Theo Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, tháng 1 và tháng 2 năm 2012 bệnh nhân mắc tiêu chảy cấp gia tăng nhanh chóng. Vì vậy chúng ta cần cảnh giác chủ động phòng chống bệnh tiêu chảy,  nhất là tiêu chảy cấp do nhiễm Rotavirus ở trẻ nhỏ. Ở miền Bắc, bệnh thường xảy ra vào mùa đông - xuân, còn ở miền Nam, bệnh xảy ra quanh năm, nhiều nhất là vào tháng 3 và tháng 9.

Bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus là bệnh nhiễm khuẩn dạ dày ruột gây nên. Bệnh gặp nhiều ở trẻ nhỏ, nhất là lứa tuổi từ 3 tháng đến 2 tuổi. Trong khoảng từ 1 - 5 tuổi, hầu hết trẻ em  đều bị  tiêu chảy cấp do Rotavirus. Tuy nhiên bệnh cũng xảy ra ở người lớn nhưng diễn biến nhẹ hơn. Rotavirus lây truyền chủ yếu qua đường tiêu hóa. Trẻ nhỏ vì hay mút tay và ngậm đồ chơi nên dễ bị nhiễm bệnh nhất. Virut được thải ra ngoài theo phân của người bệnh và tồn tại rất lâu trong phân, trên sàn nhà, các đồ vật… bị nhiễm. Trẻ nhỏ dễ bị nhiễm bệnh vì ăn uống phải thức ăn bị nhiễm bẩn qua tay do sờ chạm vào các bề mặt, đồ chơi, bàn ghế, sàn nhà… nhiễm virut.

Cách xử trí và chăm sóc trẻ

Bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus gây ra do vậy không nên dùng kháng sinh, vì kháng sinh không có tác dụng diệt virut. Nếu con bạn bị tiêu chảy ở thể nhẹ, không có biến chứng, thì bệnh thường tự khỏi sau 3 - 8 ngày. Trong thời gian này việc điều trị chủ yếu là bù nước và muối cho trẻ. Bạn có thể để trẻ ở nhà và chăm sóc theo sự hướng dẫn của thầy thuốc. Cho trẻ uống nhiều hơn bình thường, bằng nước đun sôi để nguội, nước canh rau, nước khoáng (không có gas), nước dừa tươi, tốt nhất là cho trẻ uống dung dịch oresol theo liều lượng mà bác sĩ chỉ định. Bạn nên cho trẻ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, phù hợp với lứa tuổi của trẻ. Nên cho trẻ ăn làm nhiều bữa nhỏ, bón chậm bằng muỗng để tránh cho trẻ khỏi bị nôn mất thức ăn. Trường hợp trẻ bị nôn, bạn cần cho trẻ nghỉ khoảng 5 - 10 phút rồi lại cho ăn tiếp, chậm hơn. Đối với trẻ còn bú thì tiếp tục cho trẻ bú mẹ, nếu trẻ bú bình thì cần vệ sinh bình, núm vú và dụng cụ pha sữa kỹ trước mỗi lần cho ăn, sữa pha theo số lượng trẻ vẫn bú lúc không bị tiêu chảy. Bạn không nên pha loãng hơn và không đổi loại sữa khác. Cách cho bú là cho trẻ bú từng ít một, chia làm nhiều lần trong ngày. Bạn cũng cần theo dõi số lần đi tiêu chảy, số lượng phân, màu phân, khả năng uống bù nước và ăn uống của trẻ. Đặc biệt cần chú ý phát hiện các dấu hiệu mất nước để kịp thời đưa trẻ đi cấp cứu. Cần lưu ý tuyệt đối không dùng thuốc cầm tiêu chảy cho trẻ vì các thuốc này không những không diệt được virut gây bệnh mà còn làm giảm nhu động ruột, làm liệt ruột khiến phân không được thải ra ngoài, ứ đọng lại trong ruột gây trướng bụng, thủng ruột, tắc ruột, tử vong. Bạn cũng cần tránh kiêng khem quá mức, chẳng hạn không cho trẻ uống sữa, nếu chỉ cho trẻ ăn cháo trắng với muối sẽ làm cho trẻ bị bệnh càng nặng hơn và lâu hồi phục.

Rotavirus - thủ phạm gây tiêu chảy cấp.

Nên thường xuyên rửa tay cho trẻ nhỏ và dạy trẻ lớn rửa tay trước khi cầm, nắm thức ăn, trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh… để phòng tránh bệnh. Các bà mẹ, người bảo mẫu nên rửa tay sạch bằng xà phòng sau khi thay tã lót hoặc làm vệ sinh cho trẻ. Không để trẻ nhỏ bò trên sàn nhà, ngậm tay, ngậm đồ chơi. Hằng ngày phải lau rửa sàn nhà ở, sàn nhà vệ sinh, bồn cầu sau khi trẻ bị bệnh tiêu chảy đi vệ sinh. Tã lót, bỉm của trẻ bị bệnh phải bỏ vào bao ni lông, cột kín rồi cho vào thùng rác. Các bậc phụ huynh cần cho con tiêm chủng đầy đủ theo hướng dẫn của cán bộ y tế. Nếu trẻ bị bệnh nên cho trẻ nghỉ học cho đến khi hết tiêu chảy để tránh lây lan cho các trẻ khác. Cần tập cho trẻ có thói quen rửa tay trước khi cầm nắm thức ăn, trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh. Cho trẻ uống vaccin phòng ngừa Rotavirus. Thực hiện tốt các  biện pháp này sẽ ngăn chặn được bệnh tiêu chảy cấp lây lan.

ThS. Bùi Quỳnh Nga

Nhiễm Rotavirus mối nguy hiểm cho trẻ nhỏ

   Rotavirus là loại vi-rút đường ruột phổ biến nhất, thường gây tiêu chảy nặng ở trẻ nhỏ trên toàn thế giới. Theo thống kê hàng năm, tiêu chảy cấp do Rotavirus cướp đi sinh mạng của hơn 610.000 trẻ em, riêng tại Việt Nam con số này là 54% nghĩa là cứ 2 trẻ nhập viện vì tiêu chảy cấp, thì có một trường hợp là do nhiễm Rotavirus. Vì vậy Rotavirus chính là mối nguy hiểm đối với sức khỏe của trẻ nhỏ và trẻ nhũ nhi.

Rotavirus dưới kính hiển vi điện tử

   1. Rotavirus rất dễ lây nhiễm và lây rất nhanh qua những con đường sau:

      - Nhiễm Rotavirus ở trẻ em chủ yếu qua con đường phân - miệng và tay - miệng. Rotavirus thường được thải ra ngoài theo phân của người bệnh và tồn tại rất lâu ngoài môi trường, vi rút có thể bám dính ở bàn tay, trên sàn nhà, các đồ vật, vật dụng trong gia đình, đồ chơi của trẻ… nếu phụ huynh không chú ý vệ sinh sạch sẽ có thể là nguồn lây nhiễm bệnh cho trẻ.

      - Trẻ cũng dễ dàng bị nhiễm bệnh do uống hoặc ăn phải thức ăn bị nhiễm bẩn trong quá trình chế biến, nấu nướng không đảm bảo vệ sinh vì bàn tay người làm bếp bị nhiễm vi rút do sờ chạm vào các bề mặt, các đồ vật (bàn ghế, đồ chơi, sàn nhà …) bị nhiễm bẩn trước đó. Đó chính là những đường lây nhiễm Rotavirus rất thường gặp.

      - Gần đây, một số nhà khoa học nghi ngờ Rotavirus cũng có thể truyền qua không khí vì virus được tìm thấy nhiều trong dịch tiết đường hô hấp của những trẻ bị nhiễm bệnh.

   2. Rotavirus thường rất dễ lây nhiễm cho trẻ em, nhất là trẻ nhỏ:

      - Tiêu chảy cấp do Rotavirus là bệnh nhiễm khuẩn dạ dày ruột cấp do vi rút Rota gây nên. Bệnh rất thường gặp ở trẻ em và trẻ nhỏ, đặc biệt là lứa tuổi từ 3 tháng đến 2 tuổi. Trẻ càng nhỏ tuổi thì nguy cơ nhiễm bệnh nặng và phải nhập viện càng cao. Trong 5 năm đầu đời, hầu như không trẻ nào tránh khỏi tiêu chảy cấp do Rotavirus.

      - Tại Việt Nam tiêu chảy do Rotavirus thường gặp nhất ở trẻ từ 3 tháng – 17 tháng tuổi; 46% trường hợp xảy ra ở trẻ nhũ nhi dưới 5 tháng tuổi và 59% ở trẻ 6 tháng – 11 tháng tuổi. Trẻ càng nhỏ tuổi, nguy cơ nhiễm Rotavirus càng cao và mắc bệnh càng nặng. Nhiều trường hợp không được điều trị kịp thời đã dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như suy dinh dưỡng, thậm chí tử vong.

      - Khi trẻ nhiễm Rotavirus sẽ đào thải ra ngoài một lượng siêu vi rất lớn đến 10 ngàn tỷ, nhưng chỉ cần một lượng rất nhỏ khoảng 10 siêu vi là có thể lây nhiễm, gây bệnh cho người. Siêu vi có thể truyền đi một cách dễ dàng qua tay bị nhiễm bẩn. Chính vì trẻ đi học thường xuyên tiếp xúc và vui chơi với các bạn, nếu bị nhiễm Rotavirus chính là cách truyền bệnh nhanh nhất cho các bạn đồng trang lứa.

    3. Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết trẻ bị nhiễm Rotavirus:

   Sau khi bị lây nhiễm khoảng 12 giờ đến 4 ngày, trẻ bắt đầu xuất hiện các triệu chứng:

- Triệu chứng điển hình sau khi trẻ bị nhiễm Rotavirus là nôn ói và tiêu chảy: ói xuất hiện trước tiêu chảy 6 – 12 giờ và có thể kéo dài khoảng 2 – 3 ngày. Trẻ ói rất nhiều vào ngày đầu và giảm bớt khi bắt đầu đi tiêu chảy. Trẻ thường đi tiêu phân lỏng toàn nước, có lúc màu xanh dưa cải, có thể có đàm, nhớt nhưng không có máu. Tiêu chảy ngày càng tăng trong vài ngày, sau đó giảm dần. Tiêu chảy và nôn ói có thể lên đến hơn 20 lần/ngày. Đa số các trẻ sẽ hết tiêu chảy sau 4 – 8 ngày. Tuy nhiên có thể có trẻ vẫn còn tiêu chảy đến 2 tuần dù trẻ đã khỏe, bắt đầu chơi đùa và đòi ăn trở lại.

   Một số triệu chứng khác có thể xuất hiện ở trẻ như:

      - Sốt vừa phải.

      - Đau bụng.

      - Có thể có ho và chảy mũi nước.

   Vì vừa bị nôn ói và tiêu chảy với số lần nhiều như vậy, trẻ bị nhiễm Rotavirus rất dễ bị mất nước,  nếu không được chăm sóc thích hợp có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe và tính mạng của trẻ.

   3. Nguyên tắc chăm sóc và biện pháp phòng ngừa hiệu quả tình trạng nhiễm Rotavirus ở trẻ:

      - Việc bù nước cho trẻ là nguyên tắc hàng đầu trong điều trị tiêu chảy do Rotavirus, ưu tiên hàng đầu là dung dịch muối đường để bổ sung nước và cả chất điện giải (còn gọi là muối khoáng như Na, Kali, Chlor…) bị mất qua phân và chất nôn ói, dunh dịch uống thường sử dụng là dung dịch Oresol (nước biển khô). 95% các trường hợp tiêu chảy ở trẻ em  được điều trị thành công chỉ bằng bù dịch bằng đường uống và cho ăn. Ph��� huynh có thể cho trẻ uống các loại dịch uống khác nếu thấy trẻ khó khăn khi uống Oresol, các dịch thay thế khác như nước sôi nguội, nước cơm, nước cháo, nước ép trái cây, nước dừa tươi…

      - Trẻ còn bú mẹ nên cho bú mẹ càng nhiều càng tốt vì sữa mẹ ngoài việc cung cấp đủ lượng nước cho trẻ, sữa mẹ còn là nguồn dinh dưỡng quí giá giúp trẻ chống chọi với bệnh tật và mau lành bệnh.

      - Trong thực tế, Rotavirus lây lan nhanh và tồn tại ở xung quanh chúng ta. Đây là loại siêu vi kháng với các chất tẩy rửa thông thường như xà bông, nước javen... Ngoài ra, bệnh tiêu chảy cấp  này do siêu vi trùng gây ra, vì vậy kháng sinh không có tác dụng đối với bệnh. Các biện pháp thông thường như rửa tay, bú mẹ, cải thiện vệ sinh môi trường là các biện pháp làm giảm lây truyền các tác nhân gây bệnh tiêu chảy khác nhưng có vẻ không hữu hiệu để phòng ngừa tiêu chảy do Rotavirus. Những nghiên cứu cho thấy cách tốt nhất để bảo vệ trẻ nhỏ khỏi tiêu chảy do Rotavirus là chủng ngừa bằng vắc-xin. Tổ chức y tế thế giới đã khuyến cáo nên chủng ngừa cho tất cả  trẻ nhỏ để phòng ngừa căn bệnh nguy hiểm này.

- Để đối phó với tình trạng nặng của đợt tiêu chảy do Rotavirus đầu tiên, nên cho trẻ uống sớm vào lúc 6 tuần tuổi và tốt nhất là nên hoàn tất việc chủng ngừa trước 6 tháng tuổi.

(ST)