Máu

Hệ thống tuần hoàn là hệ thống chuyên chở của cơ thể. Thông qua các thành phần khác nhau, thức ăn, dưỡng khí, nước và mọi chất thiết yêu khác được chở tới tế bào các mô và các chất thải được chở đi từ đó. Hệ thống gồm có 3 phần: máu là môi trường lỏng trong đó các chất nguyên liệu được chở tới các mô và từ đó chở đi; tim là lực điều khiển đẩy máu đi và các mạch máu là những đường để máu chảy qua đi tới và xuyên qua các mô và đi trở về tim.

Các phụ nữ lành mạnh có từ 3 đến 5 lít máu, luân chuyển trong cơ thể tùy theo tầm vóc của họ. Thành phần của máu gồm có một dịch lỏng màu vàng rơm là huyết tương, trong đó các huyết cầu trôi lơ lửng - huyết cầu phân chia làm 2 loại: hồng cầu và bạch cầu. Huyết thanh là thành phần dịch lỏng trong của máu còn lại sau khi người ta lấy đi các tác nhân làm đông máu và huyết cầu. Chất này là chất người ta thường cần tới để làm các thử nghiệm máu.

Máu chiếm khoảng 5% trọng lượng cơ thể. Máu là một dịch lỏng đặc có màu đỏ, đỏ tươi trong các động mạch, nơi nó được oxygen-hóa và màu tia sậm trong các tĩnh mạch, nơi máu bị khử - oxygen, vì đã trút bỏ một phần oxygen cho các mô.

Huyết  tương

Phần dịch lỏng của máu là huyết tương gồm có nước (khoảng 90% của toàn khối), muối khoáng (các chất clorua, phosphat, carbonat, Natri, Kali và Vôi, chất muối chính yếu là clorua natri), các protein huyết tương, (albumin, globulin, fibrinogen và prothrombin), các thức ăn dưới hình thức đơn giản nhất (glucose, acid amin, acid béo, glycerol và các vitamin), các khí hòa tan (oxygen, diôxid carbon, và Nitơ), các chất thải từ các mô (urê, acid uric và creatinin), các chất kháng thể và kháng độc tố, bảo vệ cơ thể chống lại nhiễm trùng, các hormone từ nhiều tuyến nội tiết khác nhau trong toàn thân và các enzym.

    Hồng huyết cầu

Hồng cầu là những thể hình đa dạng nhỏ xíu, cả hai mặt đều lõm “lõng chảo”. Trong mỗi milimét khối máu có khoảng năm triệu hồng cầu và chúng chứa một chất đạm đặc biệt có tên là hemoglobin. Hemoglobin hàm chứa chất sắt và chất sắt này là chất thiết yêu cho sức khỏe bình thường. Hemoglobin có một sức hút lớn đối với oxygen. Khi các hồng cầu đi qua phổi, hemoglobin kết hợp với oxygen từ không khí, hình thành oxy-hemoglobin và trở nên có màu đỏ tươi. Khi cáchồng cầu đi qua các mô, oxygen được cho đi và hemoglobin trở màu xỉn đục khiếc cho máu có màu đỏ tím sậm.

Chức năng của hồng cầu là chuyên chở oxygen đến cho các mô và lấy chất diôxid carbon (CO₂) từ các mô đi. Đó là chức năng duy nhất của chúng và hiệu quả của chúng tùy thuộc vào lượng và kiểu hemoglobin mà chúng hàm chứa. Trong trường hợp thiếu hemoglobin, hoặc là do số lượng hồng cầu giảm hoặc là do từng hồng cầu một không hàm chứa số lượng và chất lượng hemoglobin bình thường, người đó sẽ bị thiếu máu.

Hồng cầu được sản xuất trong phần tủy đỏ của xương và thường gặp ở các xương ống dài đầu chỉ như xương đùi và ở những xương dẹt hình thức không đều đặn, như vành xương chậu chẳng hạn.

Để cho hồng huyết cầu tăng trưởng lành mạnh, cần có đủ mọi chất: chất đạm, sắt, vitamin B12, vitamin B6, vitamin C, thyroxine, một chút đồng và một chút mănggan. Nếu không có hay thiếu sót bất cứ một chất nào sẽ dẫn tới thiếu máu. Trong bệnh thiếu máu hồng cầu “liềm”, các hồng huyết cầu sẽ trở nên nhạy cảm với những mức oxygen thấp, thì chúng có hình lưỡi liềm và bể vỡ. Bệnh thiếu máu hồng cầu liềm là một bệnh thừa hưởng do di truyền và được mang theo người như một điểm tiềm ẩn.

Bạch huyết cầu

Các bạch huyết cầu lớn hơn hồng huyết cầu nhưng số lượng chúng ít hơn. Chỉ có từ 7 đến 10 ngàn bạch cầu trong mỗi milimét khối máu, mặc dù số lượng này có thể tăng lên gấp hơn ba lần khi có sự hiện diện một bệnh nhiễm trùng. Bạch huyết cầu được phân chia thành ba loại khác nhau. Các bạc cầu đa nhân, còn có tên là bạch cầu hạt vì chúng có hạt trong tế bào, chiếm khoảng 75% tổng số bạch cầu và được sản xuất trong tủy xương. Chúng chỉ tồn tại trong 21 ngày và sau đó thì bị hủy đi. Có ba loại bạch cầu hạt: loại ưa eosin, loại ưa bazơ (còn có tên là dưỡng bào mast cells), và loại trung tính. Bạch cầu trung tính là loại nhiều nhất và có khả năng phủ bọc, ăn vào và tiêu diệt vi khuẩn và các mảnh vụn tế bào. Người ta gọi tiến trình này là thực bào và các tế bào này đôi khi còn được gọi là tế bào thực bào.

Loại bạch cầu thức nhì là các lymphô-bào chiếm khoảng 20% tổng số bạch cầu đếm được. Chúng được sản xuất trong các hạch bạch huyết và trong mô lymphô. Chúng liên quan tới việc sản xuất kháng thể chống lại sự xâm nhập của các vi trùng – là một bộ phận của hệ thống phòng vệ của cơ thể. Loại thứ ba, có tên là bạch cầu đơn nhân, chiếm khoảng 5% tổng số bạch cầu đếm được. Trong tất cả các loại bạch cầu, chúng là loại lớn nhất và chúng có tính thực bào.

Tiểu cầu

Tiểu cầu còn nhỏ hơn cả hồng cầu và cũng được làm ra trong tủy xương. Chúng cần thiết cho tiến trình đông máu. Có chừng 250.000 tiểu cầu trong mỗi milimét khối máu, chúng là những tác nhân làm đông máu cần thiết cho sự sống.

Hemoglobin bất thường

Trong trường hợp có hemoglobin bất thường trong máu, điều này có thể dẫn tới những bệnh thiếu máu không thể nào chữa được. Bệnh hồng cầu liềm là một bệnh di truyền trong đó các hồng huyết cầu biến dạng thành hình lưỡi liềm, do mức oxygen của chúng thấp một cách bất thường. Sau đó chúng mất khả năng trôi chảy qua các mao quản. Bệnh này gần như chỉ có những người gốc Châu Phi là mắc phải. Bệnh có tính cách ẩn ở chỗ là cả cha lẫn mẹ đều mang theo gien bất thường tuy chính họ lại lành mạnh. Nguy cơ bị bệnh cho bất cứ đứa con nào có thể là 1 trên 4.

Bệnh thiếu máu phát ra trong 6 tháng đầu, và triệu chứng là vàng da nhẹ và đau ở các chi và thân, bất cứ nơi nào xảy ra nghẽn tắc mạch máu. Những đứa trẻ mắc bệnh nhiều khi lên cơn đau cấp tính nhân khi bị bệnh nhiễm trùng.

Bệnh thiếu máu vùng biển thalassemia là một bệnh di truyền khác về máu, trong đó sắc tố bình thường không được hìn thànhtrong hồng cầu. Kết quả là bị thiếu máu nặng, đòi hỏi phải truyền máu, dù sao đúng dạng bệnh này hiếm gặp. Thông thường hơn, bệnh chỉ do bên cha hay mẹ truyền lại thôi, trường hợp này gọi là có nét thalasemia. Bệnh trạng này thường gặp nhất ở những người gốc phương Đông và vùng Địa Trung Hải.

Việc tham vấn và những thử nghiệm di truyền cho phép những người mang gien bất thường này quyết định nên có con hay không, tùy theo nguy cơ.

Hồng huyết cầu hình lưỡi liềm

Khi thiết oxygen, chất hemoglobin khuyết tật trong các hồng tuyết cầu kết tủa, tạo nên những tình thế hình kéo dài làm méo mó hình dạng tế bào. Những tế bào này bị loại bỏ ra khỏi máu mau hơn, do đó dẫn tới chứng thiếu máu đặc thù của bệnh hồng cầu liềm.

Tiến trình đông máu

Để cho máu đông được, cần có một chất đạm là fibrinogen. Mỗi khi một mạch máu bị tổn thương, các tiểu cầu tập trung lại và dính liền với nhau. Khi chúng tan rã, chúng sản xuất ra fibrinogen, chất này biến đổi thành fibrin, là một chất hợp nhất các hồng cầu nên bất cứ lỗ thủng bất ngờ nào cũng được bít lại.