Mâm cỗ cúng ông bà, để gia đình quây quần bên nhau trong ngày đầu năm là một nét đẹp trong văn hóa của gia đình người Việt từ Bắc vào Nam. Hơn thế, ngày Tết truyền thống luôn là ngày gia đình quây quần bên nhau, chính vì thế một mâm cơm đầy đủ sẽ mang lại niềm may mắn và sung túc cả năm cho gia đình. Cùng Phununet tìm hiểu mâm cỗ ngày tết và những món mới trong ngày tết của người Việt mình nhé!

Mâm cỗ ngày Tết 3 miền

Sự khác nhau trong văn hóa ẩm thực của ba miền thể hiện trong mâm cỗ Tết. Với miền Bắc đó là sự tinh tế, phối hợp hài hòa giữa các món ăn; miền Trung là sự cầu kỳ, chăm chút trong việc chế biến, tạo hình cho từng món ăn; riêng với người miền Nam đó là sự phong phú, từ món khô, món nước, từ món mặn cho đến món ngọt đều có mặt đầy đủ.

Sự tinh tế của miền Bắc

Mâm cổ của người miền Bắc thường có bốn bát và bốn đĩa chính. Ảnh: Q.T.

Mâm cỗ vùng đồng bằng Bắc bộ thường tuân thủ đúng bài bản. Mâm cỗ thường gồm bốn đĩa và bốn bát không kể những đĩa xôi và các bát nước chấm. Bốn đĩa gồm hai đĩa thịt có thể là gà và heo, một đĩa nem, một đĩa giò lụa. Có thể thêm một đĩa giò mỡ (giò thủ hoặc thịt đông). Bốn bát gồm bát ninh, bát măng hầm giò heo, bát miến, bát mộc. Đây là những yêu cầu căn bản của mâm cỗ. Tuỳ gia đình có thể thêm những món như nộm, xào, ngày tết còn có món đặc trưng như bánh chưng, dưa hành. Tráng miệng có mứt sen, quất, gừng, chè kho.

Cầu kỳ, chăm chút như miền Trung

Những món trên mâm cỗ miền Trung thường chú trọng đến sự chăm chút và tính bảo quản do khí hậu khắc nghiệt. Món nguội có các món như chả phụng, nem, tré... Gỏi thì có gà bóp rau răm; gỏi trái vả; măng, mít trộn.... Món nóng có nem lụi, bò nướng sả ớt... Những món nguội lưu trữ được dài ngày thường được cuốn với bánh tráng, dưa kiệu.

Mâm cổ Tết ở miền Trung lại thể hiện sự cầu kỳ trong cách bài trí món ăn. Ảnh: Q.T.

Món chính để ăn với cơm có món quay, rán từ heo, gà. Món nấu có bò nấu thưng, củ cải kho nạc heo, thịt nạc rim, hon… Và thường không thiếu món canh giò heo hầm, gà tiềm, bánh tét, dưa món. Các món tráng miệng từ mứt; bánh có bánh tổ, bánh in, bánh thuẩn, bánh bột sắn, bánh ít, bánh đậu xanh sấy, bánh bảy lửa, cốm…

Phong phú mâm cỗ miền Nam

Với món nguội có nem, bì, lòng heo khìa, giò heo nhồi, lạp xưởng tươi, gỏi ngó sen… Riêng gỏi gà luộc xé phay trộn củ hành, kiệu là món thường có trên mâm cỗ. Các món ngâm chua như lỗ tai heo ngâm giấm, tôm khô củ kiệu cũng được ưa chuộng. Món chính để ăn cơm như bò nấu đun, gà rim nước dừa tươi.

Mâm cỗ miền Nam là sự phong phú trong thể loại thức ăn, từ món khô cho đến món nước, từ ngọt đến mặn đều có mặt trên mâm cỗ. Ảnh: Q.T.

Đặc biệt, hầu như khắp nơi ở Nam bộ nhà nào cũng có nồi thịt kho nước dừa ăn với dưa giá và canh khổ qua. Hai món này luôn có trong mâm cơm cúng ông bà ngày 30 tết. Theo dân gian thì “khổ qua” là món ăn để mong ước sự cơ cực qua đi cho năm mới tốt đẹp hơn. Xét thực tế đây là món ăn mát, giải mỡ, lưu trữ lâu ở thời tiết nóng miền Nam. Và thường phải có món bánh tét nhân mỡ ăn với củ cải ngâm nước mắm. Tráng miệng có những loại mứt trái cây như mứt dừa, me, mãng cầu, gừng dẻo, củ năn, thèo lèo, kẹo chuối, xôi vị, bánh bò, bánh ít, bánh tét ngọt…

Sự hài hòa âm dương trong các mâm cỗ

Sự phối hợp nguyên liệu nóng và nguyên liệu mát cũng là nghệ thuật cân bằng âm dương trong món ăn ngày tết. Chẳng hạn, cá lóc kho kèm thịt heo (cá nước – âm hơn, heo trên cạn – dương hơn). Thịt, cá (dương hơn) được xào với rau củ (âm hơn).

Nhìn mâm cỗ tết Việt, màu sắc hài hoà. Rau quả xanh tươi của hành mộc thể hiện sự tươi mới mùa Xuân. Màu đỏ – hành hoả, màu của thịt thà, nem chả mang đầy năng lượng cho cuộc sống. Màu vàng – hành thổ từ sắc vàng như bánh mứt thể hiện sự an lành. Màu trắng – hành kim của các món bún, cơm, xôi, bánh tráng tượng cho sự vững chắc, bền bỉ. Và màu nâu sẫm, màu đen – hành thuỷ của các loại nấm, tóc tiên… tượng trưng cho sự may mắn, hanh thông. Màu sắc ngũ hành có đủ trong mâm cỗ tết thể hiện sự ước mong điều tốt lành trong năm mới.

Thưởng thức những món chè, bánh ngon 3 miền ngày Tết

Tết cổ truyền là dịp sum vầy của cả gia đình, vì thế nhiều món ăn ngon được các bà mẹ khéo bày biện. Cùng chúng tôi điểm qua một số món chè, bánh ngon ở 3 miền được ưa dùng vào ngày Tết.

Miền bắc: Thơm ngọt món bánh gio mật, bánh tẻ và chè con ong

Bánh gio mật - Nguồn internet

Hai món bánh gio mật và bánh tẻ được bày bán quanh năm, nhưng đến dịp Tết nguyên đán lại được các bà, cá mẹ ưu ái chọn làm món ăn chiêu đãi cả nhà. Cũng bởi cái tình ấm áp trong hạt gạo, cây mía thân quen mà Tết đến, xuân về nó lại mang ý nghĩa hơn hẳn. Bánh gio là một trong những món quà quê xứ Bắc được nhiều người con yêu thích.

Bánh gio nhìn đơn giản nhưng cách làm thì cầu kỳ chứ không dễ như nhiều người lầm tưởng. Trước tiên phải tìm loại rơm nếp, hột xoan, quả dành dành, vỏ bưởi khô, tất cả được đốt lên để lấy gio. Trong đó, quả dành dành là để tạo màu bánh trong, còn rơm nếp hay vỏ bưởi thì đem lại hương thơm dịu dàng cho mỗi chiếc bánh. Sau đó ngâm gio trong một cái vại với nước vôi trong qua mấy đêm liền.

Gạo nếp gói bánh gio là thứ gạo nếp cái hoa vàng dậy thơm mùi lúa mới và nước vôi sau khi đã lọc cho trong thì đem gạo nếp ngâm qua một đêm sau đó bắt đầu gói.

Luộc bánh gio nhất thiết phải bằng nước mưa có thêm ít măng khô để tăng sự hấp dẫn cho màu sắc và cũng để bánh nhanh nhừ hơn. Khi bánh chín tỏa ra làn hương thơm man mác chân quê thì các mẹ, các chị mới vớt ra ngoài để nguội. Bánh gio ngon là phải dẻo thơm và có màu hổ phách đẹp mắt.

Bánh tẻ - Nguồn internet

Bánh tẻ, thứ bánh dân dã cũng được chọn ăn trong dịp Tết để chống ngán và thường được người dân làm sau khi bày biện xong món bánh chưng. Bánh tẻ ngon phải có khâu chọn bột kỹ càng. Gạo làm bánh tẻ phải là tẻ quê, hạt dài đều, trắng trong thơm mùi gạo mới và phải loại bỏ các hạt mốc, có nhiều cám bong ra. Gạo sau khi được lựa chọn kĩ càng sẽ được vo thật sạch rồi đem ngâm vào nước lạnh trong vòng 12 tiếng cho hạt gạo nở.

Sau đó đãi thật sạch, để ráo nước và mang xay thành bột quấy chín ngả màu vàng nhạt. Nhân được làm từ hành lá, mọc nhĩ, thịt ba chỉ và dây gói bánh là lá chuối xanh mướt. Sau đó đem bánh lên hấp cách thủy để bột nở ra, khi ăn cắt thành từng khúc vừa miệng. Cắn 1 miếng bánh tẻ ngày Tết người ta mới cảm được vị tinh túy từ gạo, thịt, hành, mộc nhĩ quyện hòa vào nhau ấm áp trong cái xuân xanh của đất trời lành lạnh.

Chè con ong - Nguồn internet

Bên cạnh món bánh, chè con ong cũng là thứ quà Tết được nhiều gia đình khéo chọn làm món ăn chơi ngày xuân. Cách làm chè con ong khá đơn giản, đồ chín dẻo xôi trắng, có thể nấu xôi đậu xanh cho thêm bùi. Đường phên cạo mỏng, gừng tươi giã nhỏ, lạc vừng rang giòn. Trộn đều đường phên, nước gừng, lạc rang vào nồi xôi đang bốc khói nghi ngút. Đường phên gặp nóng, chảy mật, quyện vàng sánh với nếp. Xới chè ra đĩa, trên mặt rắc thêm vừng cho thơm.

Chè con ong nguyên liệu gần như chè bà cốt, nhưng dẻo, khô như bánh chè lam. Khi ăn lấy thìa, hay đũa xắn một miếng, thấy vị thơm dẻo của gạo nếp, bùi bùi lạc, vừng, vị ngọt thơm của gừng tươi, đường phên. Cái cay của gừng rất thích hợp khi ăn trong những ngày trở gió.

Miền Trung: Độc đáo bánh thuẫn, bánh ngũ sắc, chè thưng

Bánh thuẫn - Nguồn internet

Bánh thuẫn là thứ bánh từa tựa như bánh bông lan nhưng bùi ngọt và no lâu hơn nhiều. Đây là thứ bánh được các gia đình miền Trung thường làm trong dịp Tết cổ truyền. Để làm được mẻ bánh thơm ngon, giữ nguyên hương vị phải lấy bột từ củ bình tinh, chọn loại mới trắng như sữa, sờ vào mát mịn cả da tay, như vậy khi đổ bánh bột dễ kết dính, bánh ra lò vừa mịn vừa đẹp.

Trứng vịt, bột được trút vào một cái chậu to, đánh lên cho thật nhuyễn. Đánh mạnh từ dưới lên trên từ trong ra ngoài cho nổi bọt thì lúc đổ bánh mới ngon. Khuôn đổ bánh thuẫn được đúc bằng đồng, phía trong chia thành nhiều ô nhỏ. Tùy theo kích cỡ của khuôn mà số lượng ô để đổ bánh bên trong dao động từ 8-16 ô.

Khi than đã đỏ, đặt khuôn đã thoa chút dầu bên trong các ô. Đợi khuôn nóng, múc bột đổ đầy các ô rồi đậy kín, để trên lò than và đắp than trên mặt. Vài phút sau bột nở cao gấp đôi khuôn, ngả màu vàng là bánh đã chín. Lúc đó lấy bánh ra và sấy cho giòn, để nguội và cho vào thố thủy tinh để giữ bánh ăn mấy ngày Tết.

Bánh ngũ sắc - Nguồn internet

Bánh ngũ sắc hay còn gọi là bánh cộ được các chị, các mẹ người Huế quen làm từ nhỏ vì đây là món bánh được dùng cúng bái trong cung đình xưa. Bánh được làm từ thứ nếp ròn, đậu xanh vàng lòng, hạt sen trần, bí đao thật tốt, cà rốt ngon, đẹp.

Có nhiều bí quyết truyền tai để có mẻ bánh cộ ngon, như làm bánh đậu xanh phải sấy khô 12 tiếng bằng than củi thì bánh mới dòn tan, để được lâu mà không bị mốc, không bị cứng, bánh bột nếp thì phải hật nhẹ tay nếu không thì bánh sẽ cứng như đá, cắn mẻ răng, bánh bó thì phải lăn trước một đêm khi cắt lát bánh mới láng mặt, bánh mới thơm ngon quyến rũ...

Chè thưng - Nguồn internet

Chè thưng được nấu từ đậu xanh, hạt sen, đậu phộng, nấm mèo, bột khoai, bột báng, nước cốt dừa và nước dảo dừa. Tất cả mọi nguyên liệu phải được sơ chế trước khi nấu. Hấp đậu xanh, hạt sen tươi và đậu phộng cho chín. Bột báng, bột khoai luộc chín, xả lại với nước nước lã. Nấm mèo ngâm mềm, cắt bỏ gốc, thái sợi.

Dừa bào sợi, vắt lấy nước cốt và nước dảo dừa (nước nhì, nước ba). Bí quyết để chè thưng thơm ngon, béo là dùng nước ấm để vắt lấy nước dảo dừa và khi nấu chè thì chỉ dùng nước dảo dừa và nước cốt dừa mà không được cho thêm nước lã vào. Đây là món chè ngày Tết được người dân miền Trung mời nhau ăn cho thanh mát, bớt ngán thịt mỡ.

Miền nam: Lạ vị bánh hồng đào, bánh phồng cá dãnh

Bánh hồng đào - Nguồn internet

Miền Nam quanh năm nổi tiếng được thiên nhiên ưu ái nên không thiếu các loại bánh trái ngon lành. Nhưng ngày Tết người dân ở đây chỉ chuộng bánh tét, bánh hồng đào và bánh phồng cá dãnh. Riêng bánh tét là thứ bánh truyền thống quen thuộc của nhiều gia đình chúng tôi xin phép không nhắc tới. Nhưng 2 loại bánh là bánh hồng đào và bánh phồng cá dãnh thì nhiều bạn đọc sẽ tò mò bởi cái tên lạ lạ, ngộ ngộ mà được ưa dùng vào ngày Tết.

Bánh hồng đào còn có tên gọi bánh lá liễu hoặc bánh ba góc. Đây là loại bánh được cách điệu từ quả đào tiên theo quan niệm của người Trung Quốc vốn tượng trưng cho sự trường thọ. Bánh gồm hai phần: da bánh làm bằng bột há cảo trộn bột nếp nhồi nước sôi pha vài giọt phẩm đỏ để có màu hồng đẹp mắt. Bột ngắt từng viên, cán mỏng. Nhân bánh gồm thịt nạc dăm, tôm khô, nấm đông cô, đậu phộng, tất cả xắt nhỏ, ướp thấm gia vị rồi xào cho thơm.

Nhân bánh hấp chín để nguội, đặt lên miếng bột cán mỏng, túm mép vo tròn, nhận vào khuôn đã thoa sẵn dầu ăn. Gõ khuôn, bánh rơi ra, mặt bánh hiện chữ Thọ trên nền hoa văn đẹp đẽ trên nền bánh hình chiếc lá liễu. Sau cùng đem bánh hấp lại chừng 15 phút. Ngoài ăn bình thường, người ta thường chiên bánh để có cảm giác giòn xốp mà dẻo thơm của da bánh khi thưởng thức. Loại bánh này khi ăn chấm nước tương pha tương ớt. Đây là thứ bánh yêu thích của người Tiều ở TPHCM để cầu an, cầu phước mỗi dịp Tết đến, xuân về.

Bánh phồng cá dãnh được người dân vùng Tịnh Biên (An Giang) làm từ những con cá tròn mẩy, còn tươi roi rói, đem cắt đầu, cắt đuôi, moi bỏ ruột rửa sạch để ráo nước. Sau đó, cho cá vào cối quết nhuyễn, cứ nửa ký thịt cá thì cho vào 6 lòng trắng trứng vịt (không dùng lòng đỏ), nửa ký bột mì ngang, nêm các loại gia vị tiêu sọ, tỏi, hành, bột ngọt, nước mắm, muối rồi quết kỹ thêm một bận nữa.

Sau đó, dùng lá gói kín như bánh tét, cho vào bọc nylon bịt kín. Đưa vào nồi hấp cách thuỷ chừng tiếng rưỡi đến hai tiếng. Đem ra để nguội, dùng dao cắt từng lát mỏng phơi khô khoảng 4 - 5 nắng là đem để dành đợi Tết đem ra dùng.

Những ngày Xuân về, nhà nhà bàn thờ rực sáng, bạn bè, cô bác đến chúc tết, trong không khí ấm cúng của gia đình, bưng tách nước trà với những đĩa bánh phồng cá dãnh còn nóng hôi hổi. Bánh phồng cá dãnh có màu vàng đậm chứ không trắng như bánh phồng tôm, cắn một miếng bánh giòn rụm vừa xốp vừa béo ngậy, vừa mằn mặn lại thơm mùi vị hải sản.

Kết:

Còn chưa đầy 10 ngày nữa là Tết đến, xuân về, dù bạn ở miền nào cũng đều thương nhớ những món ngon ngày Tết. Vậy thì mau mau sắp xếp công việc, chuẩn bị hành lý và về nhà giúp bà, giúp mẹ một tay làm những món bánh ngon đãi gia đình dịp Tết nhé.

Mới lạ món ăn 3 miền ngày Tết

SaigonNews - Thành ngữ Việt Nam có câu “Đói giỗ cha, no ba ngày Tết”. Tết đến, dù nghèo khó đến đâu người ta cũng cố vay mượn, xoay xở để có đủ cái ăn trong ba ngày Tết sao cho "trẻ có bát canh, già được manh áo mới".

Tuy mỗi miền Bắc - Trung - Nam đều có những món ăn riêng phù hợp phong tục tập quán nhưng tất cả đều toát lên lòng hiếu khách cũng như văn hóa ẩm thực của người dân Việt Nam.

Ăn Tết ở miền Bắc

Bánh Chưng không thể thiếu trong những ngày Tết

Trên bàn ăn ngày Tết miền Bắc không thể thiếu bánh chưng xanh, thịt đông và dưa hành. Trong quá trình làm bánh chưng, tùy theo đặc điểm từng vùng có thể thêm bớt thành phần nhân bánh, nhưng thông thường có: thịt, đậu, hành khô, hạt tiêu. Nhân bánh phải là thịt ba chỉ, đậu xanh thứ tốt, hành khô thái lát. Muốn cho nhân bánh ngon, đậu xanh phải hấp chín trước, sau đó giã nhỏ, vắt thành từng nắm nhỏ, khi gói cho vào bánh cùng với thịt và hành.

Từng miếng bánh dẻo ăn với dưa hành là khỏi chê

Bánh chưng dẻo, béo, ăn dễ ngán nên cần phải có đĩa dưa hành chua chua, giòn giòn, khiến cho người thưởng thức ăn được nhiều hơn, ngon miệng hơn. Có lẽ câu “bánh chưng xanh, thịt mỡ, dưa hành”… cũng xuất phát từ đây. Không chỉ có bánh chưng, dưa hành mà mâm cơm Tết còn được bổ sung rất nhiều những món ngon của xứ Bắc. Đó là đĩa gà luộc vàng ươm, khoanh giò lụa mịn với hương vị ngọt tự nhiên của thịt, vị thơm của nước mắm và hơi cay của hạt tiêu.

Ngoài ra một món ăn mà các bà nội trợ miền Bắc không thể quên chuẩn bị trong những ngày Tết là nồi cá kho riềng. Cá để kho trong ngày Tết thường lá cá chép hoặc cá trắm. Miếng cá kho riềng thơm, thịt chắc, đậm đà, ăn với bánh chưng, dưa hành thật lạ miệng.

Thịt đông ngày Tết

Ngày nay để thuận lợi, người ta còn chuẩn bị rất nhiều món ăn đông lạnh sẵn, khi cần là chế biến ngay. Nhưng dù món truyền thống hay món mới, vẫn toát lên một không khí đầm ấm, cười nói khi gia đình quây quần bên nhau.

Người Hà Nội vốn chuộng hình thức nên bày mâm cỗ cúng rất khéo léo và đẹp mắt. Đĩa xôi gấc đỏ tươi, các món ăn được rắc hành, rau thơm lên trên xanh mướt. Nhìn vào mâm cỗ người ta có cảm giác như được thưởng thức bức tranh “bốn mùa.”

Tết ở miền Trung

Nem chua Thanh Hóa ăn vào một miếng là nhớ mãi

Không giống miền Bắc tiết đông lạnh giá với bánh chưng, thịt mỡ, dưa hành Tết ở miền Trung cũng đầy ắp hương vị với hương thơm của bánh tét, nem chua, tré, thịt giầm, thịt chua và tai heo.

Riêng tại Huế, món ăn truyền thống ngày Tết, dù dung dị đến đâu sẽ không thể thiếu bánh tét xanh thẫm và dậy hương nếp cái nhờ nước cốt lá ngót ngâm gạo, bò bắp giầm nước mắm thái lát mỏng tang ăn kèm những miếng dưa món chua chua, ngọt ngọt, sắc màu tươi thắm ngâm trong nước trong vắt như hổ phách. Vị chát và chua cay của chuối chát ngâm giấm gừng cùng vị ngọt béo của những món ăn ngày Tết làm cho người kén ăn nhất cũng phải ứa nước miếng. Ngoài ra, người miền Trung cũng rất chuộng món giò heo ăn kèm với cơm nóng và chút măng muối.

Dưa món miền Trung

Ngoài những món thông thường được chế biến từ thịt gà, thịt heo, người Huế còn làm thêm các món chua nhẹ dễ tiêu như nộm, dưa món được làm từ đu đủ, cà rốt, hành củ, su hào, củ cải, ớt… gọt tỉa rất khéo léo rồi đem phơi nắng cho khô, sau đó ngâm với nước mắm pha đường.

Cỗ Tết ở Huế còn có các món mang đặc trưng riêng không vùng nào có được là món xà lách gân bò, chả tôm, nem bò lụi…Về món mứt, miền Trung chuộng nhất là mứt me và mè xửng…

Ăn Tết miền Nam

Đĩa bánh Tét được bày biện bắt mắt

Ở miền sông nước, món ăn không thể thiếu trên bàn ăn ngày Tết là bánh tráng và bánh tét. Bánh tráng miền Tây có một hương vị rất riêng với nước cốt dừa, khi ăn bánh có vị béo, bánh giòn và hấp dẫn. Có thể dùng ăn riêng hoặc ăn kèm với những thức ăn khác rất ngon.

Món chủ lực của vùng nông thôn Nam Bộ là bánh tét. Bánh tét có nhiều loại như bánh tét chay không nhân, bánh tét mặn, bánh tét ngọt và bánh tét nhân thập cẩm. Đòn bánh tét gói khéo léo có thể để tới nửa tháng trong khí hậu nóng bức của miền Nam.

Gia đình nào có nhiều người thường gói nhiều bánh tét và chia nhau canh lửa, khi Tết đến họ thường biếu họ hàng một cặp với dụng ý cầu chúc hạnh phúc đủ đôi. Bánh tét ăn cùng thịt và thịt kho Tàu, kèm với dưa giá, dưa cải, củ kiệu hay ăn riêng vẫn rất hấp dẫn.

Mỗi nhà thường nấu sẵn một nồi thịt kho tàu ăn vào những ngày trong Tết

Củ kiệu ăn với tôm khô là khỏi chê

Ngoài ra còn nhiều đặc sản miệt vườn khác như canh khổ qua, đậu đũa xào thịt, lạp xưởng chiên ăn với dưa cải...

Miệt vườn miền Tây không chỉ nổi tiếng với sản phẩm làm từ gạo và dừa mà còn có những loại mứt từ các loại khoai, bí, gừng... Món mứt của Mỹ Tho nổi tiếng bởi sự cầu kỳ khi chọn nguyên liệu và từng công đoạn chế biến, làm nên vị ngọt thanh, thơm, bùi. Khi khách đến, nhâm nhi miếng mứt bên tách trà cùng nhau bàn chuyện còn gì thú vị bằng.

Ẩm thực Hàn Quốc tại Việt Nam trọn bộ
Ẩm thực Huế ở Hà Nội tất tần tần thông tin đây
15 món ngon Việt khiến du khách nước ngoài mê
Những món ngon cho ngày Tết cổ truyền ở ba miền .
Ẩm thực ngày Tết miền Nam

(St)