Tổng quan về cờ Vua

Lợi ích của việc học cờ vua đối với trẻ em

Giúp trẻ đứng trong top đầu mọi lĩnh vực	Giúp trẻ thay đổi thái độ thay đổi cuộc đời

Muốn con thông minh, hãy cho chúng chơi cờ vua. Các chuyên gia dạy cờ đã phát hiện trò chơi thể thao này giúp trẻ cư xử thông minh hơn, tập trung tốt hơn và có tư duy logic. Nó cũng đặc biệt tốt với trẻ tự kỷ hay rối loạn hành vi.

Khi thầy dạy cờ Charles Wood bước vào một lớp học trong thành phố Bradford, Anh, ông chuẩn bị cho một cuộc chiến.  "Tôi hỏi bọn trẻ 'Các em nghĩ cờ vua thế nào?', Thông thường, chúng sẽ nói 'Nó thật chán, dành cho những người lập dị'. Tôi bảo chúng 'Không. Đó là một cuộc chiến tranh'. Tôi mô tả những tòa lâu đài, những người lính gác, và các cuộc chiến...". Chỉ sau 15 phút, Wood cho biết ông có thể lôi kéo các học sinh vào một ván cờ mà ông tin rằng nó có thể làm thay đổi cuộc đời hay thái độ hung hăng thành những cuộc cạnh tranh lành mạnh, ứng xử thông minh và làm tăng khả năng tự tin ở trẻ.

Trong năm qua, nhà cựu kinh doanh này đã thuyết phục được 800 trẻ em ở 80 trường học tham gia chơi cờ, trong một kế hoạch nhắm đến những em nhỏ kém triển vọng nhất. Với những trẻ bị rối loạn phát triển, cờ vua thường chứng tỏ một trí thông minh đặc biệt nào đó. Trẻ tự kỷ thường giỏi hơn bạn cùng lứa trong môn thể thao này, còn những trẻ bị các trục trặc hành vi như rối loạn tăng hoạt động giảm chú ý thì nhờ cờ vua mà cải thiện khả năng tập trung.

"Cờ vua có những quy tắc và nghi thức, chẳng hạn trẻ phải đợi đến lượt mình. Cờ vua dạy trẻ điều đó, và chúng học để áp dụng vào phần còn lại của đời sống", Wood nói.

Nghiên cứu trên các trẻ em học tiểu học được thực hiện bởi Đại học Aberdeen, đã tìm thấy cờ vua có thể cải thiện kỹ năng hiểu, học toán và làm tăng mức độ linh hoạt. Wood tin rằng nó có thể làm nhiều hơn thế: "Đây không phải là việc dạy đánh cờ, nó là việc dạy trẻ học cách đánh. Nó là lịch sử, toán học, logic, và cũng là cách kể chuyện".

Cậu bé Kieran Barrass, 9 tuổi, từng vật lộn để ra khỏi vị trí bét lớp ở trường Southmere khi Wood bắt đầu lớp học buổi trưa của mình. "Thằng bé tràn đầy năng lượng, trong khi lại quá thiếu sự tập trung", chị Catherine, mẹ cậu, cho biết. Chị và chồng đã sửng sốt khi Kieran cho biết cậu sẽ gia nhập câu lạc bộ cờ vua. Kể từ đó, họ tự hào chứng kiến Kieran chiến thắng qua các cuộc thi đấu, đồng thời cải thiện đáng kể khả năng tập trung, từ đó xuất sắc cải thiện việc học ở trường. Cậu bé không ngồi yên bao giờ nay có thể ngồi suốt 4 tiếng để tính toán một nước đi, Catherine kể. Kieran cũng vui vẻ giải thích tại sao cậu yêu cờ vua đến thế: "Nó thực sự thú vị và khiến cháu thông minh hơn. Giờ cháu đã luôn đứng trong top đầu ở mọi lĩnh vực".

Nghiên cứu về cờ vua

Nhờ có sự kết hợp giữa giáo dục và cờ vua, cùng với sự ghi nhận về hiệu quả học tập của các học sinh tham gia chơi cờ vua, đã có sự bùng nổ về số lượng trẻ em tham gia học cờ và chơi cờ tại Hoa Kỳ.

Từ lâu cờ vua đã được coi là một phương pháp hữu hiệu nhất cho trẻ em để tăng khả năng tư duy, sự tập trung,  trí nhớ, và kỹ năng phân tích vấn đề. Đối với bất kỳ một đứa trẻ nào được học cờ vua, không có gì ngạc nhiên khi những giả định đã thực sự được chứng minh trong một số nghiên cứu về ích lợi của việc học cờ đối với sự cải thiện điểm số của các em tại trường.

Mặc dù cờ vua được coi như bài tập thể dục não bộ để gia tăng khả năng tư duy cho mọi lứa tuổi, cùng với đó người ta đã tiến hành nghiên cứu tác động của cờ vua đối với trẻ em. Tài liệu nghiên cứu đã chỉ ra rằng tất cả những trẻ em được đào tạo cờ và chơi cờ có khả năng phân tích và sự phát triển trí tuệ tốt hơn hẳn các em cũng trang lứa. Kết luận ban đầu Sau khi một số nghiên cứu không chính thức đã được thực hiện trong đầu thế kỷ 20 về ảnh hưởng của cờ vua đối với tư duy logic và 1 số chức năng khác. Một kết luận ban đầu chỉ ra rằng, cờ không chỉ đòi hỏi các tố chất cần thiết mà còn giúp phát triển các tố chất chất đó. Trong “Cờ vua và giáo dục” John Artise đã viết “Sự kích thích vào thị giác có xu hướng cải thiện bộ nhớ nhiều hơn bất kỳ sự kích thích nào khác; Cờ vua thực sự là bài tập tuyệt vời để luyện trí nhớ và ở bất cứ công việc nào cần đến trí nhớ thì nó cũng đóng một vai trò quan trọng.” Việc cải thiện bộ nhớ chỉ là đỉnh của tảng băng trôi này. Các báo cáo từ các sinh viên, các thầy cô giáo, các bậc phụ huynh đã cho thấy các lợi ích có tính học thuật của môn cờ vua như các kỹ năng giải quyết vấn đề toán học, khả năng đọc hiểu, tư duy logic, sự quan sát, nhận diện, phân tích, sáng tạo, tập trung, bền bỉ, tự kiểm soát, tinh thần thể thao, tinh thần trách nhiệm, sự tôn trọng người khác, sự tự tôn cũng như sự thất vọng và các ảnh hưởng khác mà khó định lượng/ đo lường nhưng có thể phân biệt như quan điểm, động cơ thúc đẩy và thành tích của sinh viên. Với những hiệu quả thực sự như vậy, năm 1992 Hoa Kỹ đã ban hành luật thúc đẩy và khuyến khích sự kết hợp của môn cờ vua với các chương trình học tại các trường. Nhờ có sự kết hợp giữa giáo dục và cờ vua, cùng với sự ghi nhận về hiệu quả học tập của các học sinh tham gia chơi cờ vua, đã có sự bùng nổ về số lượng trẻ em tham gia học cờ và chơi cờ tại Hoa Kỳ. Sự phổ biến của nó có thể được nhìn thấy khi ký lục về số lượng các vận động viên cờ vua tham gia cạnh tranh trong các sự kiện nổi bật về giáo dục của quốc gia. Số lượng các thành viên nhí tham ra chơi cờ tăng nhanh hơn so với số lượng những người trưởng thành tham gia rất nhiều. Liên đoàn cờ vua Hoa Kỳ ngày nay đại diện cho hơn 50% tổng số các thành viên. Hàng năm có khoảng 250,000 trẻ em ở Hoa Kỳ được giảng dạy và giới thiệu những nguyên lý cơ bản về cờ vua trong hệ thống các trường tiểu học. Số lượng trẻ em chơi cờ phát triển rất nhanh, và lúc này thật sự cần có những nghiên cứu để xác định ảnh hưởng của cờ vua đối với trẻ em như thế nào. May mắn thay,các nghiên cứu này đã được thực hiện để xác nhận giả thuyết rằng cờ vua làm tăng chất lượng học sinh tại các trường tiểu học; hơn những gì tôi đã nêu ra ở đây, tôi đã tiến hành nghiên cứu kỹ lưỡng các vấn đề liên quan và tất cả đều có kết quả tương tự. Nghiên cứu cơ bản Theo báo cáo trong “Phát triển tư duy Phản biện Thông qua Cờ vua”, Tiến sĩ Robert Ferguson thử nghiệm học sinh từ lớp 7 đến lớp 9 trong những năm 1979-1983, đây được coi như là một phần của ESEA IV-C trong chương trình khám phá. Ông thấy rằng những học sinh không chơi cờ vua tăng kỹ năng tư duy phản biệncủa họ trung bình 4,6% mỗi năm, trong khi những học sinh là thành viên của một câu lạc bộ cờ vua đã được cải thiện kỹ năng phân tích của họ trung bình 17,3% / năm. Ba nghiên cứu riêng biệt để xác định cách cờ vua ảnh hưởng thế nào đến tư duy sáng tạo cũng đã được thực hiện như một phần của cuộc nghiên cứu tương tự. Nó kết luận rằng trung bình những học sinh được chơi và học cờ thường xuyên có khả năng cải tạo tư duy sáng tạo nhanh hơn 2-3 lần so với những học sinh không chơi cờ. Các nghiên cứu tiếp theo của Tiến sĩ Ferguson tiếp tục hỗ trợ các kết luận ban đầu. Trong nghiên cứu thí điểm tại trường Tri-State Area thực hiện vào năm 1986 và “Sự phát triển  của lý luận và trí nhớ qua cờ vua”  (1987-88) học sinh chơi cờ cho thấy họ có sự phát triển rất tốt về khả năng ghi nhớ, óc tổ chức và tư duy logic. Nghiên cứu “Cờ vua và năng khiếu” được tiến hành bởi Tiến sĩ Albert Frank tại trường Uni Protestant, trong năm học 1973-1974. Nghiên cứu đã sử dụng nhóm lớn để thí điểm và thành lập nhóm kiểm soát, Tiến sĩ Frank muốn xác nhận chắc chắn rằng liệu có phải để có thể chơi cờ giỏi người ta phải có năng khiếu hay ít ra cũng phải có 1 số khả năng nhất định như đã nêu ở trên.  Ông cũng muốn biết liệu việc học cờ có thể phát triển những khả năng đó hay không? Kết quả của ông rất đáng kinh ngạc, nhưng có thể dự đoán được. Có một mối tương quan đáng kể giữa khả năng chơi cờ tốt và không gian, số, hành chính, và khả năng về công việc giấy tờ. Nó cho thấy các khả năng có được khi chơi cờ không chỉ là một hay hai khả năng mà là rất nhiều khả năng được phát triển cùng 1 lúc khi chơi cờ.Các kết luận của ông chỉ ra rằng những học sinh tham gia các khóa học cờ vua đánh dấu sự phát triển các năng khiếu của mình bằng lời nói và những con số. Hơn nữa điều này được nhận thấy ở hầu hết những người chơi cờ chứ không chỉ ở những người chơi cờ giỏi.  Một nghiên cứu tiến hành ở bốn trường tiểu học lớn ở Texas vào năm 1997 tiếp tục chứng minh các lợi ích của cờ vua. Đánh giá thông qua các tiểu bang Texas của Học Viện Kỹ năng (TAAS), nghiên cứu này được thực hiện để kiểm tra sự khác biệt mà câu lạc bộ cờ vua đã có trên các thử nghiệm có tính chuẩn hóa. Các trường học đã được lựa chọn phải đưa cờ vua vào giảng dạy tối thiểu là 2 năm. Các câu lạc bộ cờ đào tạo một tiếng đồng hồ sau giờ học một ngày mỗi tuần. Từ một vài nghìn học sinh đã kiểm tra và tất cả các loại học sinh được kiểm tra từ học sinh giáo dục đặc biệt cho các học sinh năng khiếu và tài năng, những mẫu thí nghiêm lớn và đa dạng, đủ để tạo ra một kết luận cụ thể. Có những cải tiến đáng kể trong cả hai môn học là đọc hiểu và toán học cho tất cả các cấp lớp và tất cả các trình độ của học sinh (thường xuyên, có năng khiếu và tài năng, thuộc diện giáo dục đặc biệt, học tập thể, vv). Thông qua chỉ số về học tập của bang Texas, nó đã được xác định rằng trung bình những học sinh chơi cờ vua được cải thiện về khả năng đọc hiểu và toán học nhanh gấp 1.5-2 lần so với những học sinh không chơi cờ. Một nghiên cứu của Tiến sĩ Stuart Margulies từ năm 1991 đã nghiên cứu về sự phát triển ngôn từ trong cờ vua. Nghiên cứu đã chứng minh rằng những học sinh được học cờ đã gia tăng khả năng đọc hiểu của mình khá tốt. "Nghiên cứu của Margulies là một trong những luận cứ mạnh nhất để chứng minh rằng điều cuối cùng mà tất cả các giáo viên cần phải biết là - cờ vua là một công cụ học tập hữu ích. (Inside Chess, tháng 2 năm 1994). "Liệu cờ vua có thể giúp phát triển trí tuệ sớm" là câu hỏi đặt ra trong nghiên cứu “Cờ vua và phát triển nhận thức” của Johan Christiaen từ những năm 1974-1976 tại Bỉ. Các kết quả một lần nữa khẳng định rõ ràng rằng các nhóm học sinh chơi cờ vua có những tiến bộ vượt bậc so với nhóm học sinh không chơi cờ vua. Năm 1982, Tiến sĩ Gerard Dullea đề cập đến nghiên cứu này và tuyên bố "... chúng ta có những bằng chứng khoa học để chứng minh điều mà chúng ta tin tưởng - cờ vua làm cho trẻ thông minh hơn!" (Chess Life, tháng 11 năm 1982) Trong một nghiên cứu tương tự được thực hiện trong một loạt thử nghiệm ở New Brunswick , Canada được gọi là Thách thức toán học, các chương trình giảng dạy toán học cờ vua được sử dụng để dạy logic từ lớp 2 đến lớp 7. Điểm số trung bình của môn giải quyết vấn đề trong tỉnh đó tăng từ 62% đến 81%.. Trong “Chơi Cờ vua” – Một nghiên cứu về kỹ năng giải quyết vấn đề của học sinh có trí thông minh trung bình và trên trung bình được viết bởi Philip Rifner từ năm 1991-1992 trong trường học. Các giả thuyết rằng việc học các kỹ năng giải quyết vấn đề trong cờ cua sau đó có thể áp dụng cho các lĩnh vực khác đã được khẳng định Kết luận Bây giờ chúng ta có thể nói với đầy tự tin rằng cờ vua đã được chứng minh để tăng cường sự sáng tạo, giải quyết vấn đề, trí nhớ tốt, tập trung, phát triển tư duy, tự tôn, và nhiều khả năng khác mà cha mẹ hoặc giáo viên  mong muốn. Điều này chứng minh điều mà bao năm nay chúng ta đã nói về cờ vua... cờ vua làm cho bạn thông minh hơn!

Bài học cờ vua

Con đã học cờ vua được gần 1 tháng, hôm qua, bố rủ con đánh một ván cờ. Con rất hào hứng nhận lời.
Bàn cờ mở ra, bố quân đen, con quân trắng. Xếp quân xong, hai bố con bắt tay theo đúng nghi lễ. Nó báo hiệu một sự bình đẳng, đó là sự lạnh lùng của mỗi ván cờ, nơi chỉ có chiến thắng và chiến bại!
Dàn quân: Con bắt đầu đi tốt, bố cũng vậy. Để tránh mất thời gian, bố xua tốt đánh nhau, con ăn quân của bố cũng nhiệt tình lắm. Tốt vơi đi, để hở ra nhiều chỗ trống… con bắt đầu dàn trận theo đúng bài học trên lớp. Cách giàn trận của con làm bố thoáng giật mình, con chơi rất bài bản.
Lộ tẩy: Thế nhưng, cách dàn trận của con bộc lộ sự “bài vở” và thể hiện sự hiểu chưa sâu của người mới học chơi, bố bắt đầu nhìn thấy chiến thắng. Con vẫn ngây thơ giàn quân theo bài mà không hiểu để làm gì.
Thất thủ: Nước cuối cùng, tướng của con không còn đứng vững được nữa, bị hậu của bố bắt. Con đã thua! Bố đưa tay ra bắt, hai bố con bắt tay nhau, lén nhìn, bố thấy nước mắt con vòng quanh… con lảng mặt về phía sau…
Khoảnh khắc đó hay và làm bố tự hào lắm, có lẽ bố con mình đã chiến thắng. Nước mắt, nó thể hiện sự nghiêm túc trong cuộc chơi của con. Đó là điều đáng quý nhất mà bố cần con thể hiện.
Bài học: Bố tâm đắc điều Giáo sư người nước ngoài khi dạy bố môn luật ở lớp MBA có nói: Dạy con cái phải có một mục tiêu duy nhất, đó là dạy con cách sống độc lập khi ra cuộc sống.
Nhiều người từng trải đã nói: cuộc sống như một trận cờ, mỗi nước cờ đều để lại hệ quả trong tương lai, có thể tốt và xấu… thậm chí một bước ngoặt. Ván cờ hôm qua, bố đã cố tình đưa vào trong cuộc một sự bình đẳng, và bố tin qua những trận cờ như vậy con gái bố sẽ có ngày làm bố phải chịu thua với những giọt nước mắt?! Nhưng những giọt nước mắt đó sẽ là sự tự hào về cô con gái yêu của bố!

Giới thiệu về cờ vua

Cờ vua không phải là một trò chơi may rủi; nó dựa thuần túy vào chiến thuật và chiến lược. Tuy thế, trò chơi này rất phức tạp đến mức thậm chí cả những người chơi hay nhất cũng không thể tính hết tất cả mọi phương án: mặc dù chỉ có 64 ô và 32 quân cờ trên bàn cờ nhưng số lượng nước đi có thể được thì còn vượt cả số lượng các nguyên tử có trong vũ trụ.

Cờ vua: vị trí các quân khi bắt đầu

Cờ vua là một trong những trò chơi trí tuệ phổ biến nhất thế giới; nó được nói đến không chỉ như là một trò chơi mà còn là nghệ thuật, khoa học và thể thao. Cờ vua đôi khi được nhìn nhận như là trò chơi chiến tranh trừu tượng; cũng như là "các cuộc đấu trí tuệ", và việc chơi cờ vua được coi như là một cách để rèn luyện tư duy và bản lĩnh. Cờ vua được chơi để tiêu khiển cũng như để thi đấu trong các câu lạc bộ cờ vua, các giải đấu, chơi trực tuyến và chơi theo cách gửi thư. Rất nhiều biến thể và các trò chơi tương tự như cờ vua được chơi trên toàn thế giới. Trong số đó phổ biến nhất theo trật tự giảm dần về số người chơi là cờ tướng (ở Trung Quốc, Việt Nam v.v), Shogi (ở Nhật Bản) và Janggi (ở Triều Tiên).

Lịch sử cờ vua

Chàng trai trẻ Ba Tư đang chơi cờ với hai người theo đuổi. Minh họa cho "Haft Awrang" (Bảy ngai vàng) của Jami, trong truyện Cha nói với con trai về tình yêu tại các gian trưng bày Freer và Sackler, viện bảo tàng Smithsonian, Washington, DC.

Nhiều quốc gia cho rằng họ là nơi phát minh ra cờ vua trong dạng phôi thai nào đó. Phổ biến nhất thì người ta tin rằng cờ vua có nguồn gốc từ Ấn Độ, tại đó nó được gọi là chaturanga và có lẽ ra đời vào khoảng thế kỷ 6.
Một thuyết khác cho rằng cờ vua sinh ra từ trò chơi tương tự của cờ Trung Quốc, hoặc ít nhất là từ tổ tiên của cờ tướng, là môn đã tồn tại ở Trung Quốc kể từ thế kỷ 2 TCN. Joseph Needham và David Li là hai trong số nhiều học giả theo thuyết này.
Cờ vua sau đó được phổ biến về phía tây tới châu Âu và về phía đông tới Nhật Bản, sinh ra các biến thể trên đường đi của nó. Từ Ấn Độ nó đã tới Ba Tư, ở đây các thuật ngữ của nó được phiên âm sang tiếng Ba Tư và tên gọi của nó đổi thành chatrang.
Từ Ba Tư nó đi vào thế giới Hồi giáo, tại đây tên gọi của các quân cờ chủ yếu vẫn giữ các dạng Ba Tư trong thời kỳ Hồi giáo ban đầu của nó. Tên gọi của nó trở thành shatranj, được phiên theo tiếng Tây Ban Nha là ajedrez và trong tiếng Hy Lạp là zatrikion, nhưng trong phần lớn các nước châu Âu khác nó được thay thế bằng phiên bản Ba Tư của từ shāh = "vua".
Có một thuyết cho rằng việc thay đổi tên diễn ra bởi vì trước khi cờ vua tới châu Âu thì các nhà buôn đã tới châu Âu và mang theo các quân vua được trang trí như là các đồ vật hiếm và cùng với chúng là tên gọi shāh, tên gọi này đã bị người châu Âu phát âm sai theo nhiều cách khác nhau.

• Chiếu bí: Trong tiếng Anh là checkmate là từ dịch ra của cụm từ shāh māt, trong tiếng Ba Tư có nghĩa là "vua hết đường". Trong tiếng Ả Rập nó có nghĩa là "shāh bị chết", nhưng shāh không phải là một từ Ả Rập thông dụng để chỉ "vua" (ngoại trừ đôi khi trong cờ vua).
• Xe: Trong tiếng Anh là rook. Nó có được thông qua tiếng Ả Rập từ chữ rukh trong tiếng Ba Tư, có nghĩa là "xe ngựa kéo", nhưng cũng có nghĩa là "má" (một phần của mặt) và còn có nghĩa là một con chim huyền thoại với sức mạnh gọi là roc.
• Tượng: Trong tiếng Anh là bishop. Tiếng Ả Rập al-fīl (từ tiếng Ba Tư pīl) có nghĩa là "voi", nhưng ở châu Âu và phần phía tây của thế giới Hồi giáo khi đó người ta biết rất ít hoặc không biết gì về voi và tên gọi của quân cờ đến với Tây Âu theo dạng Latinh alfinus và tương tự, một từ không có nghĩa gì (trong tiếng Tây Ban Nha, nó tiến hóa thành tên gọi alfil). Tên gọi bishop của người Anh là một sự đổi tên được sáng tạo ra theo hình dáng quy ước của nó. Tuy thế, tại Nga thì tên gọi của quân cờ này là slon = "voi".
• Hậu: Trong tiếng Anh là queen. Tiếng Ba Tư farzīn = vizia - quan chức cao cấp trong thế giới Hồi giáo cổ, tương tự như tể tướng đã trở thành tiếng Ả Rập firzān, nó đến châu Âu trong các dạng như alfferza, fers v.v. nhưng sau đó được thay thế thành "hậu".

Trò chơi này đã phổ biến trong thế giới Hồi giáo sau khi những người theo đạo Hồi xâm lược Ba Tư. Cờ vua đến Nga theo đường Mông Cổ mà tại đó người ta chơi cờ vua từ đầu thế kỷ 7. Nó đã được người Moor đưa vào Tây Ban Nha trong thế kỷ 10, và đã được miêu tả trong bản viết tay nổi tiếng thế kỷ 13 về cờ vua, cờ thỏ cáo và trò chơi xúc xắc có tên gọi Libro de los juegos. Cờ vua cũng đi theo đường bộ xuyên qua Siberi tới Alaska.


Trong toán học, để làm được vô vàn phép nhân 1 chữ số, 2 chữ số, 3 chữ số...với nhau thì các bạn phải thuộc lòng bảng cửu chương. Tương tự như vậy, trong cờ vua có hàng trăm, hàng nghìn các thế biến khác nhau trong giai đoạn mở đầu ván cờ. Phải chăng cần thiết phải học thuộc lòng và ghi nhớ tất cả những phương án đó như thể chúng ta học bảng cửu chương ?. Khi đối thủ đi 1 nước "lạ" bạn phải làm như thế nào ? Nhà vô địch thế giới Emanuel Lasker đã từng nói: "biết cách chơi cờ không thể chỉ là công việc của trí nhớ đơn giản, vì việc ghi nhớ các thế biến không phải là điều thiết yếu; trí nhớ là thứ vũ khí quý báu, không thể để phung phí cho những việc vụn vặt. Cần ghi nhớ không phải những kết luận mà là các phương pháp chơi. Phương pháp rất lanh lợi. Nó có thể giúp ích trong mọi trường hợp."
Kết thúc bài học này, các bạn sẽ nắm được những khái niệm và nguyên lý ra quân cơ bản. Nhờ đó, các bạn sẽ luôn có đáp án đúng mỗi khi đối phương đi nước cờ "lạ".

Khai cuộc bên trắng

Hình 6

Hình 6, nước đi tốt c4 cũng có tác dụng tương tự c3, nhưng nó không lấy mất ô c3. Sau khi đi tốt c4, trắng có thêm 2 ô c2 và c3 để đặt quân cờ. Không gian bên cánh hậu rộng hơn. Một trong những nước ra quân hoàn hảo. Nước đi tốt c4 ban đầu gọi là khai cuộc Anh.

Một số thuật ngữ cần nhớ:

• Ta dùng từ "khai cuộc" để chỉ nước đi đầu tiên của bên trắng. Ví dụ: khai cuộc Anh, khai cuộc 4 Mã, khai cuộc Tượng....
• Phòng thủ: để chỉ nước đáp lại của bên đen. Ví dụ: phòng thủ Pháp, phòng thủ Sicilian, phòng thủ Caro-Kann....
• Ván cờ: chỉ khai cuộc chung, không nhằm vào bên nào. Ví dụ: ván cờ Tây Ban Nha, ván cờ Ý....

Tương tự, ta hãy xem xét 2 nước f3 và f4

Nước f3, f4 đều kiểm soát 1 ô trung tâm. Nhưng 2 nước này đều làm suy yếu cánh vua cụ thể là đường chéo e1-h4. Cả 2 nước này thậm chí còn kém hơn nước c3, do vậy hãy quên chúng đi.

Hãy xem 2 nước d3 và d4

Nước d4 giúp trắng chiếm lấy ô d4 và kiểm soát ô e5, tổng cộng 2 ô trung tâm. Đồng thời mở đường chéo cho tượng, tạo ra 2 ô màu vàng giúp trắng có nhiều không gian ở trung tâm hơn nước d3. Nước d4 là một trong những nước ra quân hoàn hảo.

Hãy xem 2 nước e3 và e4


Nước e3 giúp trắng kiểm soát 1 ô trung tâm (ô d4) , đồng thời mở ra 2 đường chéo lớn cho tượng và hậu. Tuy nhiên nước đi này chỉ mở ra 1 ô e2 khiến trung tâm của trắng gò bó. Tương tự d3, tốt e3 là nước đi trung bình.


Nước đi e4 giúp trắng chiếm ô e4 và kiểm soát ô d5, tổng cộng 2 ô ở trung tâm. Nước e4 mở ra 2 ô e2, e3, giúp trắng có nhiều không gian ở trung tâm hơn. Nước e4 là nước ra quân hoàn hảo.

Hãy cho biết những nước đi Mã sau đây Ma3, Mh3, Mc6, Mf6. Đâu là nước khai cuộc hoàn hảo ?


Nước nhảy mã ra biên Ma3, Mh3 đều không kiểm soát ô nào ở trung tâm. Do đó chúng là những nước dở, đừng nên đi chúng khi khai cuộc !.


Nước Mc3 giúp trắng kiểm soát 2 ô trung tâm d5, e4. Nhưng tai hại là quân Mã đã bít đường của quân tốt. Tốt c2 không thể lên c4 khiến cho cánh hậu trở nên chật chội. Mc3 là nước đi trung bình.


Hình 15

Nước Mf3 giúp trắng kiểm soát 2 ô trung tâm d4, e5. Tuy mã bịt đầu quân tốt f2 nhưng ta không cần đi quân tốt này làm gì. Tốt lên f4 như đã trình bày ở trên, chỉ khiến cánh vua bị suy yếu. Nước Mf3 là nước ra quân hoàn hảo.

Hãy xem 2 nước đi tốt b2 và g2.


Nước đi tốt lên b2 hoặc g2, bản thân chúng không phải là những nước đi hoàn hảo nhưng sau khi quân tượng triển khai lên ô b2 (hình 16) hoặc g2 (hình 17), trắng sẽ kiểm soát đường chéo lớn trong đó có 2 ô trung tâm. Nước g2 hay hơn là nước b2 vì sau khi Tg2 trắng tiếp tục bằng Mf3, cuối cùng nhập thành cánh vua, vị trí vua trắng an toàn hơn. Với nước b2 vua trắng sẽ vẫn còn mắc kẹt ở trung tâm, nếu nhập thành cánh hậu thì phải đi thêm vài nước nữa. Hình 18 và 19 dưới đây cho thấy điều đó.


Hình 18: Vua trắng an toàn nhờ nhanh chóng nhập thành cánh Vua


Hình 19: Vua trắng mắc kẹt ở trung tâm do chưa thể nhập thành ngay được.

Nước đi tốt g2 cũng xem như là nước khai cuộc hoàn hảo.

Kết luận: bên trắng có tổng cộng 5 nước khai cuộc hoàn hảo gồm: c4, d4, e4, Mf3 và g2 (sau đó Tg2).

 Ván cờ minh họa:
1. d4    c6
2. c4    e6
3. e4    Mh6
Trắng liên tục đi 3 nước hoàn hảo. Đen đi nước "lạ", dĩ nhiên trắng không bỏ lỡ cơ hội củng cố khu trung tâm.
4. Mf3   a5
Đen lại đi nước "lạ".
5. Mc3
Lưu ý rằng, ở đây Mc3 không bít đầu tốt cột c nên Mc3 cũng được xem là nước hoàn hảo .
Đen đã tạo cơ hội cho trắng đi liên tục 5 nước cờ hoàn hảo. Đến đây trắng hoàn toàn làm chủ khu trung tâm và kiểm soát 1 loạt ô màu vàng thuộc lãnh địa bên đen. (Hình 21).




Trong bài này, ta bắt đầu với một số khái niệm:

• Mở rộng trung tâm, mở rộng cánh hậu.
• Tem là gì ?

Hình 1, rõ ràng khu trung tâm bên trắng rộng hơn đen. Về giá trị yếu tố không gian trên bàn cờ, Emanuel Lasker viết "Không chỉ việc ăn hơn quân hay tốt, mà cả việc chiếm lĩnh được không gian buộc đối phương muốn đến được phải chịu mất mát, cũng rất có giá trị. Ta càng chiếm được không gian càng nhiều thì càng hạn chế được sự hoạt động của đối phương, cũng như hạn chế số nước mà họ có thể sử dụng để phòng thủ hay uy hiếp bên ta".


Hình 2

Hình 3

Tem là nước đi làm chậm sự phát triển quân ( Phát triển quân là đi nước có liên quan đến việc giành lấy khu trung tâm).

Ván cờ minh họa 1:
1.e4  d5
2.exd Hxd5
3.Mc3

Trắng triển khai thêm 1 quân mã, trong khi đó đen buộc phải chạy hậu thay vì triển khai 1 quân cờ khác. Ta nói trắng lợi tem hay lợi nước đi, đen mất tem.
3........Hg5
4.d4  Qh4
5.Mf3 Qf6
Hình 5, trắng lợi 3 tem, đen liên tục mất 3 tem sau 3 nước đi hậu vô ích.

Khai cuộc bên đen

e4

Hình 7
Hai bên đều đẩy tốt trước Vua lên cao (1.e4 e5) gọi là khai cuộc thoáng. Nếu đen không đi e5 mà nước khác gọi là nửa thoáng.


Hình 8
Hình 9
Phòng thủ Pháp, tiếp theo d5 gây áp lực lên ô e4. Hạn chế là tượng cánh hậu bị gò bó. Khai cuộc nửa thoáng.


Hình 10
Phòng thủ Caro-Kann, tiếp theo d5 gây áp lực lên ô e4. Hạn chế là tốt c6 lấy mất ô hay nhất của mã. Khai cuộc nửa thoáng.


Hình 11
Phòng thủ Hiện Đại , chuẩn bị Tg2 gây áp lực lên 2 ô trung tâm d4, e5. Khai cuộc nửa thoáng.

d4

Hình 12



Hình 13
Đen đi tốt d5, nước hay tương tự nước d4.


Hình 14
Đen Mf6 kiểm soát 2 ô trung tâm. Lưu ý, ta không đi Mc6 bịt đầu tốt cột c.


Hình 15
Phòng thủ Benoni, gây áp lực lên d4.


Hình 16
Chuẩn bị Tg2, gây áp lực lên d4, e5. Có thể là phòng thủ Đông Ấn, Pirc hoặc Grunfeld.