợ hãi, toát mồ hôi, đầu chi lạnh, mạch nhanh, nhỏ, sau đó tình trạng chung ổn định trở lại.

Cùng lúc xuất hiện cơn đau, khi sờ nắn bụng sẽ có cảm giác như sờ vào gỗ do thành bụng bị co cứng, do nước dạ dày kích thích màng bụng gây nên. Nếu chụp X-quang bụng không thuốc trong tư thế đứng thẳng sẽ thấy bóng sáng hình lưỡi liềm (liềm hơi) nằm giữa mặt lõm của cơ hoành ở trên và mặt lồi của gan phải ở dưới. Thường chỉ thấy liềm hơi ở bên phải, có khi ở cả 2 bên.

Nếu không được mổ sớm thủng dạ dày – tá tràng sẽ dẫn đến những biến chứng nặng, đe dọa tính mạng người bệnh như viêm màng bụng toàn thể trong vòng 12-24 giờ hoặc áp-xe dưới cơ hoành, rất khó khăn cho việc chữa trị.

Điều trị

Thủng dạ dày-tá tràng là một cấp cứu ngoại khoa. Mọi lỗ thủng ở dạ dày hay tá tràng đều được phải mổ và phải mổ cấp cứu càng sớm càng tốt.
Trước khi mổ bệnh nhân phải được chuẩn bị tốt.

Chuẩn bị trước mổ:

Dùng thuốc giảm đau khi chẩn đoán xác định thủng dạ dày-tá tràng. Vì cơn đau do thủng dạ dày-tá tràng rất đau và được một số tác giả miêu tả như “ dao đâm” nên cần dùng thuốc giảm đau ngay khi đã chẩn đoán và có chỉ định mổ.
Hút dạ dày: Hút để dạ dày trống, giảm lượng dịch trong dạ dày tràn vào ổ bụng, đồng thời là một động tác bắt buộc cho mọi cuộc mổ xẻ có gây mê, trách dịch tràn vào khí quản gây biến chứng nặng và có thể đưa đến tử vong.
Hồi sức,bù nước điện giải: cho những bệnh nhân đến muộn, đã nhiều ngày đau không ăn uống, tổng trạng kém, hoặc những bệnh nhân hẹp môn vị có tình trạng mất nước do nôn ói nhiều. Trong những trường hợp huyết áp thấp, bồi hoàn nước và điện giải là động tác bắt buộc để nâng huyết áp.
Kháng sinh trước mổ là cần thiết trong thủng dạ dày đã có viêm phúc mạc.

Bệnh nhân viêm loét dạ dày phải chú ý về chế độ ăn uống cũng như sinh hoạt của mình để đề phòng tình trạng thủ dạ dày đặc biệt trong mùa nóng. Nên tránh các loại thức ăn cay nóng, không được uống rượu, uyệt đối không dùng cortison là loại thuốc gây thủng…

Lưu ý với những bệnh nhân đã có tiền sử thủng dạ dày thì nguy cơ bị thủng lại sẽ rất cao, vì vậy việc phòng ngừa là rất quan trọng.


CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH THỦNG DẠ DÀY


Nhận định tình trạng người bệnh

Nhận định trước mổ

- Toàn thân:

+ Xem có sốc hay không? Hội chứng này hay gặp ở những giờ đầu sau thủng do đau gây nên.

+ Xem có hội chứng nhiễm trùng nhiễm độc không?

Cần quan sát xem vẻ mặt có hốc hác không? môi có khô, lưỡi có bẩn không? Số lượng nước tiểu nhiều hay ít, nước tiểu có màu vàng không?

Hội chứng này gặp ở thủng dạ dày đến muộn do viêm phúc mạc gây nên.

+ Nhận định về dấu hiệu sinh tồn: xem mạch có nhanh nhỏ, huyết áp có tụt, có nhịp thở nhanh nông hay không? có sốt không?

- Tại chỗ:

+ Nhận định cơn đau : Hỏi người bệnh xem bắt đầu đau từ bao giờ? vị trí đau? đau dữ dội hay đau âm ỉ? đau liên tục hay đau thành cơn? đau có lan đi đâu không?. Người điều dưỡng phải ghi vào hồ sơ để giúp bác sĩ theo dõi diễn biến của bệnh.

+ Nhận định nôn: xem có nôn hay không? nếu có nôn thì nôn nhiều hay ít, nôn ra chất nôn gì?

+ Có bí trung đại tiện không?

Nhận định sau mổ

- Nếu trước mổ có nhiễm trùng – nhiễm độc thì sau mổ có còn không?

- Người bệnh tỉnh hay chưa tỉnh?

- Có đau vết mổ không? vết mổ có bị chảy máu, có bị nhiểm khuẩn không?

- Nhận định tình trạng ổ bụng: xem bụng có trướng không?

- Cần xem ống dẫn lưu phúc mạc, ống dẫn lưu dạ dày có hoạt động tốt không? nhận định về số lượng, màu sắc, tính chất của dịch qua ống dẫn lưu?

- Nhận định lưu thông tiêu hoá: xem người bệnh trung tiện, đại tiện được chưa?

- Về dinh dưỡng: cần xem người bệnh đã ăn uống được gì?

- Nhận định về tư tưởng của người bệnh, hoàn cảnh kinh tế gia đình, những bệnh mạn tính?

Những vấn đề cần chăm sóc

- Người bệnh sốc.

- Đau bụng dữ dội vùng thượng vị.

- Nhiễm trùng – nhiễm độc.

- Người bệnh trướng bụng.

- Nguy cơ nhiễm trùng vết mổ.

- Nguy cơ thiếu hụt dinh dưỡng.

- Người bệnh lo lắng về bệnh.

Lập và thực hiện kế hoạch chăm sóc

 Trước mổ

Thủng dạ dày - tá tràng phải được điều trị bằng phẫu thuật cấp cứu. Thường thời gian chuẩn bị mổ rất ngắn, vì vậy người điều dưỡng cần khẩn trương chuẩn bị người bệnh như chuẩn bị trước mổ cấp cứu, ngoài ra còn phải thực hiện một số công việc sau:

- Đặt ống hút dịch dạ dày và hút hết dịch trong dạ dày, để làm hạn chế dịch dạ dày qua lỗ thủng vào trong ổ bụng và chống trướng bụng giúp cho người bệnh dễ thở.

- Không được tiêm các thuốc giảm đau trong thời gian theo dõi để chẩn đoán.

- Truyền dịch và tiêm thuốc theo y lệnh.

- Dùng kháng sinh trước mổ theo y lệnh.

- Đặt ống thông tiểu để kiểm soát tình trạng nước xuất nhập nếu người bệnh trong tình trạng sốc.

Sau mổ

- Theo dõi sát dấu hiệu sinh tồn:

+ Nếu có khó thở, nhịp thở tăng, điều dưỡng phải kiểm tra đường hô hấp xem có cản trở nào không và cho thở oxy.

+ Nếu mạch nhanh dần, huyết áp giảm dần phải báo ngay với thầy thuốc (đề phòng sốc do mất máu).

- Ống hút dịch dạ dày: phải theo dõi thường xuyên tránh tắc nghẽn, cần cho hút ngắt quãng. Không được rút sớm ống hút dạ dày, chỉ rút khi có nhu động ruột.

- Theo dõi tình trạng ổ bụng. Nếu ngày thứ 4 - 5 sau mổ mà bụng trướng, kèm theo có đau khắp bụng, bí trung đại tiện, toàn thân có nhiễm trùng thì cần báo ngay với thầy thuốc (thường do viêm phúc mạc thứ phát do bục nơi khâu lỗ thủng).

- Chăm sóc ống dẫn lưu

+ Ống dẫn lưu ổ bụng phải được nối xuống túi vô khuẩn hoặc chai vô khuẩn có đựng dung dịch sát khuẩn, để tránh nhiễm khuẩn ngược dòng.

+ Cho người bệnh nằm nghiêng về bên có ống dẫn lưu để dịch thoát ra được dễ dàng.

+ Tránh làm gập, tắc ống dẫn lưu.

+ Theo dõi về số lượng, màu sắc, tính chất của dịch qua ống dẫn lưu ra ngoài. Bình thường ống dẫn lưu ổ bụng ra dịch với số lượng ít dần và không hôi.

+ Nếu ống dẫn lưu ra dịch bất thường hoặc ra máu cần báo cáo ngay với thầy thuốc.

+ Thay băng chân ống dẫn lưu và sát khuẩn thân ống dẫn lưu, thay túi đựng dịch dẫn lưu hằng ngày.

+ Ống dẫn lưu thường được rút khi người bệnh có trung tiện.

- Chăm sóc ống thông niệu đạo – bàng quang: sau mổ, ống dẫn lưu niệu đạo - bàng quang cần được rút sớm để tránh nhiễm khuẩn ngược dòng.

- Chăm sóc vết mổ:

+ Đảm bảo thay băng vô khuẩn.

+ Bình thường cắt chỉ vào ngày thứ 7.

Đối với người già, suy dinh dưỡng, thành bụng yếu thì cắt chỉ muộn hơn (ngày thứ 10).

- Dinh dưỡng:

+ Khi chưa có nhu động ruột, nuôi dưỡng bằng đường tĩnh mạch.

+ Khi đã có nhu động ruột thì bắt đầu cho bệnh nhân uống, sau đó cho ăn từ lỏng tới đặc.

- Trường hợp người bệnh cắt đoạn dạ dày

+ Điều dưỡng cần theo dõi sát dấu hiệu sinh tồn, vì người bệnh chịu một phẫu thuật lớn trong điều kiện mổ cấp cứu, thời gian chuẩn bị ngắn vì vậy dễ có tai biến xảy ra.

+ Theo dõi sát ống hút dịch dạ dày: nếu thấy có máu tươi cần báo ngay với thầy thuốc.

+ Khi người bệnh được ăn uống: những ngày đầu cần ăn thức ăn loãng, dễ tiêu, ăn làm nhiều bữa trong ngày (6 - 8 bữa). Sau đó theo thời gian cho ăn giảm dần số bữa, tăng dần về số lượng trong một bữa để tránh hội chứng dạ dày bé.

- Nếu cắt dây thần kinh X, nối vị tràng, điều dưỡng cần theo dõi ống hút dạ dày kỹ hơn, tránh trướng bụng.

- Theo dõi các biến chứng

+ Sốc: thường do giảm khối lượng tuần hoàn, do đau.

+ Nôn: thường xảy ra trong những giờ đầu, trong trường hợp ống hút dịch dạ dày không hoạt động tốt, người bệnh thường nôn ra dịch nâu đen. Cần cho nằm đầu nghiêng về một bên để chất nôn không lọt vào đường hô hấp.

+ Chảy máu nơi khâu lỗ thủng hoặc miệng nối: thường người bệnh nôn ra máu tươi.

+ Biến chứng phổi: nhất là ở người bệnh già yếu.

+ Nhiễm trùng vết mổ.

Giáo dục sức khoẻ

Hướng dẫn cho người bệnh chế độ ăn, uống khi xuất viện.

- Ăn lỏng dễ tiêu, giàu dinh dưỡng. Giai đoạn đầu ăn nhiều bữa trong ngày nhất là trường hợp cắt đoạn dạ dày (6 đến 8 bữa), mỗi bữa ăn với số lượng ít. Sau đó giảm dần số bữa và tăng số lượng mỗi bữa.

- Hạn chế ăn, uống các chất kích thích (rượu, chè, cà phê, ớt, nước có ga...)

- Khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường (đau bụng dữ dội, nôn, nôn ra máu) cần đến bệnh viện ngay.

Bài thuốc dân gian chữa viêm loét dạ dày
Chữa đau dạ dày bằng nghệ
Món ăn cho người bị đau dạ dày
Ăn kiêng khi bị đau dạ dày
Đau dạ dày lúc mang thai


(ST)