Trám có hai loại (Trám trắng quả có vỏ màu xanh lục, Trám đen quả có màu tím thẫm), thân cây thì tương tự. Quả trám đen thường thu hoạch sớm hơn trám trắng ít ngày, tuy vẫn cùng những tháng mùa thu (vào tháng 9-10). Quả trám hình thoi.
Các món ăn từ trám đen và trám trắng
Món ăn từ quả trám trắng
- Làm mứt trám, có mùi vị đặc biệt: trám trắng nấu với đường để làm mứt trám, hương vị từa tựa mứt chà là Iraq
- Ô mai trám (trộn bột gừng, cam thảo): trám trắng còn ngâm với muối, rồi phơi thành ô mai trám.
- Trám kho cá rô (hoặc cá khác): Bỏ hạt, đập dập, xếp từng lớp trám cách cá vào nồi đất, cho tương vào nấu lửa nhỏ đến khi chín nhừ. Trám trắng có vị chát sẽ làm mất đi mùi tanh của cá
- Trám trắng kho thịt: quả trám ngon nhất khi được đập dập cả hạt, cái nhân nằm dọc hạt trám sẽ ngấm ra thịt quả, rồi được kho kỹ với thịt ba chỉ... vị chua chát quyện với miếng thịt nửa nạc nửa mỡ làm miếng cơm ngon miệng hơn và đậm đà một cách giản dị. Thịt không còn quá ngấy và béo, còn quả trám lúc đó hơi chát dịu, chua chua man mát, và ngậy, cái ngậy của thịt ba chỉ và nhân trám tiết ra.
- Trám trắng ngâm nước mắm cua. Sau khi ngâm nước nóng già, bổ quả trám, tách đôi bỏ hạt, lại ngâm vào nước tro rơm rạ. Qua một đêm vớt ra rửa sạch, đợi ráo nước đem phơi nắng nửa ngày cho tái quắt lại rồi ngâm vào nước mắm cua đậm đặc để ăn dần. Có thể để dành vài tháng sau ăn vẫn ngon.
- Trám muối: luộc đổ nước chát, tách đôi bỏ hột, cho nước mắm ngon với ít đường ngập trám, để khoảng 5 ngày mới ăn (không dùng muối).
Món ăn từ quả trám đen
- Trám đen chín om. Ðun nước sôi 70 độ C, cho trám vào om đậy kín 20 phút vớt ra, để ráo, bổ dọc quả, bỏ hạt. Khi ăn chấm muối vừng, tương gạo hoặc nước thịt kho tàu, rất bùi. Thứ quả này nếu ngâm trong nước càng nóng, càng lâu thì càng rắn; nhược bằng đem đun lâu thì nó dai như miếng cao-su. Trám chín đúng độ là cùi của nó không rắn, không nát. Người ta cũng còn dùng những mảnh trám đen trộn với xôi nếp vừa đồ chín, gọi là "xôi trám".
- Trám đen kho thịt hay cá: phần cùi của quả trám đem kho chung với thịt ba rọi hoặc các loại cá sông sẽ có mùi vị ngon rất đặc trưng
- Trám đen ngâm tương: mua trám về, rửa sạch vớt ra để ráo, bỏ vào một cái âu tráng men có nắp hay cái hũ sành dầy có nắp. Bỏ vào thìa muối hầm và cho nước nóng sôi và để nguội 85 độ rồi đổ ngập trám, đậy nắp; nhớ cho muối đậm đậm chút vì cho muối đậm thì nó mới hút, mới rút, mới lôi ra, kéo ra hết được cái ngon cái ngọt của trám ra cho người thọ hưởng, vài tiếng sau là ăn được. Nếu muốn làm trám ngâm tương thì bóc nhẹ món trám muối ra, rồi đem phơi vài nắng cho quắt lại (quắt vừa vừa thôi)... rồi mới đem dầm trong nước tương
- Xôi nhân trám. Một chõ xôi vài cân gạo nếp cần có 1/3 là nhân trám. Như vậy, phải có vài rổ hạt trám mới lấy được 1 kg nhân. Để chuẩn bị có một chõ xôi nhân trám phải vo gạo nếp, ngâm gạo từ tối hôm trước, sáng hôm sau mới rửa hạt trám đổ ra nong, chặt hạt trám, lấy nhân. Sau khi có đủ nhân trám mới xóc cùng gạo có thêm ít muối và cho vào chõ đun nhỏ lửa. Khoảng nửa giờ sau, mùi xôi thơm là được. Xôi được đơm vào đĩa, nhìn vào bạn sẽ ngỡ là chỉ có gạo nếp không vì nhân trám cũng trắng tinh. Tuy nhiên, khi ăn, ta có cảm giác sần sật, béo lại bùi lẫn trong hạt nếp.
Xôi trám đen. |
Trám đen, chọn quả đen bóng, đều, cuống màu vàng tươi, đem rửa sạch. Đun nước sôi, bắc ra để bớt nóng (nóng già) rồi cho trám vào nước nóng ngâm 10 - 15 phút, cầm vào quả trám thấy hơi mềm, bóc ra dóc hạt được thì đổ nước nóng đi. Đem quả trám tách làm đôi bỏ thêm một chút muối vào trong cùi quả trám. Nếu muốn để dự trữ dài ngày, đem trám sơ chế ra phơi từ một đến hai nắng rồi bảo quản ở nơi khô ráo.
Trám sơ chế xong, tùy theo sở thích, khẩu vị mỗi người có thể kết hợp với nhiều loại thực phẩm chế biến ra nhiều món khác nhau.
Trám đen kho thịt (số lượng tùy theo khẩu phần ăn). Nguyên liệu gồm thịt lợn ba chỉ, rửa sạch thái miếng vừa phải, đem lên chảo rang ra mỡ cháy cạnh rồi bỏ trám đen đã sơ chế vào rang cùng nhau, khi nào mùi trám và thịt tỏa mùi thơm thì bắc ra. Gia vị cho vừa đủ (không nêm nước mắm). Ăn có mùi thơm ngậy, bùi của trám đen và ngậy của thịt ba chỉ, không bị ngấy.
Xôi trám đen. Nguyên liệu, gạo nếp và trám đen đã sơ chế (số lượng tùy theo khẩu phần ăn). Chọn gạo nếp hạt to đều, thơm. Đồ xôi chín, đổ ra lúc còn nóng rồi vò với quả trám đen đã sơ chế, cho thêm ít mỡ (Trám đen sơ chế chưa phơi nắng). Xôi làm xong có màu tím, bóng, mùi trám đen thơm ngậy đặc trưng, độc đáo và hấp dẫn.
Các Món Ăn với Quả Trám
Đây là niêu cá hồi kho trám của mẹ Joe đây, rất thơm nhá! Món cá kho cho bữa tối!
Thịt ba chỉ om trám
|
Nguyên liệu gồm có: - 300gr thịt ba chỉ.
- 200gr trám đen.
- 2 thìa canh đường hoa mai.
- Gia vị.
|
Bước 1:
Trám rửa sạch. Cho trám vào nồi, đổ nước sôi, đậy vung, om trong vòng 30 phút.
|
|
Bổ dọc quả trám, tách lấy phần thịt, bỏ hạt. Vì trám đã được om trở nên rất mềm, vì vậy công đoạn này bạn chỉ cần bóp nhẹ tay là hạt trám sẽ rơi ra. |
|
Bước 2: Thịt ba chỉ rửa sạch, thái miếng dày khoảng 1,5cm. |
|
Cho thịt ba chỉ vào nồi, đảo qua đến khi thịt săn lại và ra bớt mỡ thì bạn chắt bỏ phần mỡ này đi nhé. |
|
Bước 3: Ướp thịt với 1 chút gia vị, để khoảng 10 phút cho ngấm. |
|
Dùng đường hoa mai để thắng nước hàng. Sau khi đường chuyển màu cánh gián bạn cho thêm nước vào. |
Bước 4: Tiếp theo, bạn trút nước hàng vào nồi thịt và trám. Lưu ý nước hàng phải ngập săm sắp bề mặt nguyên liệu. |
|
Đậy vung om nhỏ lửa đến khi nước cạn, hơi sánh lại, thịt ba chỉ chín mềm. Trong quá trình om bạn không cần đảo để tránh trám bị nát nhé! |
|
Món này ăn với cơm trắng sẽ rất hao cơm các bạn ạ. |
Cách làm món cá kho trám
Bước 1 : chuẩn bị trám
-Ðem trám ngâm nước khoảng một, hai giờ rồi rửa, chà xát cho sạch nhựa
-Ỏm trám: Đun nước sủi lăn tăn không phải nước sôi hẳn. Nước sôi hẳn nóng quá sẽ làm quả trám cứng không tróc cùi, không chín. Cho trám vào chìm nước, đảo đều rồi nhắc xuống đậy vung kín cho nguội dần, vớt ra lấy dao tách cùi, bỏ hạt
- Nếu muốn trám đậm đà hương vị hơn thì chỉ cần đập quả trám còn tươi và lấy cùi, bỏ hạt thì ngon hơn là đem ỏm trám
Bước 2: chuẩn bị cá
Chọn mua loại cá tươi ngon, mổ sạch ruột, cá bé để cả con, cá to xắt ra từng khúc.
Bước 3: Chuẩn bị thịt
Thịt ba chỉ làm sạch theo cách làm sạch thịt của Sôtaynauan.com rồi thái thành miếng dày chừng 1,0 cm
Bước 4: kho cá
- Xếp các nguyên liệu đã chuẩn bị ở 3 bước trên vào xoong, cứ lượt cá, lượt trám, lượt thịt trên cùng là lượt cá.
- Bắc nồi cá kho lên bếp. Tương ngon pha loãng, cho vào xăm xắp mặt cá, cho thêm chút mắm, ớt, nước màu đun sủi rồi để nhỏ lửa cho cạn dần cho đến khi nước kho còn khoảng 1 bát con, sánh quyện nước mỡ thì dừng lại để lấy nước kho cá chấm rau. Nếu không dùng nước kho cá để chấm rau thì khi nào nghe tiếng lẹt xẹt ở đáy xoong là được.
Trám kho với cá, vị chua của trám ngấm vào làm cá mềm nục có vị giôn giốt chua, còn vị ngọt của tương, chất đạm của cá ngấm vào trám làm mất vị chát, giảm vị chua, miếng trám mang lại vị chua ngọt, béo bùi. Cơm gạo tẻ ngon nấu vừa chín tới ăn với trám kho cá còn hơi nóng, cho ta một bữa ăn thật đơn giản, dân dã mà rất ngon miệng để lại nhiều ấn tượng khó quên về hương vị quê nhà.
Lúc ăn gắp cá, thịt, trám ra đĩa, còn nước kho chắt ra bát riêng để chấm rau luộc.
Yêu cầu thành phẩm
- Miếng cá kho còn đẫm nước nhưng lại không mềm mà dai, thơm và béo ngậy. Mùi vị của trám làm mất hẳn hơi tanh của cá.
- Miếng trám kho lấy lại được màu vàng hơi pha ánh đỏ của nước màu, quyện với nước mỡ lấp lánh, rất đẹp. miếng trám căng mọng, còn nở hơn cả miếng trám tươi. Ăn miếng trám rất mềm, dẻo trong miệng và có thêm một vị béo, ngậy.
- Nước kho cũng rất ngon. Nó có màu vàng đỏ, óng ánh mỡ và hơi sanh sánh. Hơi mằn mặn, ngòn ngọt, bùi bùi, béo béo, hợp nhất với rau muống luộc, bắp cải luộc, su hào luộc...
Nồi cá kho trám có lẽ là món cá kho chế biến đơn giản nhất. Nó không cần các loại gia vị như gừng, giềng, chè mạn, hành khô, khế... Chỉ có cá thịt ba chỉ và trám.
Trám xanh kho tương.
Trám đen ngâm tương.
MỜI BẠN THAM KHẢO THÊM:
Trám trắng dùng làm thuốc
Quả trám vị chua, ngọt bùi, béo, tính ấm (có sách viết lương - hơi hàn) vào 2 kinh phế và vị (có sách viết vào phế và thận); Có tác dụng sinh tân dịch, giải khát, thanh giọng, giải độc cá, giải say rượu mê man, nôn mửa, nhức đầu.
- Về mùa đông, nếu đêm ngủ thấy khô cổ và ho, gây mất giấc: dùng ngày 20-30 quả trám trắng (bỏ hột) đập dập nấu nước uống. Có thể thêm gừng, đường hay mật để uống.
- Viêm họng cấp hay mãn, viêm amiđan, khô cổ, mất tiếng: dùng trám muối để ngậm hay pha nước uống. Có thể dùng trám tươi để hãm uống.
- Sốt cao, khô môi miệng, khát nước: giã quả trám lấy nước uống hàng ngày.
- Ho khản cổ: trám tươi 4 quả bỏ hột, giã nát với huyền sâm 10g thái lát. Cho vào nồi đất đổ ngập nước, nấu uống. Có tác dụng tư âm, giáng hỏa, lợi yết hầu, thanh nhiệt giải độc, tiêu thũng.
- Kiết lỵ ra máu: trám và ô mai lượng bằng nhau đốt thành tro. Ngày dùng 9g uống với nước cơm.
- Ngộ độc cua cá (có sách ghi ngộ độc cá nóc): trám trắng 30g sắc nước uống. Cách này cũng dùng cho trẻ em lên sởi và chữa bệnh hoại huyết.
- Viêm tắc mạch máu: quả trám trắng luộc ăn cái, uống nước hàng ngày, mỗi ngày 200g. Liệu trình 1-2 tháng.
- Nẻ da do lạnh (cước), khô nứt môi chảy máu: trám đốt thành tro, trộn mỡ lợn hoặc dầu thực vật bôi (Nam dược thần hiệu).
- Canh thanh long bạch hổ: Bài thuốc của y gia Vương Mạnh Anh đời Thanh, Trung Quốc. Quả trám tươi (bỏ hột) 15g đập dập, củ cải sống 250g thái nhỏ. Dùng nồi đất ninh. Lấy nước uống thay trà (có thể ăn cái). Phòng chữa bệnh đường hô hấp trên như khi bị cảm cúm.
- Trà trám: Trám 3 quả, bạng đại hải (đười ươi) 3 hạt, trà xanh 5g, mật ong 20g. Trám đập dập (không hạt) cho vào nồi đất đun 15 phút rồi rót vào cốc đã để sẵn bạng, trà, mật ong. Hãm 10-15 phút chờ nguội bớt. Uống thay trà, dùng điều trị viêm họng khô rát, khản cổ, ho khan.
- Cao trám: Quả trám trắng bỏ hột, đập dập, đun nhỏ lửa 30 phút, cho đường phèn đun thành cao. Dùng chữa động kinh, pha uống ngày 2 lần, mỗi lần 1 thìa con.
Cách chế biến quả trám đen thơm ngậy, lạ miệng
Món thịt kho trám bùi bùi, ngậy ngậy
Món ăn ngon ở Cao Bằng đậm đà khó quên
(ST)