1
Hoa Huệ Tây hay hoa Bách Hợp, Loa Kèn, Lily và ở Đà Lạt gọi là hoa Lys, là một loài hoa thuộc chi Lium, họ Loa kèn.
Một biểu trưng cho sự tinh khiết, ân sủng, đức hạnh, lòng chung thuỷ, cao thượng, ngây thơ, hy vọng … mà hàng triệu ngôi nhà và nhà thờ đã dùng nó như một loài hoa truyền thống, để vui mừng và kỷ niệm nhân dịp các ngày lễ.
Một loài hoa loe ra nhìn như cái kèn, tên khoa học Lilium longiflorum,
Tên tiếng nhật: テッポウユリ
Tên Việt: huệ trắng, huệ Phục Sinh
Tên Hoa: 鐵炮百合(thiết bào bách hợp), 長花百合(trường hoa bách hợp), 麝香百合(xạ hương bách hợp)
Tên Anh: Easter Lily, Trumpet Lily
Tên Pháp: fleur de lys
Tên khoa học: Lilium longiflorum Thunb.
Họ: Liliaceae
Chi (Genre): Lilium L.
Đây là loài cây bản địa của quần đảo Ryukyu, phía nam Nhật Bản và Đài Loan.
Lilium là một chi thực vật thân thảo mọc từ củ như hành hay tỏi và có gần 100 loài.
Tuy có nhiều loại khác nhau nhưng những nhà trồng hoa phân ra làm bốn giống thường thấy như : Lilium longiflorum (Huệ dài), Hybrides Asiatiques (Huệ lai châu á), Hybrides Orientaux (Huệ lai đông phương), Hybrides Lilium longiflorum X Asiatiques (LA).
Cây hoa này được du nhập vào Việt Nam từ Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước Châu Âu:
- Giống từ Pháp: không rõ tên, nhập nội khoảng 1945-1955
- Giống Hàn Quốc: không rõ tên, nhập nội 1970
- Giống Nhật Bản: không rõ tên, nhập nội 1972 với nhiều màu khác nhau nhưng chỉ có màu trắng là thích hợp và còn tồn tại đến nay.
Một loài hoa trắng thanh lịch, mang hương thơm dịu, đã được đánh dấu bằng những dòng chữ trong văn học, thơ ca, lịch sử, thần thoại, và thế giới nghệ thuật đầy qua những câu chuyện và hình ảnh nói về vẻ đẹp uy nghi của nó.
Ngày nay Hoa Huệ vẫn là một bông hoa truyền thống cho mùa lễ Phục Sinh và cũng là mối liên kết những hy vọng của từng nhịp tim nối lại nhau, bằng sự ấm áp vào dịp lễ hội, từ thế hệ này qua thế hệ sau trong tinh thần thánh thiện, thanh sạch, đầy lòng yêu mến, giữa con người và con người. Vì thế Lily trắng là biểu tượng của hân hoan vui mừng, niềm hy vọng và cuộc sống.
Hoa huệ có màu trắng, bao hoa hình phễu, hương ngào ngạt, toả hương về ban đêm là chủ yếu.
Muốn cây cho hoa đẹp chúng ta nên trồng ở những nơi ít nắng hoặc trong bóng râm vì chúng là loài không chịu nắng gắt. Hoa Huệ Tây hơi to, mỗi năm cứ vào tháng 4 thì chúng sẽ nở hoa.
Hoa huệ toả mùi thơm theo độ ẩm, vì vậy không chỉ ban đêm, mà vào ban ngày, kể cả khi trời mưa, độ ẩm không khí cao, hoa huệ cũng thơm hơn ngày nắng.
Ở Việt Nam, hoa huệ là thứ hoa được dùng nhiều trong việc cúng, lễ mà ít dùng để tặng nhau
Ở Việt Nam, hoa Bách Hợp, loa kèn hay huệ tây được biết đến nhiều nhất ở bức tranh nổi tiếng “Thiếu nữ bên hoa huệ” của họa sĩ Tô Ngọc Vân.
Người ta cũng tin rằng hoa này khi tự mọc trên những ngôi mộ của những người trong sạch, vô tội bị xử oan, hoa huệ được xem như là điềm chứng minh cho sự thanh khiết.
Đối với nền văn minh cổ của người Do Thái, hoa huệ cũng được xem như là hoa thiêng liêng.
Hoa trắng này được dâng hiến cho Đức Mẹ Đồng Trinh và cắm trong nhà thờ suốt mùa lễ Phục Sinh để mừng sự hồi sinh của Chúa Jesus. Trong những bức tranh cổ, những nhà họa sĩ thường vẽ thiên thần Gabriel cầm trong tay một cành hoa trắng đến báo tin cho người tương lai mẹ của Chúa Hài Đồng.
Màu trắng tinh khiết của loại hoa này cũng được thấy trong chiếc áo của những con người can đảm, đang sống đời cam go và luôn vươn đôi tay của chính mình lên cao, với những lời cầu nguyện luôn cầu chúc bình an cho mọi người trong cuộc sống thường nhật.
.
Hoa Huệ Tây hay được gọi là hoa Bách Hợp: một biểu tượng huy hiệu. Dựa theo một truyền thuyết kể về việc Vua Clovis (493) đặt một bông hoa vào trong chiếc nón sắt của mình ngay khi ông chiến thắng Trận Vouillé và đưa ông đến quyết định chọn hoa bách hợp làm một biểu tượng hoàng gia.
Từ mối liên hệ với Vua Clovis, hoa bách hợp đã được dùng để biểu trưng cho tất cả các vua Frank Cơ đốc giáo, vì thế có sự nghi ngờ khởi đầu vào thế kỷ 17 và các học giả hiện đại cho rằng hoa bách hợp là một biểu tượng tôn giáo trước khi nó trở thành một biểu tượng huy hiệu thật sự.
Hoa bách hợp, được dịch sát nghĩa từ tiếng Pháp của fleur-de-lis sang tiếng Anh là flower of the lily (hoa huệ), và được nhiều người cho rằng nó là một phiên bản cách điệu: dựa vào hoa thật để tạo ra một hình tượng hoa.
Trong thời cai trị của Vua Louis IX (Thánh Louis) ba cánh hoa được cho là để tượng trưng cho đức tin (faith), thông thái và tinh thần hiệp sĩ, và là dấu hiệu che chở của thiên thần ban tặng cho nước Pháp. Suốt thế kỷ kế tiếp, thế kỷ 14, truyền thống về chủ nghĩa tượng trưng Ba Ngôi được thiết lập tại Pháp, và rồi truyền khắp các nơi khác.
Thời Trung cổ, các biểu tượng hoa huệ và hoa bách hợp đáng chú ý là nằm chồng lên nhau trong nghệ thuật tôn giáo. Michel Pastoureau, một sử gia, nói rằng cho đến khoảng năm 1300 chúng được thấy trong các hình tượng mô tả Giê-su, nhưng dần dần chúng trở thành biểu tượng của Đức mẹ Đồng trinh và có liên quan với Bài hát của Solomon “lily among thorns” (lilium inter spinas), được hiểu như là nói đến Mẹ Mary.
Nước Anh trung đại từ giữa thế kỷ 14, con dấu của một phụ nữ quí tộc thường có hình một người phụ nữ với hoa bách hợp, dựa theo ý nghĩa rộng về Maria với “đức tính và tinh thần phụ nữ”. Hình tượng Mary cầm hoa xuất hiện đầu tiên trong thế kỷ 11 trên các tiền kim loại phát hành bởi các nhà thờ để vinh danh Đức mẹ, và kế tiếp là trên các con dấu của nhà thờ tăng hội, bắt đầu là với Nhà thờ Đức bà Paris năm 1146.
Ba cánh hoa của kiểu huy hiệu phản ánh một sự liên hệ rộng rãi với Chúa Ba Ngôi, một truyền thống có từ nước Pháp thế kỷ 14, thêm vào niềm tin từ xa xưa rằng chúng cũng đại diện cho đức tin, thông thái và tinh thần hiệp sĩ.
Kỹ thuật trồng và chăm sóc Hoa Huệ
Mỗi một vùng đất đều có những điểm sinh thái rất đặc biệt, điều đó khiến cho những sản phẩm nông nghiệp có một đặc trưng rất riêng. Ví dụ như về mùi thơm của Hoa Huệ thì không có vùng nào sánh bằng các xã Tân Quý Tây, Bình Chánh, Hưng Long, Tân Túc của huyện Bình Chánh.
1. Đất trồng:
Ở huyện Bình Chánh Hoa Huệ được trồng vào đầu mùa mưa chủ yếu trên vùng đất sét trắng tại các xã như Tân Quý Tây, Bình Chánh, Hưng Long, Tân Túc… Theo bà con nông dân thì Huệ trồng ở Bình Chánh có mùi thơm hơn khi trồng ở miền Tây (có lẽ do đất có nhiều nguyên tố vi lượng).
Líp trồng tùy nơi: bề ngang mặt líp 2 mét, đáy 2,5 mét, bề ngang mương nước 1,5 mét. Mặt líp phải bằng phẳng để giữ được nước và khi trồng tận dụng được mặt đất trồng. Đất được cuốc, xới thành từng cục khoảng ngón chân cái, ngón tay cái.
.
2. Giống Huệ:
Về chọn và tồn trữ giống: Chọn củ đã trồng từ năm trước, được đào lên tồn trữ vào mùa khô (nếu không đào lên thì vụ tới sẽ cho bông nhỏ), khi lấy giống phải xử lý thuốc trừ rệp sáp ngay ngoài ruộng (khoảng tháng 12 âm lịch cắt lá, rải thuốc bột, tháng 1 âm lịch đào củ cắt bỏ bớt rể và nhúng vào thuốc trừ sâu rầy (Bassa, Mipcin..), tồn trữ bằng cách để dưới bóng râm thoáng mát, chỉ để 1 lớp cho thoáng, củ ít bị hư. Tiêu chuẩn củ trồng được chia làm 3- 4 loại (bằng ngón tay út đến ngón chân cái):
– Nếu củ bằng ngón chân cái xuống giống tháng 4 đến tháng 7 cho bông.
– Nếu củ trung bình xuống giống tháng 4 đến tháng 8 tháng 9 cho bông.
– Nếu củ nhỏ bằng ngón tay út xuống giống tháng 4 đến tháng 11 cho bông.
– Nếu củ nhỏ hơn ngón tay út xuống giống tháng 4 đến tết cho bông.
Tuỳ theo mục đích lấy bông vào ngày rằm 15 hoặc 30 mà tính ngày xuống giống cho phù hợp.
3. Cách trồng và mật độ trồng:
Một công đất (1.000 m2) cần từ 10 đến 15 giạ giống đã được xử lý. Trước khi trồng phải lặt sạch rễ, tàn dư thực vật trên củ, trong vòng một tuần phải trồng ngay để củ khỏi mất sức. Có thể trồng cùng 1 loại củ để thu hoạch cùng lúc hoặc trồng 1 bụi có ba loại củ lớn nhỏ khác nhau để thu hoạch thành từng đợt. Kinh nghiệm trồng 1 loại củ trên líp dễ chăm sóc hơn.
Mật độ trồng: Khoảng cách 20cm x 20cm (cho củ giống nhiều, nhưng khó chăm sóc, dễ bị sâu bệnh) khoảng cách 40cm x 40cm (không cho củ giống nhiều, nhưng dễ chăm sóc).
Đặt củ dưới đất và lấp đất từ 2- 3 cm, nếu đặt củ cạn thì cây mau cho ra bông, đặt củ sâu cho bông chậm nhưng bông tốt hơn. Trồng xong tưới nước sáng chiều. Sau trồng khoảng hai tháng Huệ bắt đầu xây ngù (gù), từ xây ngù đến cắt bông khoảng 1 tháng, tính hết thời gian từ trồng đến thu bông chậm nhất là khoảng 3,5 tháng.
Màu trắng của hoa, màu xanh ngắt của lá và hương thơm ngát từ hoa loa kèn lan tỏa mỗi độ tháng Tư về.
