1
Tại sao ung thư phổi là vấn đề trầm trọng?
Ung thư phổi gây chết cho nam và nữ giới nhiều hơn bất kì ung thư nào khác. Năm 2000 chỉ riêng nước Mỹ có trên 300.000 người chết vì ung thư phổi. Đất nước phải tốn trên 2 tỷ đôla một năm.
Đa số ung thư phổi khởi đầu bệnh thầm lặng, không triệu chứng. Bệnh nhân không có triệu chứng cho đến khi được phát hiện ở giai đoạn quá trễ. Thời gian từ khi tế bào ung thư phát triển đến đủ lớn để được chuẩn đoán và gây ra triệu chứng phải mất 10 - 40 năm. Vì phần lớn ung thư phổi được phát hiện tương đối trễ nên chỉ 10% được điều trị tận gốc. Nếu bệnh nhân không thể được điều trị bằng phẫu thuật ở thời điểm phát hiện thì đến 1/2 chết trong vòng 1 năm.
Nguyên nhân ung thư phổi
80% ung thư phổi mắc phải do thuốc lá. Có trên 2000 tác nhân gây ung thư được biết trong khói thuốc lá. Những tế bào ở người bình thường sẽ thay đổi thành ung thư khi tiếp xúc với chất sinh ung thư. Những chất sinh ung của phổi bao gồm radon, asbestos, bischolomethylether, nickel, chromates, bột than, những chất đồng có hoạt tính phát xạ và arsenic.
Nhiều nghề có gia tăng nguy cơ ung thư phổi. Chẳng hạn như công nhân đập đá có nguy cơ gia tăng 92 lần so với người bình thường và công nhân đúc tăng 3-8 lần. Nguy cơ cũng gia tăng trong những người làm việc trong nhà máy khí công nghệ,thuốc,xà phòng, thuốc sinh màu vô cơ,nhựa và cao su tổng hợp.
Nguy cơ ung thư phổi cũng gia tăng với liều lượng tiếp xúc chất sinh ung. Ví dụ nguy cơ ung thư phổi cũng tăng, tỉ lệ thuần với số điếu thuốc được hút.Người hút thuốc lá thì có nguy cơ từ 8-20 lần so với người không hút thuốc. Dù nhỏ nhưng là nguy cơ tồn tại thật sự ở những người hút thuốc điếu và hút thuốc bằng ống điếu. Nhiều chất sinh ung cùng tác động trên một cơ thể thì càng gia tăng nguy cơ ung thư phổi.
Khi tiếp xúc vừa asbestos và thuốc lá thì gia tăng nguy cơ ung thư phổi tăng lên gấp nhiều lần.
Nguy cơ ung thư phổi gia tăng ở những người sống thành thị gấp 1.2 đến 2.3 lần so với người sống ở miền quê. Cũng có sự gia tăng ung thư phổi trong những người vừa hút thuốc lá và có bà con gần bị ung thư. Sẹo do nhiễm trùng hoặc chấn thương trước đó cũng liên quan đến ung thư phổi.
Các loại ung thư phổi:
Ung thư phổi được sắp xếp thành loại tế bào nhỏ và tế bào không nhỏ. Loại tế bào không nhỏ thì được phân chia thành carcinom tuyến,phế quản phổi, tế bào gai và tế bào lớn.Xấp xỉ 75-85% ung thư phổi là tế bào không nhỏ và 15 - 25% là loại tế bào không nhỏ.
Ung thư tế bào không nhỏ của phổi
Ở Mỹ, carcinoma tuyến là loại ung thư tế bào không nhỏ thường gặp nhất. Phần lớn ung thư này phát triển ngoại vi của phổi. Vì ở ngoại vi nên loại này thường không có triệu chứng cho đến khi chúng được phát hiện trên phim X quang ngực. Loại này thường có xu hướng di căn đến phần khác của cơ thể như xương, hệ thần kinh trung ương (não và tủy sống), tuyến thượng thận, gan và phổi đối diện.
Thường có sẹo trong carcinoma tuyến. Đôi khi ung thư phát triển trong những phần sẹo cũ của phổi. Trong những trường hợp khác thì sẹo xuất hiện sau khi ung thư phát triển.
Carcinoma phế quản phổi và phế quản là carcinoma tế bào không nhỏ được tìm thấy trên khắp đường hô hấp. Khi được phát hiện nếu là một khối đơn độc trêb film X quang phổi thì tiên lượng tốt. Tỉ lệ sống còn 5 năm sau phẫu thuật là 75 - 90%. Tuy nhiên, nó xuất hiện dưới dạng lan tỏa thì tiên lượng xấu.
Carcinoma tế bào gai chiếm tỉ lệ 30-40% của loại Carcinoma tế bào không nhỏ. Loại này có xu hướng ở trung tâm của phổi, thường trong khí quản. Vì những ung thư này năm gần hoặc trong khí đạo nên chúng thường gây triệu chứng sớm. Ho đàm máu là triệu chứng thường nhất. Ung thư có thể gây tắt khí đạo làm khó thở và viêm phổi.
Carcinoma tế bào lớn chiếm khoảng 10% các loại tế bào không nhỏ. Loại ung thư này thường có ít đặc điểm riêng biệt về cấu trúc khi xem dưới kính hiển vi. Rất khó để phân biệt nó với loại ung thư di căn từ nơi khác đến phổi.
Ung thư tế bào nhỏ của phổi
Đây là loại nặng nhất và tiên lượng xấu nhất của phổi. Loại này thường có xu hướng phát triển nhanh và di căn sớm đến các phần khác của cơ thể.
Loại này thường thấy là một khối nằm ở trung tâm của phổi trên film X quang. Tổn thương nguyên phát gieo rắc đến hạch bạch huyết cảu ngực và vào máu đi đến các phần khác của cơ thể như gan, não, tủy sống, thận, tụy, và tuyến thượng thận.
Hiếm khi loại này được điều trị bằng phẫu thuật vì ung thư nguyên phát quá lớn khi phát hiện hoặc đã di căn rồi. Tuy nhiên loại này đáp ứng tốt xạ trị và hóa trị.
Triệu chứng của bệnh nhân ung thư phổi là gì
Loại tế bào gai và tế bào nhỏ có thể gây ra ho, thở nông, đàm máu, đau ngực, khò khè hoặc viêm phổi. Carcinoma tế bào tuyến thường ở phần ngoài của phổi và gây nên đau ngực khi thở, ho hoặc thở nông. Đa số bệnh nhân không triệu chứng khi bịnh được phát hiện đầu tiên trên film X quang ngực.
Carcinoma tế bào nhỏ và tế bào tuyến của phổi được phát hiện đầu tiên với triệu chứng của bệnh di căn. Điều này có nghĩa là triệu chứng liên quan đến nơi mà ung thư di căn đến, không nhất thiết tại phổi.
Những triệu chứng chỉ ra ung thư đã lan rộng bao gồm khàn giọng, sưng mặt, tay và cổ. Di căn tế bào ung thư đến các cơ quan khác ngoài phổi liên quan đến tất cả các loại ung thư của phổi nhưng thường nhất là loại ung thư tế bào nhỏ và Carcinoma tế bào tuyến. Nhức đầu, mệt, tê tay hoặc yếu liệt là chỉ điểm gợi ý ung thư di căn đến não hoặc tủy sống. Điều này yêu cầu điều trị khẩn cấp. Đau xương hoặc đau bụng là triệu chứng của ung thư di căn đến vùng này.
Ung thư phổi được chuẩn đoán như thế nào?
Một trong bốn cách sau đây giúp chuẩn đoán ung thư phổi một khi nó được nghi ngờ
1. Xét nghiệm đàm tìm tế bào ung thư. Đàm được tập trung sau ba ngày thì tỷ lệ dương tính cao hơn 1 ngày.
2. Soi phế quản bằng ống mềm nhỏ bằng cách xuyên qua mũi vào khí quản để phát hiện tế bào ung thư, đồng thời sinh thiết. Lấy mẫu bằng cách dùng bàn chải chải lên sang thương hoặc là dùng kim chích vào sang thương để lấy mẫu đem thử.
3. Sinh thiết bằng kim qua da bằng cách đưa kim nhỏ qua da và thành ngực để đến sang thương. Điều này có ích đối với bề mặt của phổi. Sự tiếp cận này được hỗ trợ bằng cách sử dụng scan CAT để hướng dẫn kim chính xác hơn. Trong một số nhỏ trường hợp, rò khí có thể xảy ra. Điều này thường tự giới hạn và chỉ 5% trường hợp cần thiết dẫn lưu ngực để hút.
4. Cắt hoặc vứt bỏ bằng phẫu thuật những khối nghi ngờ có thể giúp chuẩn đoán. Điều này có thể thực hiện qua vết rạch nhỏ ở ngực hoặc soi ngực. Phương pháp này liên quan đến việc đưa một camera nhỏ vào ngực và lấy một mẫu mô phổi bằng cách sử dụng hoặc là kẹp hoặc là laser.
Hóa trị liệu là dùng thuốc để giết tế bào ung thư. Nó là phương pháp được chấp nhận như cách điều trị đầu tiên đối với ung thư tế bào nhỏ. Loại ung thư tế bào nhỏ của phổi có tỉ lệ thành công cao với hóa trị liệu, đặc biệt khi chỉ cư trú ở ngực.
Trong những trường hợp ung thư những tế bào không nhỏ của phổi thì hóa trị liệu có thể được sử dụng một mình hoặc là kết hợp với xạ trị.
Trong tương lai ung thư phổi được quan tâm như thế nào
Hiện tại việc điều trị thành công ung thư phổi thấp. Tuy nhiên, việc ngăn ngừa sẽ giúp giới hạn một cách tốt nhất của tình trạng này. Ngay cả với chương trình truy tìm và phát hiện ung thư phổi, nhiều nghiên cứu cho thấy không cải thiện về tỉ lệ sống còn một cách đáng kể. Tránh hoặc giới hạn tiếp xúc với tác nhân sinh ung đã được biết (đầu tiên là thuốc lá) là cách tốt nhất ngăn ngừa ung thư phổi.
Điều trị ung thư phổi trong tương lai có thể liên quan đến kháng thể - kỹ thuật xạ trị trực tiếp, tức là kháng thể trực tiếp chống lại tế bào ung thư mang phân tử phát tia “radioactive bullets” đến tấn công và phá hủy tế bào ung thư. Những nghiên cứu tiếp tục tìm kiếm cách dùng thuốc hay phẫu thuật nhằm giúp các điều trị các thể khác nhau của căn bệnh nguy hiểm này.
Tóm lược về ung thư phổi
Ung thư phổi gây chết ở đàn ông và đàn bà nhiều hơn bất kì loại ung thư nào khác.
Vì phần lớn ung thư phổi được phát hiện chậm nên chỉ 10% được điều trị tận gốc.
8/10 ung thư phổi liên quan đến thuốc lá.
Ung thư phổi được phân chia thành loại ung thư tế bào nhỏ và tế bào không nhỏ.
Ho dai dẳng và đàm máu là triệu chứng của ung thư phổi.
Ung thư phổi có thể được chuẩn đoán qua xét nghiệm đàm, qua nội soi phế quản lấy mẫu thử, dùng kim qua ngực lấy mẫu hoặc cắt mẫu qua phẫu thuật.
Điều trị ung thư phổi dựa trên loại, vị trí và kích thước cũng như tuổi và sức khỏe của bệnh nhân.
Tiêm chủng chống nhiễm khuẩn cầu phổi cho trẻ em
Hội Nhi khoa Pháp và nhóm bệnh lý nhiễm trùng trẻ em vừa tổ chức một chiến dịch rộng rãi thông tin và cảnh báo về những nguy hiểm của nhiễm khuẩn cầu phổi ở trẻ em. Theo nhiều cuộc điều tra gần đây, các bà mẹ không xem vi khuẩn đó là nguy hiểm.
Thế nhưng ở Pháp, khuẩn cầu phổi lại là vi khuẩn gây tử vong nhiều nhất cho trẻ dưới 2 tuổi.Nó cũng là nguyên nhân đầu tiên của chứng viêm màng não ở độ tuổi đó. Việc lan truyền khuẩn cầu phổi được thực hiện qua những giọt nước bọt như khi hắt hơi hay cơn ho.
Thường thì khuẩn cầu phổi không gây ung thư, nhưng gặp dịp có một nhiễm trùng nào đó và có khi không rõ lí do, vi khuẩn này chui vào máu, gây nên bệnh nhiễm khuẩn máu và sau đó có thể tấn công bất cứ nội tạng nào, nhất là phổi và màng não. Cách tránh tốt nhất là tiêm chủng đối với trẻ từ 2 tháng tuổi đến 2 năm, nhất là đối với trẻ sống tập thể trong các nhà trẻ.
Một vaccin mới chống khuẩn cầu phổi vừa được thưởng ở giải dược phẩm Galien 2003, làm giảm nguy cơ đến 97,4%.
Bệnh ung thư phổi cần được điều trị sớm
Khi có các dấu hiệu ho dai dẳng, ho ra máu …cần đi khám ngay để phát hiện sớm ung thư phổi và phẫu thuật loại bỏ khối u. Nếu chậm trễ, bễnh sẽ trở lên vô phương cứu chữa.
Nguyên nhân chính dẫn đến bệnh ung thư phổi là do khói thuốc lá (95% người mắc bệnh có liên quan đến thuốc lá). Nguy cơ đến cả với người hút thuốc lá thụ động. Thành phần nguy hiểm nhất của khói thuốc lá là các hydro carbon vòng, chủ yếu là chất 3-4 benzopyren. Hút thuốc càng nhiều, càng lâu, bắt đầu hút càng trẻ thì nguy cơ mắc ung thư phổi càng cao.
Triệu chứng của ung thư phổi tùy khác nhau tùy từng giai đoạn. Dấu hiệu sớm và thường gặp là ho dai dẳng, khạc đờm hoặc khạc ra máu. Số lượng máu khạc ra ít lẫn với đờm và thẫm máu.Bệnh nhân đau ngực, sút cân, sốt hoặc không sốt. Khi khối u đã gây xẹp phổi hoặc di căn ra màng phổi, triệu chứng khó thở xuất hiện.
Tế bào ung thư có thể di chuyển đến các hạch bạch huyết trong trung thất hoặc xa hơn, đến các hạch vùng hố trên xương đòn, xương sống và lên não.Tùy theo vị trí, bản chất tế bào và sự xâm lấn mà bệnh nhân có các hội chứng đặc biệt như: Đau dọc theo cánh tay, đầu ngón tay-ngón chân to, móng khum, sụp mi, lõm mắt, co đồng tử.
Để chuẩn đoán bệnh, phải tiến hành chụp phổi; nhiều khi phải chụp cắt lớp bằng máy điện toán mới thấy rõ khối u và các hạch di căn trong trung thât. Ngoài ra, có thể soi phế quản bằng ống soi mềm và sinh thiết xác định được loại tế bào.
Có nhiều phương pháp điều trị ung thư như phẫu thuật, chạy tia, hóa chất… nhưng tốt nhất là cắt bỏ khối u khi chưa di căn. Cần tránh quan niệm sai lầm là nếu có u ác tính thì không đụng dao kéo vào. Cũng không nên quá tin vào những vị thuốc đông y như Hoàng cung trinh nữ, mật gấu, nấm cỏ linh chi….
Giảm cân giúp cải thiện chức năng của phổi
Những phụ nữ béo phì giảm cân có thể cải thiện được các chức năng hô hấp, các nhà nghiên cứu Canada cho biết.
“Giảm cân có thể giảm tình trạng khó thở”, tiến sĩ Shawn D .Aaron cho biết trong một cuộc phỏng vấn, ”vì giảm cân sẽ “tháo gỡ gánh nặng” của các cơ quan hô hấp bằng việc giảm cân từ các cơ ngực và bắt các cơ này phải hoạt động”.
Tiến sĩ Aaron, bệnh viện Ottawa và các cộng sự của mình nghiên cứu 58 phụ nữ béo phì thực hành một chương trình giảm cân nghiêm ngặt trong 6 tháng. Kết quả cho thấy những người giảm được 10% trọng lượng cơ thể thì chức năng của phổi nói chung cải thiện được 5%, giảm được 20% trọng lượng cơ thể thì cải thiện được thêm 10% chức năng của phổi nói chung.
Nhưng đối với những bệnh nhân hen suyễn, thì không có những hiệu quả tương tự, kể cả phản ứng của bệnh nhân hen trước điều kiện không khí.
“Nếu phụ nữ muốn cải thiện các chức năng của phổi và hô hấp thì giảm cân hoàn toàn có thể giúp họ”, tiến sĩ Aaron cho biết. ”Nhưng nó lại không có hiệu quả ở bệnh nhân hen suyễn”.
(St)
