Ngừa thai

Việc cho con bú có khuynh hướng ức chế rụng trứng nên thường được dùng làm phương pháp ngừa thai ở nhiều nước đang phát triển.Tuy nhiên, phương pháp này chỉ thật sự hiệu quả khi bé được cho bú mẹ bất cứ lúc nào và bao lâu, và không được bú bổ sung gì cả. Nhưng ở các nước phương Tây, việc kéo dài thời gian cho con bú để ngừa thai có tỷ lệ thất bại cao do sự khác biệt về chế độ ăn, lối sống và quan niệm thế nào là cho con bú đúng cách.

Giao hợp gián đoạn

Đây có lẽ là phương pháp ngừa thai lâu đời nhất, và được áp dụng nhiều nhất.

Giao hợp gián đoạn là rút dượng vật ra khỏi âm đạo trước khi xuất tinh, tuỳ khả năng làm chủ tình hình của người nam. Không có tài liệu nào ghi nhận về tính hiệu quả của phương pháp này, nhưng thật sự nó không an toàn. Chỉ cần rút ra chậm một tí là có thể thất bại, hơn nữa tinh trùng cũng có mặt trong dịch nhờn tiết ra trước khi xuất tinh.

Phương pháp tránh ngày rụng trứng

Những phương pháp này để nhằm xác định chính xác thời gian rụng trứng để tránh giao hợp vào những ngày này. Thành công tuỳ thuộc vào chu kỳ rụng trứng để dự đoán và quan trọng hơn, người phụ nữ hiểu rõ về những thay đổi trong cơ thể họ. Những phương pháp này thường dùng kết hợp với một phương pháp ngừa thai khác như dùng mũ âm đạo hay bao cao su, vào những ngày có thể thụ tinh.

Phương pháp tính lịch

Đa số phụ nữ rụng trứng vào thời điểm giữa chu kỳ kinh và do đó phải tránh giao hợp vào thời điểm dễ thụ tinh này. Những ai muốn áp dụng phương pháp này cần phải xác định “lịch hành kinh” của mình trong vài tháng trước. Việc này giúp họ tính được khoảng thời gian dễ thụ tinh, và cũng để làm quen với những thay đổi về chất nhầy và thân nhiệt vào thời điểm này. Cách này không hiệu quả ở những phụ nữ có chu kỳ kinh không đều.

Phương pháp theo dõi chất nhày cổ tử cung

Khoảng 2 – 3 ngày trước khi rụng trứng, chất nhày cổ tử cung trở nên nhớt, trong và ra nhiều. Lúc rụng trứng, cổ tử cung thụt lên cao hơn trong âm đạo và sờ thấy mềm hơn (giống môi hơn là mũi). Không phải người phụ nữ nào cũng nhận biết được những thay đổi này.

Ngừa thai bằng hormone

Thuốc viên kết hợp

Loại thuốc này gồm oestrogen và một trong nhiều loại progestogen tổng hợp có tác dụng tương đương với proges-terone tự nhiên. Mõi ngày dùng 1 viên liên tục trong 21 ngày. Sau đó ngưng dùng trong 7 ngày rồi tiếp tục sử dụng 21 ngày mới. Các hormon tổng hợp có tác dụng ức chế vùng hạ đồi để không cho noãn chín và như vậy hiện tượng rụng trứng không xảy ra. Các hormon trong thuốc giành quyền kiểm soát nội mạc tử cung.

Trong những ngày không uống thuốc, nội mạc tử cung không còn được hormone nuôi nên sẽ tróc ra, gây hiện tượng hành kinh. Có nhiều loại thuốc chỉ chứa vừa đủ lượng hormone để ngăn rụng trứng mà không bảo đảm đủ để giữ nội mạc tử cung, do đó người phụ nữ có thể ra huyết đột xuất. Đổi sang thuốc có hàm lượng progestogen cao hơn thường sẽ khắc phục được tác dụng này.

Thuốc viên Progestogen đơn thuần

Loại này chứa hàm lượng progestogen thấp và phải uống liên tục mỗi ngày. Chúng giúp chất nhày ở cổ tử cung đặc sánh lại, làm tinh trùng không chui vào được.Quá trình rụng trứng bị cản trở và có thể ngừng hẳn. Kinh nguyệt có khuynh hướng không đều về đôi khi ngưng hoàn toàn.

Thuốc tiêm chứa hormone

Các thuốc này chứa 1 trong 2 loại progestogen có tác dụng kéo dài và dùng 2 đến 3 tháng một lần. Quá trình rụng trứng bị thuốc gây trở ngại. Kinh nguyệt có khuynh hướng không đều và có thể kéo dài, dù lượng kinh không nhiều.

Ở khoảng 30% trường hợp, sau 2 đến 3 lần tiêm, người phụ nữ ngưng hành kinh hoàn toàn; và nhiều người xem đây là một lợi điểm. Sau khi ngưng tiêm vài tháng, kinh nguyệt và khả năng thụ thai sẽ xuất hiện trở lại.

Ưu và khuyết điểm của thuốc viên ngừa thai

Loại kết hợp

Ưu điểm:

- Điều hoà chu kỳ kinh nguyệt.

- Giảm đau vào ngày rụng trứng

- Giảm lượng kinh

- Giảm khả năng mắc bệnh vú lành tính, lạc nội mạc tử cung, thai ngoài tử cung, ung thử buồng trứng và ung thư nội mạc tử cung, bệnh tuyến giáp,loét dạ dày tá tràng, mụn.

Khuyết điểm

- Tăng cân.

- Giữ nước

- Dễ bị ra huyết đột xuất, sỏi mật, buồn nôn.

- Có vấn đề với kính áp tròng.

- Tăng tiết dịch âm đạo.

- Tăng nguy cơ bị nhức đầu và đau nửa đầu, huyết khối tĩnh mạch, cao huyết áp, vàng da và nhiễm khuẩn đường tiểu.

- Khả năng thụ thai trở lại chậm.

- Giảm ham muốn tình dục.

Loại progestogen đơn thuần

Ưu điểm

- Không có tác dụng phụ như loại kết hợp.

- Có thể dùng trong thời kỳ tiết sữa

- Khả năng thụ thai xuất hiện trở lại sớm hơn loại kết hợp.

Khuết điểm:

- Gây tâm lý sợ quên thuốc.

- Kinh nguyệt thường không đều.

- Tăng nguy cơ u nang buồng trứng và thai ngoài tử cung.

Loại tiêm

Ưu điểm:

- Tính hiệu quả và tiện dụng cao.

- Giảm nguy cơ bị viêm nhiễm vùng chậu.

- Giảm nguy cơ thai ngoài tử cung.

- Giảm lượng kinh.

- Có thể dùng trong thời kỳ tiết sữa.

Khuyết điểm

- Tác dụng không thể thay đổi trong 2 -3 tháng.

- Tăng cân.

- Mụn nhiều.

- Sau khi ngưng thuốc, phải mất khoảng 1 năm trở lên để kinh nguyệt và khả năng thụ thai trở lại bình thường.

Thuốc ngừa thai khẩn cấp

Đây là loại kết hợp giữa ethinyl oestradiol và levonorgestrel, có tác dụng trong vòng 72 giờ sau khi giao hợp không sử dụng biện pháp bảo vệ. Loại thuốc này dùng 2 lần cách nhau 12 giờ. Thuốc này có tác dụng làm thay đổi tình trạng bên trong tử cung do đó trứng dù có thụ tinh vẫn không thể làm tổ trong nội mạc tử cung được.

Màng ngăn âm đạo

Màng ngăn là một dụng cụ ngừa thai bằng cao su mỏng, đặt chếch trong âm đạo để che một phần thành trước tử cung và cổ tử cung, không cho tinh trùng chui vào. Màng ngăn được dùng kèm với thuốc diệt tinh trùng. Nó được giữ yên tại chỗ ít nhất 6 giờ sau khi giao hợp. lúc mới dùng thì khó đặt đúng chỗ, nhưng làm hiều lần sẽ quen. Nên kiểm tra lại độ vừa vặn sau khi sinh nở hoặc thay đổi thhể trọng một cách đáng kể.

Mũ chụp ổ tử cung

Ngoài màng ngăn, người ta còn dùng mũ chụp cổ tử cung với tác dụng tương tự.

Cách đặt mang âm đạo

Tư thế thuận lợi nhất là ngồi xổm hoặc hoặc nhất một chân lên. Trước khi đặt, bôi 10 cm thuốc diệt tinh trùng vào mặt trong màng ngăn.

Đặt màng ngăn đúng cách

1. Bóp màng ngăn gập đôi lại, đút vào âm một cách nhẹ nhàng nhưng dứt khoát.
2. Nhét phần vành phía ngoài của màng ngănvào trong xương mu, rồi kiểm tra xem cổ tử cung có được bao kín hay chưa.

Bao cao su

Hầu hết các loại bao cao su đầu được làm bằng cao su rất mỏng và được bôi trơn. Gần đây, bao cao su dành cho nữ bắt đầu phổ biến. Bao cao su dành cho nam rất đa dạng về độ dày, màu sắc và mùi hương. Từ khi AIDS trở thành địa dịch trên toàn thể thì bao co su ngoài chức năng ngừa thai còn là phương tiện ngừa bệnh hữu hiệu.

Bao cao su nam

Khi mang vào, bao cao su ôm sát dương vật, ngăn tinh trùng vào âm đạo.

Bao cao su nữ

Loại bao này sẽ lót bên trong âm đạo và phủ một phần âm dạo phía ngoài.

Thuốc diệt tinh trùng

Thuốc diệt tinh trùng có nhiều dạng, như dạng bọt, kem, gel hay thuốc đặt, có tác dụng như một màng ngăn bằng hoá chất đối với tinh trùng. Thuốc diệt tinh trùng thường dùng kèm với màng ngăn hoặc bao cao su, chứ không dùng một mình.

Thuốc diệt trùng phải luôn thoa, hoặc thoa lại trước khi giao hợp. Có loại thuốc diệt tinh trùng dành cho phụ nữ bị dị ứng và những loại thuốc diệt tinh trùng bình thường.

Bọt xốp

Đây là dụng cụ ngừa thai làm bằng bọt polyurethane được tẩm thuốc diệt tinh trùng. Bọt xốp được đặt sâu trong âm đạo, sát cổ tử cung và có dây để lấy ra. Bọt xốp có tác dụng như một màng ngăn, nhưng tạo hiệu quả không cao, do đó nó chỉ được dùng cho những người khó có thai hoặc không đặt nặng vấn đề ngừa thai.

Dụng cụ tử cung

Thường gọi là vòng tránh thai, đây là những dụng cụ bằng nhựa trắng dẻo, dài khoảng 2,5-5cm, một phần được bọc đồng hoặc quấn dây đồng.Khi đặt, bác sĩ đưa dụng cụ tử cung qua cổ tử cung vào trong tử cung, chừa một phần đuôi chỉ nằm trong âm đạo. Đuôi chỉ này đượ dùng để kiểm tra xem dụng cụ tử cung có rớt ra hay không. Cứ từ 3 đến 8 năm, dụng cụ tử cung nên được thay và phải do bác sĩ thực hiện. Cơ chế tác dụng của dụng cụ tử cung là kích thích nội mạc tử cung để không cho trứng thụ tinh làm tổ. Dụng cụ tử cung có hormone là loại có chứa progestogen trong ống bọc ngoài, và hormone này sẽ được phóng thích dần dần vào tử cung để ngừa thai. Tốt nhất nên đặt dụng cụ tử cung trong khi, hoặc ngay sau khi hành kinh bởi vì lúc đó cổ tử cung hé mở. Nguy cơ thủng tử cung khi đặt là khoảng 1/500. Đa số phụ nữ cảm thấy đôi chút khó chịu sau khi đặt. Trước đây còn có một số biến chứng liên quan đến dụng cụ tử cung, như thủng tử cung và viêm nhiễm vùng chậu. Hiện tại ít gặp vấn đề này, tuy vẫn còn 10% trường hợp phải lấy dụng cụ tử cung ra trong năm đầu do đau hoặc rong huyết, nhiễm khuẩn có thể xảy ra, nhất là ở những phụ nữ có nhiều bạn tình, hoặc bạn tình của họ lại có nhiều bạn tình khác.

Triệt sản

Đây là biện pháp ngừa thai ngày càng trở nên phổ biến đối với những cặp vợ chồng không muốn sinh nữa. Trước khi tiền hành, bác sĩ sẽ giải thích và tư vấn cặn kẽ cho người muốn triệt sản vì một khi đã quyết định thì không thể quay lại. Đối với phụ nữ, phương pháp thường áp dụng là kẹp vòi trứng (xem hình dưới) nhằm ngăn trứng đi vào tử cung và tinh trùng đi lên gặp trứng, để quá trình thụ thai không xảy ra.

Kẹp Filshie

Đây là loại kẹp có bản lề có tác dụng ép chặt vòi trứng, và sau đó thường đứt đôi thành 2 mỏm cụt đã lành kín.

Cắt ống dẫn tinh

Ống dẫn tinh là các ống dẫn tinh trùng non đi từ tinh hoàn ra, là phương pháp triệt sản dánh cho nam. Các tinh trùng non sẽ được cơ thể hấp thu. Do tinh dịch được sản xuất trong tuyến tiền liệt và túi tinh nên cắt ống dẫn tinh không ảnh hưởng đến hoạt động xuất tinh của đàn ông. Đây là phương pháp triệt sản nên trước khi quyết định, cả 2 vợ chồng phải hiểu biết đầy đủ và được tư vấn kỹ lưỡng về nó.

(St)