1
Theo các nghiên cứu tại Mỹ, có khoảng 3 – 4% các phụ nữ mang thai bị rối loạn chức năng tuyến giáp, chủ yếu là suy chức năng tuyến giáp. Do nằm trong vùng bị thiếu iode nên các thai phụ ở Việt Nam có nguy cơ bị mắc bệnh tuyến giáp cao hơn. Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời thì bệnh có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho cả người mẹ và thai nhi.
Bệnh tuyến giáp khi mang thai
Phụ nữ có thai bị bệnh tuyến giáp có nguy cơ gì?
Trong vòng 13 tuần đầu tiên của thai kỳ, thai nhi chưa có tuyến giáp nên phải phụ thuộc hoàn toàn vào lượng hormon tuyến giáp của người mẹ cung cấp qua rau thai. Đây chính là thời kỳ hình thành và phân chia các cơ quan nên nếu bị thiếu hormon trong thời gian này thì biến chứng rất nặng nề.
Tại Mỹ, khoảng 2,5% phụ nữ có thai bị suy giáp. Hậu quả của suy giáp ở người mẹ là tăng huyết áp, còn với thai nhi thường là sảy thai, thai chết lưu, đẻ non, rau bong non và đặc biệt là trẻ đẻ ra bị đần độn, chậm phát triển trí tuệ. Cường chức năng tuyến giáp ở các thai phụ tuy ít gặp hơn, khoảng 1,7% phụ nữ có thai bị bệnh này, nhưng cũng có thể gây ra các biến chứng như sảy thai, thai nhẹ cân, tiền sản giật, đẻ non… và nguy hiểm nhất là cơn cường giáp cấp lúc chuyển dạ với tỷ lệ tử vong cả mẹ và con lên đến gần 100%.
Điều trị bệnh tuyến giáp ở mẹ có thể tránh được các biến chứng không?
 |
| Ảnh minh họa |
Việc tầm soát nhằm phát hiện và điều trị kịp thời các bệnh lý tuyến giáp ở phụ nữ có thai có ý nghĩa hết sức quan trọng. Ngoài việc ngăn ngừa các biến chứng, làm giảm tỷ lệ tử vong ở cả mẹ và con thì nó đảm bảo những đứa trẻ sinh ra là hoàn toàn khoẻ mạnh về thể chất và có trí tuệ tốt… Điều trị càng sớm thì nguy cơ bị biến chứng ở cả mẹ và con sẽ càng thấp.
Những ai cần được sàng lọc bệnh tuyến giáp trong thời gian mang thai?
Các thai phụ có nguy cơ cao mắc bệnh tuyến giáp nếu: Đã được chẩn đoán bệnh tuyến giáp từ trước như Basedow, suy giáp, bướu cổ đơn thuần, bướu nhân tuyến giáp;… Có tiền sử trong gia đình có người thân (bố, mẹ, chị em…) bị bệnh tuyến giáp; Đã bị bệnh tuyến giáp ở những lần có thai trước; Có tiền sử sản khoa xấu như sảy thai, thai chết lưu, đẻ non, đẻ con bị dị tật bẩm sinh;… Người bệnh đái tháo đường týp 1; Có mắc các bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp, luput…
Làm cách nào để phát hiện bệnh tuyến giáp trong thời gian mang thai?
Những người nghi ngờ bị bệnh hoặc có nguy cơ cao bị bệnh tuyến giáp cần đi khám tại các khoa nội tiết ngay khi biết mình có thai, bao gồm: Khám lâm sàng kiểm tra xem có bướu cổ không; Làm xét nghiệm máu các hormon FT4 và TSH; Những trường hợp nghi ngờ sẽ được cho làm thêm siêu âm tuyến giáp và một số xét nghiệm máu đặc biệt.
Những thai phụ được chẩn đoán rõ có bệnh tuyến giáp sẽ được điều trị ngay để đưa nồng độ hormon giáp về bình thường càng nhanh càng tốt. Những trường hợp nghi ngờ sẽ được kiểm tra lại sau vài tuần để xác định chắc chắn. Một điều may mắn là các thuốc điều trị bệnh tuyến giáp (cả cường và suy giáp) đều không đắt, dùng đường uống được và an toàn cho thai nhi.
Bệnh tuyến giáp dễ gây nguy hiểm khi mang thai?
Theo các nghiên cứu tại Mỹ, có khoảng 3 - 4% các phụ nữ mang thai bị rối loạn chức năng tuyến giáp, chủ yếu là suy chức năng tuyến giáp. Do nằm trong vùng bị thiếu iode nên các thai phụ ở Việt Nam có nguy cơ bị mắc bệnh tuyến giáp cao hơn. Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời thì bệnh có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho cả người mẹ và thai nhi.
Trong vòng 13 tuần đầu tiên của thai kỳ, thai nhi chưa có tuyến giáp nên phải phụ thuộc hoàn toàn vào lượng hormon tuyến giáp của người mẹ cung cấp qua rau thai. Đây chính là thời kỳ hình thành và phân chia các cơ quan nên nếu bị thiếu hormon trong thời gian này thì biến chứng rất nặng nề. Tại Mỹ, khoảng 2,5% phụ nữ có thai bị suy giáp. Hậu quả của suy giáp ở người mẹ là tăng huyết áp, còn với thai nhi thường là sảy thai, thai chết lưu, đẻ non, rau bong non và đặc biệt là trẻ đẻ ra bị đần độn, chậm phát triển trí tuệ. Cường chức năng tuyến giáp ở các thai phụ tuy ít gặp hơn, khoảng 1,7% phụ nữ có thai bị bệnh này, nhưng cũng có thể gây ra các biến chứng như sảy thai, thai nhẹ cân, tiền sản giật, đẻ non... và nguy hiểm nhất là cơn cường giáp cấp lúc chuyển dạ với tỷ lệ tử vong cả mẹ và con lên đến gần 100%.
 Rau bong non dễ gặp ở bà mẹ mắc bệnh tuyến giáp.
|
Điều trị bệnh tuyến giáp ở mẹ có thể tránh được các biến chứng không?
Việc tầm soát nhằm phát hiện và điều trị kịp thời các bệnh lý tuyến giáp ở phụ nữ có thai có ý nghĩa hết sức quan trọng. Ngoài việc ngăn ngừa các biến chứng, làm giảm tỷ lệ tử vong ở cả mẹ và con thì nó đảm bảo những đứa trẻ sinh ra là hoàn toàn khoẻ mạnh về thể chất và có trí tuệ tốt... Điều trị càng sớm thì nguy cơ bị biến chứng ở cả mẹ và con sẽ càng thấp.
Những ai cần được sàng lọc bệnh tuyến giáp trong thời gian mang thai?
Các thai phụ có nguy cơ cao mắc bệnh tuyến giáp nếu: Đã được chẩn đoán bệnh tuyến giáp từ trước như Basedow, suy giáp, bướu cổ đơn thuần, bướu nhân tuyến giáp;... Có tiền sử trong gia đình có người thân (bố, mẹ, chị em...) bị bệnh tuyến giáp; Đã bị bệnh tuyến giáp ở những lần có thai trước; Có tiền sử sản khoa xấu như sảy thai, thai chết lưu, đẻ non, đẻ con bị dị tật bẩm sinh;... Người bệnh đái tháo đường týp 1; Có mắc các bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp, luput...
Làm cách nào để phát hiện bệnh tuyến giáp trong thời gian mang thai?
Những người nghi ngờ bị bệnh hoặc có nguy cơ cao bị bệnh tuyến giáp cần đi khám tại các khoa nội tiết ngay khi biết mình có thai, bao gồm: Khám lâm sàng kiểm tra xem có bướu cổ không; Làm xét nghiệm máu các hormon FT4 và TSH; Những trường hợp nghi ngờ sẽ được cho làm thêm siêu âm tuyến giáp và một số xét nghiệm máu đặc biệt.
Những thai phụ được chẩn đoán rõ có bệnh tuyến giáp sẽ được điều trị ngay để đưa nồng độ hormon giáp về bình thường càng nhanh càng tốt. Những trường hợp nghi ngờ sẽ được kiểm tra lại sau vài tuần để xác định chắc chắn. Một điều may mắn là các thuốc điều trị bệnh tuyến giáp (cả cường và suy giáp) đều không đắt, dùng đường uống được và an toàn cho thai nhi.
Tôi không biết tình trạng bệnh thế nào thì phải xạ trị, tình trạng nào thì phải mổ, và có những ảnh hưởng gì tới sức khỏe nói chung và sức khỏe sinh sản nói riêng không. Hiện tôi rất hoang mang, nhờ Tuổi Trẻ tư vấn giúp tôi. Trường hợp tôi không phải xạ trị thì sau bao lâu khi ngừng thuốc tôi mới nên có thai.
Không nên có thai khi liều thuốc kháng giáp cao
Bệnh Basedow có thể được điều trị bằng thuốc uống, thường kéo dài ít nhất 1 năm. Chỉ thời gian khoảng 1-2 tháng điều trị, sức khỏe người bệnh sẽ trở lại bình thường, hết các triệu chứng cường giáp.
Tuy vậy, việc điều trị thuốc vẫn cần tiếp tục vì cần phải duy trì tình trạng “bình thường” này và tránh sự tái phát cường giáp trở lại. Trong giai đoạn duy trì này, liều thuốc thường thấp, ví dụ như loại thuốc Thyrozol bạn đang dùng thì chỉ cần 1 viên/ ngày, một số người là ½ viên/ngày và hiếm khi cũng có người cần đến 2 viên/ngày hoặc nhiều hơn.
Do đặc tính của bệnh lý này là hay tái và khó dự đoán, nên không thể biết chắc là sau 1 năm điều trị liên tục, bạn có khỏi hẳn bệnh không cần điều trị thuốc nữa hay không. Do vậy, việc chờ đợi cho đến khi bệnh khỏi hẳn, không còn uống thuốc mới có thai là điều không thực tế, không biết đến khi nào.
Nhưng, điều may mắn là khi tình trạng bệnh ổn định (nghĩa là hết triệu chứng cường giáp) và liều lượng thuốc kháng giáp không quá nhiều (1-2 viên/ngày) thì việc có thai và thai kỳ, sinh nở … gần giống như người bình thường. Nguy cơ trên thai do loại thuốc kháng giáp là không đáng kể.
Do vậy, nếu người bệnh cần có thai và không thể chờ đợi quá lâu được, thì có thể chủ động có thai khi bệnh đang ổn định với liều thuốc kháng giáp thấp. Người bệnh vẫn cần phải uống thuốc trong giai đoạn này, theo toa bác sĩ, không nên tự ý ngưng thuốc vì bệnh dễ tái phát trong 3 tháng đầu và điều này thì có tác hại lớn hơn nhiều so với tác hại do uống thuốc gây ra.
Trong thời gian này, bạn mới điều trị được hai tháng, liều thuốc kháng giáp còn cao (Thyrozol 5mg 4 viên/ngày), thì đừng nên có thai vội. Liều thuốc kháng giáp của bạn sẽ được điều chỉnh vào mỗi lần tái khám cho phù hợp với mức độ bệnh, và khi bệnh ổn định với liều thuốc thấp, bạn có thể có thai, chừng 2 – 4 tháng nữa trở đi. Bạn cần nói ý định có thai cho bác sĩ điều trị biết và thảo luận điều này trong lần tái khám.
Bạn cần chú ý chế độ làm việc, nghỉ ngơi, ăn uống để phục hồi sức khỏe, chuẩn bị thể lực tốt cho thai kỳ. Việc lo lắng, căng thẳng quá nhiều cũng là một yếu tố làm cho bệnh Basedow khó điều trị và dễ tái phát. Nếu việc điều trị bằng thuốc gặp khó khăn, có tác dụng phụ nặng, hoặc bệnh tái phát khi ngưng thuốc, hoặc bướu giáp quá to, lúc ấy có thể nghĩ đến điều trị bằng i-ốt phóng xạ hoặc phẫu thuật.
Một số phương pháp tự chăm sóc bệnh tuyến giáp trạng
Bác sĩ Hạ Trọng Nguyên cho biết, cổ phình to là biểu hiện thường thấy nhất và dễ phát hiện nhất của chứng tuyến giáp trạng, trong khi đó cân nặng thay đổi một cách trông thấy, tinh thần luôn luôn biến đổi dễ xúc động, hay cáu hoặc tinh thần sa sút, trầm cảm; đuối sức, buồn ngủ, tim đập nhanh hoặc chậm, sợ nóng, sợ lạnh, đầu óc không minh mẫn, trí nhớ giảm v.v. nhất là trường hợp có người nhà mắc bệnh tuyến giáp trạng, một khi xuất hiện các triệu chứng kể trên nên sớm đi khám ở bệnh viện.
Suy giáp trạng là gọi tắt của chứng chức năng tuyết giáp trạng suy thoái, không thể sản xuất đủ lượng kích thích tố giáp trạng để đáp ứng nhu cầu cần thiết cho cơ thể con người, là căn bệnh ảnh hưởng tới toàn thân do chức năng trao đổi chất và các phủ tạng trong cơ thể bị suy giảm. Nói chung 1/10 phụ nữ trên 40 tuổi có xu hướng suy giáp trạng.
Sở dĩ nhiều phụ nữ mắc bệnh tuyến giáp trạng, chủ yếu là liên quan tới tâm lý, tính tình, đặc trưng sinh lý và di truyền của phụ nữ. Trạng thái tinh thần không tốt là tác nhân quan trọng dẫn đến bệnh tuyến giáp trạng, lâm sàng cho thấy, khoảng 70% người mắc bệnh tuyến giáp trạng có bệnh án tinh thần từng bị kích động. Không còn nghi ngờ gì nữa, nữ giới càng dễ bị ám ảnh của tinh thần, cho nên cũng dễ mắc bệnh tuyến giáp trạng.
Tuyến giáp trạng hơi sưng, sưng vừa hoặc không sưng của bệnh nhân suy tuyến giáp trạng chủ yếu có những biểu hiện như mệt mỏi, đuối sức, buồn ngủ, ham ngủ, táo bón, đầu óc không minh mẫn, tinh thần sa sút. Do nguyên nhân gây nên suy tuyến giáp trạng rất bí ẩn, phức tạp và đa dạng, vì vậy trường hợp tuyến giáp trạng không bị sưng rõ rệt rất dễ lẫn lộn với các chứng lão hoá, trầm cảm, hội chứng lao động quá sức. Để đề phòng chứng tuyến giáp trạng, bác sĩ đề nghị:
"Một là luôn giữ trạng thái tinh thần vui vẻ, không nên cáu giận và sốt ruột, hai là ít ăn hải sản, ba là phát hiện sớm điều trị sớm".
Về biện pháp bổ sung I-ốt, bác sĩ Hạ Trọng Nguyên nói, sử dụng lượng I-ốt quá nhiều hoặc không đủ đều không đúng. Để đề phòng bệnh thiếu I-ốt, Trung Quốc đã phổ biến tăng thêm lượng I-ốt trong muối, nhờ đó bệnh bướu cổ hiện nay rất ít thấy, người bình thường nói chung không thiếu I-ốt. Nhưng chứng cường giáp trạng bởi lượng I-ốt quá cao gây nên và bệnh tuyến giáp trạng do miễn dịch cơ thể gây nên đã xuất hiện xu hướng tăng.
Ngoài muối ra, hải sản cũng chứa lượng I-ốt cao. Vì vậy, bệnh nhân cường giáp trạng nên cấm các loại thực phẩm chứa lượng I-ốt cao như rong biển, cá biển, tảo tía, tôm biển, sứa biển v.v, có thể lựa chọn muối không I-ốt, làm thức ăn bỏ muối trước sẽ có thể phá hoại thành phần I-ốt trong quá trình chế biến.
Một số Trung Dược như: Tảo biển, Hải Phù Thạch, Côn Bố chứa lượng I-ốt cao, có thể dùng trong điều trị chứng tuyến giáp trạng ở các khu vực thiếu I-ốt, còn người mắc bệnh cường giáp trạng thì không thích hợp. Bệnh tuyến giáp trạng bình thường không cần kiêng hải sản. Trường hợp tuyến giáp trạng bị sưng và xuất hiện u nang nên ít ăn những thực phẩm như rau cải bắp, sắn, hạt óc chó v.v.
Trong quá trình điều trị cường giáp trạng, còn phải chú ý về đời sống, về ăn uống nên lựa chọn thực phẩm lượng clo cao, protein cao và lượng vitamin cao. Trong tình hình chức năng tuyến giáp trạng chưa khôi phục bình thường, người mắc bệnh cường giáp trạng phải chú ý nghỉ ngơi, không nên tham gia hoạt động thể thao mạnh.
Trung Y cho rằng, "Dược phẩm và thức ăn cùng nguồn", trị bệnh bằng thuốc chủ yếu là dùng thuốc tấn công tà khí, điều dưỡng bằng thực phẩm chủ yếu là nâng đỡ chính khí. Đối với trường hợp suy tuyến giáp trạng phải kiêng thực phẩm quá mặn, nhiều dầu và béo ngấy, nên ăn thực phẩm thanh đạm dễ tiêu, đồng thời có thể thử bài thuốc sau đây: Dùng Sa Sâm, Ngọc Trúc, Mạch Đông, hoa Cúc, hoa Hồng, Quyết Minh Tử lượng vừa phải đun nước uống thay bằng uống nước trà hoặc nấu canh ăn, sẽ có tác dụng hỗ trợ điều trị.
Ung thư tuyến giáp
Bệnh viêm tuyến giáp phân loại và điều trị
Thiểu năng tuyến giáp
Rối loạn ở tuyến giáp
Bệnh tuyến giáp khi mang thai và những điều cần biết
Nguyên nhân của bệnh ung thư tuyến giáp và phương pháp điều trị .
(ST)
