1
Lễ cưới của các dân tộc Thái chứa đựng nhiều giá trị văn hoá và những nét đặc sắc, góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hoá các dân tộc Việt Nam.
Đám cưới của người Tày trước kia cũng như ngày nay, phải trải qua các nghi lễ sau:
1. Lễ ướm hỏi (hay còn gọi là dạm hỏi):
Đôi trai gái yêu nhau được cha mẹ ưng thuận, hay các cô gái nết na được bố mẹ chàng trai ưng ý chọn làm vợ con trai mình - thường là cha mẹ chàng trai nhờ ông mối (pò nòi), người có uy tín với làng xóm, gia đình khá giả, hoà thuận, con cái đông đúc giỏi giang, đi hỏi hộ.
Lần đầu ông mối đi ướm hỏi thường đi một mình, không cho người ngoài biết và cũng không mang theo lễ vật gì. Tới nhà gái ông mới dùng thơ ca nói bóng gió mục đích cuộc viếng thǎm của mình. Nhà gái không trả lời ngay mà hẹn vài ngày sau. Chọn được ngày tốt, mấy ngày sau ông mố mang lễ vật dạm chính thức và xin "lục mệnh" của cô gái về so tuổi. Nếu nhà gái ưng thuận sẽ đặt lễ vật của nhà trai lên bàn thờ, thắp hương cho tổ tiên biết con gái họ đi lấy chồng và trao tờ "lục mệnh" của cô gái cho nhà trai. "Lục mệnh" là tờ giấy đỏ có ghi giờ, ngày, tháng, nǎm sinh của cô gái. "Lục mệnh" được coi như vật thiêng, báo trước số mệnh của người có tên trong đó. Sau khi nhận được tờ "Lục mệnh", nhà trai nhờ một thầy mo so tuổi cô dâu, chú rể tương lai xem có hợp không. Khi đi xem cũng phải chọn ngày lành tháng tốt. Nếu thấy điềm gở, phải hoãn sang ngày khác. Theo quan niệm của người Tày, khi giao "lục mệnh" của con gái mình cho nhà trai, cũng tức là trao hồn vía cô gái cho nhà chồng, nếu thấy mo phán điềm gở mà đôi trai gái không lấy được nhau thì nhà gái vui vẻ trả lại lễ vật nhà trai mang sang trước đây. Nếu so "lục mệnh", trai gái hợp nhau, họ tổ chức nghi lễ báo cho hai bên gia đình, họ hàng, làng xóm biết.
2. Lễ ǎn hỏi:
Lấy hai chiếc kim, hai cuộn chỉ và hai hào bạc gói vào trong giấy đỏ, ghi tên ngày tháng nǎm sinh của cô dâu chú rể. Sau đó, một người trong họ nhà gái mở gói giấy ra dùng hai chiếc kim có xâu chỉ xuyên thủng hai góc trên của tờ giấy buộc chặt lại với nhau. Nghi lễ này, theo quan niệm của đồng bào, tượng trưng cho đôi trai gái sắp thành vợ thành chồng, nhắc nhở họ hãy bó mình trong một khuôn khổ nhất định, không được tự do như trước nữa.
Đối với người Tày, lễ ǎn hỏi rất quan trọng, tất cả những người được mời đến dự lần này phải có mặt trong lễ cưới chính thức.
Sau lễ ǎn hỏi, chàng trai và cô gái được phép đi lại hai bên gia đình. Trong ngày tiến hành nghi lễ ǎn hỏi, đại diện hai gia đình sẽ thoả thuận về số lượng lễ vật mà nhà trai phải mang tới nhà gái trước ngày tổ chức lễ cưới. Thời gian nhà trai chuẩn bị những thứ cần thiết cho lễ cưới kéo dài từ một đến ba nǎm. Trong thời gian chờ đợi tổ chức cưới, nhà trai phải mang lễ vật sang nhà gái (sêu tết) vào rằm tháng bảy, ngày Tết, rằm tháng Giêng. Về phía nhà gái, trong thời gian chuẩn bị lễ cưới chính thức, mỗi cô gái phải tự sắm sửa mọi thứ cho mình ra riêng, gồm một chiếc hòm đựng đồ đạc tư trang, một chiếc kiềng đun nấu, một ấm đun nước và một bộ ấm chén, một mâm đồng, một chiếc chậu thau, ba chǎn đơn do cô gái tự làm (để tặng ông bà và bố mẹ chồng), ba đôi gối và quần áo cưới.
Trước ngày cưới mấy hôm, nhà trai phải mang sang nhà gái các đồ sính lễ như đã thoả thuận với nhà gái từ lễ ǎn hỏi. Đồ sính lễ nhiều hay ít tuỳ theo phong tục mỗi nơi và phẩm hạnh của người con gái.
3. Lễ cưới:
Lễ cưới được tiến hành trong hai ngày: Nhà gái hôm trước và nhà trai hôm sau
- Lễ cưới ở nhà gái:
Nghi lễ cưới ở nhà gái được tiến hành kể từ khi chú rể và đoàn đón dâu đến nhà gái. Đến cổng nhà gái, người dẫn đầu đoàn đọc một bài thơ xin vào cổng. Sau khi được nhà gái đồng ý, nhà trai được mời lên nhà ngồi ở phía bên trái bàn thờ. Lễ vật mang sang được đặt lên bàn thờ tổ tiên, gồm một đôi gà trống thiết luộc chân được nhuộm đỏ, hai đôi bánh chưng, hai chai rượu, 2 vuông vải v.v Sau bữa tiệc rượu, người trưởng họ nhà gái hướng dẫn chú rể tiến hành nghi lễ trình tổ tiên nhà vợ. Nghi lễ này kéo dài khoảng nửa tiếng. Sau nghi lễ này khách khứa ra về, còn chú rể và đoàn đón dâu ngủ lại nhà gái đêm đó. Cuộc vui kéo dài suốt đêm.
- Lễ cưới ở nhà trai:
Lễ cưới được tiến hành khi đoàn đưa dâu đến nhà trai, thường vào khoảng l 2 giờ chiều hôm sau. Đại diện nhà trai bưng khay nước và trầu cau ra đón cô dâu và những người trong đoàn được phép lên nhà sau khi cô dâu làm xong nghi lễ "mo tạp". Đây là nghi lễ bắt buộc đối với tất cả các cô dâu mới bước chân về nhà chồng. Thầy mo sẽ chủ trì nghi lễ này, ông ta thắp hương cầm tay, miệng lầm rầm khấn vái. Sau khi khấn xong, theo sự chỉ dẫn của thấy mo, cô dâu dùng tay đẩy chiếc bừa đặt bên cạnh mâm đựng lễ vật và bước lên cầu thang vào nhà.
Bên cạnh bàn thờ, nhà trai cũn làm nghi lễ cho con dâu nhận họ hàng nhà trai. Trong khi hành lễ cô dâu phải lạy tạ và đi mời nước mọi người. Sau ngi lễ này, cô dâu mới được phép vào buồng riêng. Buồng cô dâu được trang trí rất đẹp. Ngay sát bàn thờ tổ tiên là buồng cha mẹ, tiếp theo buồng cô dâu trưởng, kế tiếp là dâu thứ hai thứ ba.. Lễ lại mặt được tiến hành sau lễ cưới ba ngày. Cặp vợ chồng trẻ về thǎm bố mẹ vợ cùng với người phù rể và một hoặc hai người nữ mang lễ vật cùng 5kg thịt lợn, 5 chai rượu, 2kg giò và 10 bánh chưng.
(Theo hanoi.vnn.vn)
