Xu hướng ăn chay hiện nay

Ăn chay trở thành xu hướng vì không chỉ những người theo tín ngưỡng tôn giáo hay giảm cân mới thực hiện ăn chay, mà tất cả mọi người không phân biệt tuổi tác hay giới tính đều có thể lựa chọn ăn chay như là một phương pháp phòng chống bệnh tật, giữ gìn vóc dáng, kéo dài tuổi thọ và nhiều người quan niệm ăn chay là để tâm hồn thanh tịnh, bình an.

Nở rộ xu hướng ăn chay không chỉ vì tín ngưỡng:

Giờ đây, không chỉ có phật tử mới có thói quen ăn chay, mà nhiều người dân cũng dần bổ sung cho mình những thực đơn chay để vừa đẹp da, giữ dáng, lại vừa tốt cho sức khỏe.
 

Trong những năm gần đây, tỉ lệ béo phì trong dân số nước ta càng ngày càng tăng, gần đến mức tương đương với tỉ lệ ở Mỹ và các nước Châu Âu. Số liệu nghiên cứu dịch tễ học tại TP Hồ Chí Minh cho thấy: cứ 3 người trên 40 tuổi thì có 1 người béo phì. Việc sử dụng thức ăn uống chứa nhiều chất đạm động vật được cho là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng đáng ngại này. Ngược lại, việc ăn chay được nhiều nghiên cứu và bằng chứng khoa học khẳng định là có lợi cho sức khỏe.

Hiện nay, trên thế giới, ăn chay đang trở thành một trào lưu khá phổ biến, nó không chỉ đạt được sự tín nhiệm của các chính khách, ngôi sao nổi tiếng mà còn là một xu hướng đại chúng trong cộng đồng. Ở nước ta, tuy chưa có số liệu chính thức, nhưng sự có mặt của các nhà hàng và quán ăn chay cùng lượng thực khách đông đảo cho thấy nhiều người đang xây dựng cho mình một thói quen ẩm thực lành mạnh.

Còn với Thanh Hương (biên tập viên) thì việc ăn chay lại là cả một quá trình được lên kế hoạch rất khoa học: "Trước giờ em vẫn ăn nhiều chất đạm và chất béo, nhưng em không khỏe mạnh. Sau khi tìm đến một chuyên gia dinh dưỡng người nước ngoài, em đã lên được lộ trình cho mình. Hiện tại, mỗi tuần em ăn chay ba bữa, và sang tháng em sẽ nâng lên 4 bữa chay/tuần. Với những thực đơn hợp lý thì dù ăn chay, em vẫn hấp thụ đủ chất và có sức khỏe".

Anh Khuyến (trưởng phòng công đoàn) cho biết: "Ban đầu mình kịch liệt phản đối khi vợ rủ đi ăn chay, nhưng lâu dần cũng thấy hay hay. Tiếp khách khứa, nhậu nhẹt với sơn hào hải vị nhiều cũng thấy ngán ngẩm, lúc đó ăn những món chay thấy nhẹ nhàng hơn. Cậu nhóc nhà mình lại rất hào hứng tham gia, nên hàng tuần mình vẫn đưa mẹ và vợ con mình đi ăn".

Những thực đơn ở các nhà hàng thường khá phong phú, có đầy đủ các món ăn từ cá kho, thịt gà rán, thịt bò xào, chả giò, chả cá,... Điều thú vị ở đây là các món này đều được làm từ các nguyên liệu thực vật như: đậu nành, củ sen, bột mì, bột sắn, nấm,... và các loại rau củ khác. Và quan trọng hơn cả, là những món chay không khó thực hiện, nên các chị em đều có thể tự chế biến cho gia đình mình để tiết kiệm chi phí mà vẫn đảm bảo sức khỏe cho những người mình yêu thương.

Xu hướng ăn chay vì sức khỏe và môi trường

Nhìn những món ăn chay được trình bày một cách đẹp đẽ và ngon lành khiến cho chúng ta vô cùng thích thú. Có thể khẳng định rằng thực phẩm chay hoàn toàn cung cấp cho con người đầy đủ các chất dinh dưỡng cơ bản nhất, bao gồm: chất bột, chất béo, chất đạm, chất xơ, các vitamin và muối khoáng. Nếu một người ăn chay mà ăn uống đủ lượng và có thành phần thực phẩm cân đối thì cũng có thể cao hơn và to lớn hơn người ăn thịt. Đặc biệt là có thể sống lâu hơn. Thực tế đã cho thấy, người Eskimo hoàn toàn ăn thịt thì tuổi thọ trung bình của họ chỉ là 36 năm, còn người Kogi (bộ tộc ở Peru – Nam Mỹ) ăn thuần chay thì tuổi thọ trung bình của họ lên tới 100 năm.

Nguyên liệu để chế biến món chay là thực vật nên giá rẻ. Các bạn có thể tự chế biến những món ăn chay đơn giản như đậu hũ chiên, súp rau quả, các món rau xào thập cẩm, các món chế biến từ nấm… tại nhà đảm bảo vừa tiết kiệm, vừa an toàn vệ sinh thực phẩm.

Khi nhận thức được ăn chay là một trong những giải pháp thiết thực và dễ dàng nhất để bảo vệ môi trường, thì xu hướng ăn chay lại càng trở nên phổ biến, Kỹ nghệ chăn nuôi gia súc để lấy thịt thải ra lượng khí nhà kính lớn nhất, nhiều hơn tổng lượng khí thải của tất cả các ngành giao thông vận tải trên thế giới, bao gồm máy bay, xe lửa, xe hơi, xe máy… cụ thể là khí mê-tan và nitrrit oxit, là nguyên nhân chính gây ra biến đổi khí hậu và chịu trách nhiệm cho hơn 80% nguyên nhân gây hâm nóng toàn cầu. Thay đổi khí hậu là một vấn đề sống còn, tình trạng cấp bách của Địa Cầu hiện nay đòi hỏi mỗi chúng ta phải có hành động sáng suốt tức thì. Do đó chuyển sang thuần chay là biện pháp thiết thực, nhanh chóng và hữu hiệu nhất để bảo vệ môi trường.
 

Ăn chay và sức khỏe

 Việc ăn chay hoặc ăn mặn phụ thuộc vào sự lựa chọn của mỗi người. Ăn chay hiện nay khá phổ biến. Chế độ ăn chay thường dùng các thức ăn có từ nguồn gốc thực vật như trái cây, rau củ quả, ngũ cốc, đậu phụ…

Nhiều người lo lắng vì lượng protein có trong rau, đậu không cao bằng ở trong thịt cá. Thực tế, thịt động vật không phải là thứ thực phẩm duy nhất có đầy đủ chất protein, thực tế có nhiều loại thịt thiếu một hoặc nhiều loại amino acids cần thiết. Có một vài thực phẩm rau đậu có chứa chất protein nhiều gấp hai lần số lượng protein tìm thấy trong thịt động vật như đậu nành, một trăm grams bột sữa đậu nành có chứa 41,8 grams protein so với 100 grams thịt bò chỉ có 20,2 grams protein.

Đậu nành là loại protein hoàn hảo và nếu tập hợp với các thực phẩm rau đậu khác tạo thành 1 loại thức ăn có giá trị protein rất cao. Gạo trắng không đầy đủ amino acids vì đã loại bỏ chất cám và mầm khi giã gạo, nhưng khi ăn hỗn hợp với các thực phẩm rau đậu thì trở nên hoàn hảo.
 

Ăn chay có đủ chất dinh dưỡng?

Đã có một thời, nhiều nhà khoa học cho rằng ăn chay cơ thể không được cung cấp đủ các loại chất dinh dưỡng, sẽ bị suy yếu. Nhưng có một thực tế hiển nhiên là các nhà sư chân tu chỉ ăn những thực phẩm có nguồn gốc thực vật mà vẫn khỏe mạnh, có nhiều người đạt tuổi thọ cao. Xu hướng hiện nay, nhiều người cho rằng ăn chay có sức khỏe chẳng thua kém gì ăn thịt, có khi còn khỏe mạnh hơn. Nhà bác học Albert Einstein thì cho rằng: “Không có thứ gì mang lại lợi ích cho sức khỏe con người và làm tăng cơ hội sống còn trên thế gian này bằng phương pháp phát triển một chế độ ăn chay”. Tuy nhiên các nhà dinh dưỡng khuyên những người ăn chay tuyệt đối nên có ý thức lựa chọn thực phẩm để cơ thể được cung cấp đầy đủ chất. Ăn chay dễ bị thiếu năng lượng bởi ít chất béo và nhiều chất xơ (mau no), đo đó những người đang cần tăng nhu cầu năng lượng (trẻ em đang lớn, phụ nữ đang mang thai hoặc nuôi con bú…) cần lưu ý ăn đủ lượng calo cần thiết như ăn nhiều các hạt có dầu, ăn thêm các bữa phụ, uống nhiều sữa đậu nành. Ngũ cốc thường bị thiếu một số acid amin cần thiết như lysin (gạo, ngô, lúa mỳ), threonin (gạo), tryptophan (ngô) và methionin (các loại đậu). Do vậy cách ăn chay tốt là ăn hỗn hợp nhiều loại thức ăn thực vật để chúng bổ sung các acid amin cần thiết cho nhau.

Chất khoáng cũng có vai trò rất quan trọng. Thường trong rau cung cấp không đủ canxi, sắt và kẽm. Do đó người ăn chay nên sử dụng nhiều nước quả, các sản phẩm từ đậu đỗ. Khi xào nấu tránh cho quá nhiều muối ăn vào rau – vì natri cản trở cơ thể hấp thu canxi. Không nên ăn những loại quả xanh, hoặc chát vì tanin làm giảm hấp thu chất sắt và kẽm. Nên ăn thực phẩm giàu sắt như các hạt họ đậu, rau lá xanh đậm và quả sấy khô. Nên ăn gạo lức, lúa mỳ nguyên cám là thứ có nhiều kẽm.

Tác dụng của ăn chay

Theo các nghiên cứu khoa học, chế độ dinh dưỡng chay sẽ giúp cho việc phòng ngừa các bệnh liên quan đến tim mạch, trước hết là bệnh tăng huyết áp, bệnh mạch vành, những người ăn chay có chỉ số xơ vữa mạch máu thấp. Vì vậy, việc ăn chay được rất nhiều quốc gia trên thế giới khuyến khích thực hiện để phòng chống các bệnh mạn tính.

Trong đồ ăn chay có ít cholesterol, ít acid béo, nhiều vitamin, có tác dụng chống oxy hóa, nên các món chay rất thích hợp cho bạn nào muốn có vóc dáng thon gọn… Người ăn chay có tâm tính hiền hòa, dễ chịu. Ăn chay cung cấp đủ năng lượng và dinh dưỡng không thua gì ăn mặn. Khoa học đã chứng minh người ăn chay có khả năng dẻo dai và sức chịu đựng tốt hơn người ăn thịt. Người ăn chay thường có tuổi thọ cao hơn người ăn mặn.

Người ăn chay có lượng LDL-cholesterol thấp, chỉ số xơ vữa mạch máu thấp và HDL-cholesterol cao, có thể phòng ngừa được nhiều bệnh như:

- Béo phì: Do chế độ ăn chay có ít chất béo, nhiều chất bột đường hấp thu chậm.

- Cao huyết áp: Ăn chay giúp làm hạ huyết áp và giảm nguy cơ bị bệnh tim mạch. Chế độ ăn chay chứa nhiều kali, phức hợp carbohydrates, chất béo không no, chất xơ, calcium, magnesium, vitamin C and vitamin A, tất cả có ảnh hưởng tốt đến huyết áp. Huyết áp của người ăn chay trường thường có khuynh hướng thấp hơn người ăn mặn và ít tăng theo tuổi tác hơn. Các nghiên cứu cho thấy: càng ăn nhiều thức ăn từ động vật, huyết áp càng có khuynh hướng tăng cao.

- Bệnh mạch vành: Do ít chất béo, ít đạm động vật, nhiều đạm thực vật, nhiều chất xơ, nhiều chất bột đường hấp thu chậm và nhiều chất béo chưa bão hòa.

- Giảm nguy cơ bị sỏi thận: Người ăn chay thải canxi, oxalat, axít uric ra nước tiểu ít hơn người không ăn chay do đó ít bị sỏi thận hơn.

- Tiểu đường type 2: Do có nhiều chất bột đường hấp thu chậm và chất xơ.

- Sỏi mật: Do có nhiều chất xơ.

- Táo bón: Do có nhiều chất xơ.

- Ung thư (vú, đại tràng): Do có nhiều chất xơ, nhiều rau quả giàu vitamin chống oxy hóa và chất chống ung thư, ít đạm động vật và mỡ, nhiều chất bột đường hấp thu chậm.

- Sa sút trí tuệ: Do ít đạm động vật.

- Đột quỵ: Do có ít chất béo bão hòa và cholesterol, nhưng nhiều chất bột đường hấp thu chậm.

- Loãng xương: Do có ít chất đạm, đặc biệt là ít đạm động vật.

Ngoài ra, người ăn chay còn có khuynh hướng ít bị viêm ruột thừa, thoát vị cơ hoành, hội chứng ruột kích thích, trĩ và giãn tĩnh mạch chi…

Kết hợp ăn chay và ăn mặn

Có rất nhiều cách để kết hợp ăn chay với ăn mặn như Ăn chay 2 ngày/tháng, 4 ngày/tháng, 6 ngày/tháng, 10 ngày/tháng hay ăn chay một tháng để giúp cơ thể điều chỉnh lại các chất trong cơ thể có nguy cơ mắc bệnh.

Đối với những người mắc bệnh béo phì thì nên hạn chế việc ăn thịt, cá và nên ăn những món có nguồn gốc từ thực vật sẽ giúp cơ thể khỏe mạnh và gọn gàng hơn. Đối với những người mắc bệnh về tim mạch, tăng huyết áp thì nên ăn chay thường xuyên sẽ làm giảm lượng cholesterol trong máu, lượng cholesterol cao là nguyên nhân dẫn đến những bệnh liên quan đến tim mạch.
 

Những người không nên ăn chay

Theo BS Phan Bích Nga, Viện Dinh dưỡng Quốc gia, những trường hợp sau đây không nên ăn chay:

- Độ tuổi tăng trưởng (dưới 18 tuổi): Trẻ em và tuổi thiếu niên nếu ăn chay có thể nguy hiểm cho sự tăng trưởng.

- Phụ nữ có thai ăn chay thường nhẹ cân, ít tăng cân và có nguy cơ sinh con thiếu cân, do đó càng không nên ăn chay.

- Bà mẹ cho con bú, người gầy yếu, suy dinh dưỡng, thiếu máu cũng là những đối tượng không nên ăn chay.

- Nam giới tuổi dưới 50-60: Trong chế độ ăn chay, chất đạm chủ yếu là từ đậu tương, mà trong đậu tương hàm lượng oestrogen (nội tiết tố chủ yếu của nữ giới) thực vật cao, do đó sẽ phần nào ảnh hưởng đến nam tính. Nam giới không nên ăn quá nhiều đậu phụ hoặc các sản phẩm chế biến từ đậu tương như người ăn chay tuyệt đối.

Ăn chay đúng cách

Chúng ta phải có sự lựa chọn thực phẩm và ăn chay đúng cách:

- Chọn lựa, phối hợp thực phẩm và bổ sung các vitamin, chất khoáng một cách hợp lý để không bị thiếu các acid amin thiết yếu, vitamin B12, năng lượng, kẽm, sắt,

- Trong ăn uống, bữa ăn sáng rất quan trọng vì nó giúp cung cấp năng lượng cho cả ngày, buổi sáng không nên nhịn đói hay chỉ uống café hay trà, buổi tối chỉ nên ăn nhẹ không nên ăn no vì sẽ khó ngủ làm người rất mệt mỏi và uể oải.

BS Phan Bích Nga khuyến cáo, ăn chay trường sẽ không đảm bảo được sức khỏe, không đảm bảo cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho cơ thể, cơ thể sẽ bị thiếu axit amin thiết yếu chỉ lấy được từ đạm động vật. Trừ những trường hợp cần ăn kiêng bằng chế độ ăn chay, để giảm bệnh tật thì cách tốt nhất là nên ăn nhiều thức ăn từ thực vật, bên cạnh đó vẫn cần ăn thêm thực phẩm từ động vật để cơ thể được cung cấp đủ chất. Chỉ ăn no 80% chứ không nên ăn quá no nê. Tập luyện hằng ngày và dùng nhiều thời gian hít thở không khí trong lành. Không hút thuốc lá, không rượu bia, ngủ đủ, đúng thời gian qui định. Thường xuyên tổ chức các hoạt động văn hóa tinh thần bổ ích, lập gia đình và đảm bảo cuộc sống hòa thuận. Không một món ăn nào cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết, để đảm bảo sức khỏe, bạn cần thay đổi thực phẩm thường xuyên bằng cách dựa vào tỷ lệ dinh dưỡng khi chọn mua thực phẩm. Bên cạnh đó, hãy kết hợp với việc tập Yoga, thiền, tránh khói thuốc lá, rượu là những yếu tố tích cực đối với sức khỏe phòng ngừa bệnh tật.

Quan niệm sai lầm về ăn chay:

a) Bản thân người ăn chay: Có một số ăn chay với quan niệm sai lầm rằng, tu là diệt dục vậy ăn chay vì lý do tôn giáo như thế nên không cần phải ăn uống cho ngon miệng, cho đã thèm, chỉ ăn qua loa với muối đậu, muối mè, muối xả, muối ớt do vậy không đủ chất bổ dưỡng, dễ sinh ra bệnh tật.

b) Nhận định sai lầm của giới Y Bác Sĩ do người ăn chay gây ra: Như nêu trên, những người ăn chay có quan niệm sai lầm đó hay do thiếu thốn tiền bạc, bửa ăn hàng ngày thiếu chất dinh dưỡng lâu ngày thành bệnh, đi Bệnh viện hay Bác sĩ chữa trị, họ đánh giá và cho rằng ăn chay là nguyên nhân của bệnh.

c) Nhiều người có quan niệm cho rằng ăn chay là không ăn thịt, cá như thế là ăn uống kiêng khem (Diet), không có nhiều chất béo, tránh được tình trạng béo phì, tránh được những bệnh về tim mạch.

Người ăn chay nên ăn tàu hủ, cơm, bánh mì, đậu phộng, uống sữa đậu nành để có đủ chất đạm.

Rất nhiều người nghĩ rằng chúng ta phải ăn nhiều thịt cá để có nhiều chất protein. đây là một điều lầm lẫn vì những nghiên cứu y khoa gần đây nhất cho biết ăn nhiều protein thịt động vật (animal-protein) sẽ làm tổn thương đến gan thận và là nguyên nhân dẫn đến bệnh xốp xương (osteoporosis) và ung thư.

Ăn chay tự nó không phải là thiếu chất dinh dưỡng, thiếu hay không ấy là do người ăn chay có quan tâm nấu nướng, có đủ điều kiện cung cấp thực phẩm cho bữa ăn hay không, thiếu hay dư đều mang lại bệnh tật. Trường hợp người lớn tuổi ít hoạt động, dù ăn chay hay ăn mặn cũng đều phải tập thể dục, tránh tăng trọng cơ thể, tránh ăn muối và thức ăn nhiều dầu mỡ.

Thử nhìn lại một bữa ăn của gia đình người Việt Nam ta, một bữa ăn bình thường và phổ biến gồm có ba món: Canh, món xào và một món kho. Ăn chay thì không được uống rượu, nhưng mỗi bữa ăn cần có ít nhất là ba món như trên, đừng ăn kham khổ quá.

Chúng ta thấy nhiều người tu ít hoạt động, do đó dễ bị béo phì dẫn tới những bệnh về tim mạch như cao huyết áp, cholesterol, tiểu đường, tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim. Ðể đề phòng bệnh tật, ngoài việc ăn chay, người ta cần phải hoạt động bằng phương pháp thể dục đi bộ, tập thể dục dưỡng sinh, lạy Sám hối.

Chúng ta biết rằng hầu hết các chứng bệnh cao huyết áp, cholesterol, tiểu đường Bác sĩ cũng như các cơ quan y tế đều khuyên chúng ta nên đi bộ thường xuyên một tuần 5 ngày, mỗi ngày ít nhất 40 phút.