Sau khi sinh cần kiêng những gì

Mang thai và sinh nở đối với phụ nữ là một quá trình tiêu hao sinh lực rất lớn. Sau khi sinh, thể lực yếu ớt, sức miễn dịch kém, chỉ cần sơ sẩy một chút là có thể bị nhiễm bệnh. Đóng cửa không ra ngoài, hạn chế mọi cơ hội tiếp xúc với bụi bặm, vi trùng, vi rút… ở những nơi công cộng, như thế có lợi cho việc phòng tránh bệnh tật của sản phụ.
 

Ngồi ăn chung mâm cơm với mọi người, nhìn tôm rang, cá rán chị thèm nhỏ nước miếng mà chỉ dám ngồi im. Chồng chị thương vợ, thi thoảng định gắp cho vài con tôm lập tức bị mẹ lườm cho "cháy lông mày". Bà tuôn ra ngay một tràng, nào là không kiêm khem thì em bé sẽ bị đau bụng, sau này ăn gì cũng đi ngoài, mẹ không biết giữ cho con, chỉ muốn ăn cho sướng cái mồm... 

Chị nhẹ nhàng đáp lại rằng bây giờ quan điểm khác xưa, bà mẹ sau sinh phải ăn đủ các chất dinh dưỡng để mau hồi phục. Mẹ chồng chị mặt nặng mày nhẹ, bỏ bát bỏ đũa, tuyên bố hùng hồn: "Chúng tôi ngày xưa đẻ đến 7-8 đứa, phải kiêng khem kỹ lắm mới được như bây giờ, cơm còn chẳng có mà ăn. Chị cứ nghe tôi, kiêng hết cữ 3 tháng 10 ngày rồi muốn ăn gì thì ăn". Theo mẹ chồng chị Ngọc, việc ăn da dạng các loại thực phẩm như cải xanh, thịt bò, thịt gà, cá biển... sẽ khiến cổ tử cung lâu khép lại, đặc biệt tránh ăn tôm vì dạ con sẽ không co lại được. 

Không chỉ bắt con dâu phải kiêng khem chuyện ăn uống, mẹ chồng còn không cho chị Ngọc đụng vào nước, bắt kiêng tắm gội một tháng. Trời mùa hè nóng bức nhưng chị vẫn phải mặc quần áo dài tay, chân đi tất, bịt bông kín tai. Mồ hôi vã ra như tắm, chị Ngọc chỉ có cách lấy khăn ấm lau người. Một tuần đầu còn chịu đựng được, đến tuần thứ hai, đầu tóc bết lại, da nổi nhiều vết ngứa, chị Ngọc cảm thấy bức bí trong người. Lợi dụng lúc mẹ chồng ra ngoài, chị tranh thủ tắm qua vài phút, riêng đầu thì vẫn không dám gội vì sợ bị phát hiện.

Chị Thu Trang (Văn Quán, Hà Đông) cũng bị nhà chồng "bế quan tỏa cảng". 3 tháng trời, chị ở khư khư trong phòng, đến việc tắm nắng cho con mẹ chồng cũng không cho. Mẹ pha cho chị sẵn một chai nước muối để súc miệng, và dặn chị không được đánh răng bằng bàn chải và xỉa răng sau khi ăn. Bà cho rằng nếu làm vậy, răng sẽ yếu đi nhiều, đau buốt, đặc biệt khi trời trở lạnh. 

Công việc kinh doanh bận rộn nên từ lúc sau sinh một tháng, chị đã tất bật với cả chục cuộc điện thoại mỗi ngày. Lần nào chị cũng phải nghe giấu vì mẹ chồng cấm dùng điện thoại. Chiếc Iphone đã bị mẹ tịch thu từ khi vừa đẻ xong, chồng phải kiếm cho chị chiếc Nokia nhỏ xíu để tránh bị phát hiện. Tivi, máy tính, Ipad... cũng trở thành vật xa xỉ với chị.

Ngoài ra, chị Trang cũng được mẹ chồng "khuyến cáo" không được bưng bê vật nặng, không được ngồi nhiều, đứng nhiều vì sau này dễ bị mỏi lưng, chùn chân. Không phải làm gì nhiều khi cũng sướng, nhưng chân tay thừa thãi khiến chị như bị cuồng. Chị Trang thi thoảng lại lấy cớ công việc để được ra ngoài tầm 30 phút thay đổi không khí, giảm stress. Mỗi lần như vậy, chị cũng phải ăn mặc như ninja, kính đen, khẩu trang, giầy tất, bông bít tai... 

Cấm ăn uống, đi lại đã đành, chị Trang còn rất bức xúc khi mẹ chồng thi thoảng nửa đêm nửa hôm lại ngó vào phòng chị, khe khẽ mở cửa xem vợ chồng chị có đang "sinh hoạt" hay không, mấy lần chị giật nảy mình vì tưởng nhà có trộm. Đợt này, công việc làm ăn của chồng chị không thuận lợi, bà nói bóng gió rằng gái đẻ đen lắm, liệu liệu mà kiềm chế, không thì ảnh hưởng đến "bát cơm của chồng".

Nhiều bà mẹ stress, trầm cảm tâm lý sau sinh vì phải kiêng khem quá nhiều thứ. Ảnh minh họa: UCSB.

Bác sĩ Đặng Thu Thủy, khoa Phụ sản, Bệnh viện Công an 198 cho biết, hiện có nhiều quan điểm khác nhau về việc kiêng cữ trong thời gian hậu sản, tuy nhiên nhìn chung cả bác sĩ đông và tây y đều khuyên phụ nữ sau sinh không cần kiêng cữ quá nhiều vì sẽ dẫn đến thiếu hụt các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự hồi phục sức khỏe, làm giảm chất lượng dinh dưỡng của sữa mẹ. 

Thịt nạc, rau ngót là những thực phẩm tốt cho phụ nữ sau sinh. Nhưng việc ăn đơn thuần hai món ăn này là quan điểm không đúng. Việc phối loại thực phẩm làm đa dạng chế độ ăn sẽ giúp khích lệ các bà mẹ trong việc ăn uống bổ sung dưỡng chất phục hồi sức khỏe trong thời gian hậu sản và cho con bú. Mẹ nên ăn nhiều trái cây, rau xanh, cá trứng , hải sản, thịt đỏ, các loại đậu... những thực phẩm giàu sắt, kẽm, can xi, vitamin nhóm B.

Bác sĩ Thủy cũng cho biết, quan niệm kiêng tắm gội trong một thời gian dài cũng không đúng, vì vệ sinh cơ thể sau sinh đặc biệt cần thiết để tránh viêm nhiễm và giúp máu lưu thông tốt hơn. Tuy nhiên trong 2 ngày đầu, sản phụ chỉ nên vệ sinh vùng kín bằng nước sạch và lau cơ thể bằng nước ấm, những ngày sau có thể tắm bằng nước ấm trong phòng kín, tắm nhanh và tuyệt đối không được ngâm mình vào nước. Khi gội đầu không nên chà xát mạnh mà chỉ massage nhẹ nhàng bằng các đầu ngón tay giúp máu lưu thông tốt hơn.

Việc xem tivi, dùng điện thoại, đọc sách, xỏ kim đều không cần quá kiêng cữ, tuy nhiên không nên xem TV lâu, đọc chữ nhỏ, không đủ ánh sáng, sẽ gây căng thẳng cho mắt cũng như hệ thần kinh. Do vậy, cũng nên hạn chế trong tháng đầu. Về việc vệ sinh răng miệng, theo bác sĩ Thủy, khoảng 6 tuần đầu sản phụ vẫn nên đánh răng nhưng lưu ý sử dụng nước ấm và bàn chải răng mềm cũng như chỉ nha khoa. Việc dùng nước lạnh, bàn chải cứng hay xỉa răng sẽ gây chảy máu và ê buốt vì thời điểm này lợi vẫn còn nhạy cảm.  

Phụ nữ sau sinh cũng không nên lao động nặng hay ngồi xổm quá sớm làm tăng áp lực đè xuống vùng bụng dưới và sàn chậu gây sa sinh dục, nên tránh ngồi xổm ít nhất 4 - 6 tuần sau sinh. Tuy nhiên, không cần kiêng đi lại trong nhà, ngoài sân hoặc làm các việc nhẹ nhàng. Sản phụ cũng nên thường xuyên tập thể dục, việc kiêng cữ nằm một chỗ quá lâu sẽ ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe, vì sản dịch không chảy ra được hoặc dễ bị viêm tắc tĩnh mạch. Trường hợp quá mệt mỏi, có thể xoa bóp tay, chân, bụng, lưng và tập cơ tầng sinh môn.

Vào mùa đông việc giữ ấm cho sản phụ là cần thiết, do vậy mặc quần áo dài tay và đi tất là rất quan trọng. Nhưng khi thời tiết nóng nực nên giữ cho cơ thể thoáng mát, trong nhà có thể mặc áo cộc tay và không cần đi tất, nhưng cũng không nên ngồi trước quạt mạnh hay điều hòa nhiệt độ quá thấp vì thời điểm này sức đề kháng của người mẹ còn yếu. Việc bịt bông tai cũng là một cách để sản phụ giảm tiếp xúc với gió lùa và tiếng động mạnh gây căng thẳng, stress. Tuy nhiên cũng không cần thiết nếu ở chỗ yên tĩnh và kín gió.

Theo bác sĩ Thủy, việc kiêng sinh hoạt vợ chồng thời gian đầu sau sinh là đúng, tuy nhiên không nhất thiết phải kéo dài đến 3 tháng 10 ngày. Thời gian này người mẹ thường có biến động lớn về mặt giải phẫu và sinh lý, một số do thay đổi hoóc môn ảnh hưởng đến cảm xúc. Vì vậy, người chồng lúc này đóng vai trò quan trọng và nên gần gũi chăm sóc vợ, tỏ ra cảm thông, chia sẻ. Do đó, nếu phải kiêng tiếp xúc với chồng trong thời gian này sẽ càng gia tăng gánh nặng tâm lý cho người vợ. 

Với phụ nữ đẻ thường, sức khoẻ ổn định có thể quan hệ bình thường sau 6 tuần. Lúc này tử cung, cổ tử cung và âm đạo có thể đã phục hồi về hình thể cũng như tính đàn hồi, vết khâu tầng sinh môn có thể liền sẹo. Trong trường hợp mổ đẻ, do không tác động tới âm đạo, không bị chấn thương cục bộ nên không gây ảnh hưởng đến cuộc sống tình dục.  Tuy nhiên, những người sinh mổ phải trải qua giai đoạn phục hồi, giúp vết mổ lên da non và cổ tử cung trở lại trạng thái bình thường, vì vậy để đảm bảo an toàn, người mẹ có thể quan hệ 4 tuần sau sinh. 

Không nên kiêng tắm

Phụ nữ sau khi sinh rất dễ ra mồ hôi, đặc biệt là khi ngủ và khi tỉnh dậy thường nhễ nhại mồ hôi, ướt sũng cả quần áo trong. Do tuyến mồ hôi tiết ra quá nhiều, rất dễ làm bẩn da, thêm vào đó là sức đề kháng sau khi sinh yếu, các vi khuẩn bám trên da rất dễ sinh sôi nảy nở, xâm nhập vào da, dẫn đến bệnh viêm da. Vì vậy, sản phụ nên thường xuyên tắm rửa và lau người, đảm bảo da được sạch sẽ.

Sau một tuần sinh nở, miệng trong của cổ tử cung mới khôi phục lại trạng thái trước khi mang thai. Và để khôi phục hoàn toàn cổ tử cung thường phải cần tới khoảng 4 tuần. Khi sinh, nếu bộ phận sinh dục bị tổn thương thì sản phụ nên đợi một tuần thì bắt đầu tắm gội, nếu không sẽ gây viêm nhiễm lên trên.

Sản phụ nên lưy ý, không nên tắm vào lúc đói, tránh hiện tượng giảm đường trong máu dẫn đến hoa mắt, chóng mặt… Thời gian tắm không nên quá dài, mỗi lần tắm khoảng 5-10 phút là đủ. Nên tắm bằng dưới vòi hoa sen hoặc dùng gáo dội. Nhiệt độ trong phòng khoảng 200C là thích hợp. Nhiệt độ nước tắm khoảng 340- 360C là tốt nhất. Nếu có điều kiện, sau khi tắm nên dùng nước khử trùng không có tính kích thích để khử trùng bên ngoài bộ phận sinh dục. Sau khi tắm xong, lau khô người thật nhanh, mặc quần áo để tránh bị nhiễm lạnh.

Những sản phụ sinh nở không thuận lợi, ra máu quá nhiều thể chất lúc bình thường tương đối yếu thì không nên tắm sớm nhưng cũng nên lau người thường xuyên.

Nên đánh răng

Sản phụ cần chú ý vệ sinh răng miệng hơn người bình thường. Do sản phụ, số lần ăn uống nhiều, khả năng thức ăn thừa lưu lại ở mặt răng và khe răng rất lớn, mà viêm nhiễm vùng miệng chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến sốt sản hậu, vì vậy, nhiều sản phụ không đánh răng trong tháng đầu tiên sau khi sinh là không đúng. Sản phụ nên đánh răng vào buổi sáng trước khi đi ngủ. Đánh răng, súc miệng sau khi ăn rất có lợi cho sức khỏe.

Nên tránh gió

Khi tiết trời không nóng nực quá, sản phụ khi ở cữ thường mặc quần áo dài tay, dùng khăn quấn đầu, không có chuyện gì thì không nên ra ngoài. Đây là điều rất thiết yếu. Mang thai và sinh nở đối với phụ nữ là một quá trình tiêu hao sinh lực rất lớn. Sau khi sinh, thể lực yếu ớt, sức miễn dịch kém, chỉ cần sơ sẩy một chút là có thể bị nhiễm bệnh.
Đóng cửa không ra ngoài, hạn chế mọi cơ hội tiếp xúc với bụi bặm, vi trùng, vi rút ở những nơi công cộng, như thế có lợi cho việc phòng tránh bệnh tật của sản phụ. Nhưng tránh gió cũng nên thích đáng, phòng của sản phụ mới không được để gió lùa, không khí lưu thông vừa phải, đảm bảo giữ được bầu không khí trong lành mới là điều quan trọng nhất.

Không nên quan hệ chăn gối quá sớm

Sau khi sinh, biến đổi sinh lí ở cơ thể người mẹ khá lớn, nhất là sự biến đổi và tổn thương của cơ quan sinh dục sau khi mang thai và sinh nở cần phải trải qua một khoảng thời gian mới có thể hồi phục bình thường. Khi những cơ quan này chưa được hồi phục, tuyệt đối cấm quan hệ vợ chồng, chỉ sau khi chúng trở lại bình thường mới có thể sinh hoạt tình dục. Đối với đẻ thường, do toàn bộ cơ thể và tử cung từng bước phục hồi trạng thái trước khi mang thai, cần khoảng 6 đến 8 tuần, vì vậy trong thời kì sau đẻ không nên quan hệ tình dục.

Kiêng sinh hoạt tình dục trong khoảng thời gian 8 tuần sau khi sinh, ngoài ra cần phải xem xét tình trạng hồi phục thể lực của sản phụ và khí hư đã hết hẳn hay chưa. Nếu thấy sức khoẻ chưa tốt và sản dịch vẫn còn thì vẫn nên kiêng sinh hoạt tình dục, không được quá nóng vội. Chỉ nên quan hệ tình dục sau khi sản phụ đã hoàn toàn khoẻ mạnh và bộ phận đã trở lại trạng thái bình thường.

Nếu sau khi đẻ âm hộ phải bị khâu và cổ tử cung hoặc trong thời kỳ sau khi đẻ có triệu chứng viêm nhiễm, sốt, ra máu, các bộ phận của bộ máy sinh dục như tử cung, âm đạo, âm hộ phục hồi tương đối chậm thì nên kiêng quan hệ tình dục.

Nói chung, sản phụ phải dùng phooc xep và phải khâu thì nên đợi vết thương kín miệng, lành sẹo, khoảng 70 ngày sau khi sinh mới khôi phục quan hệ tình dục. Đối với những người đẻ mổ, tốt nhất sau 3 tháng mới nên quan hệ tình dục. Còn những người bị ốm, viêm nhiễm trong tử cung thì nên đợi sau khi lành bệnh, nguyên khí dồi dào mới nên quan hệ tình dục.

Không nên ăn loại thức ăn nhiều dầu mỡ, khó tiêu

Cơ thể sản phụ bị tiêu hao nhiều năng lượng, nằm nghỉ ngơi nhiều, lại phải cho con bú, lúc này các loại thức ăn chứa nhiều dầu mỡ, chua, cay không dễ tiêu hóa, cũng dễ bị táo bón hoặc ảnh hưởng đến việc tiết sữa, hoặc qua sữa gây ra các bệnh mẩn ngứa, tiêu chảy cho trẻ. Thói quen cho sản phụ uống đường đỏ, trứng gà, canh gà hầm, canh cá, cháo kê…đều rất tốt. Nếu dùng kèm một lượng rau, quả thích hợp, như thế càng có lợi cho việc phục hồi sức khỏe cho sản phụ và cho con bú.

Luôn giữ cho bộ phận sinh dục sạch sẽ

Giữ gìn bộ phận sinh dục được sạch sẽ có thể phòng tránh viêm nhiễm. Điều này vô cùng quan trọng đối với sản phụ. Sản phụ ra mồi hôi nhiều, bộ phận sinh dục lại tiết ra khí hư vì vậy cần phải chú ý vệ sinh sạch sẽ. Sau khi đại, tiểu tiện cần dùng giấy sạch lau từ trước ra sau, trong vòng 4 tuần sau khi sinh, không được tắm bồn. Có thể dùng nước sạch hoặc thuốc sát trùng để rửa bộ phận sinh dục ngoài, mỗi ngày 2 đến 3 lần. Băng vệ sinh phải thay thường xuyên, luôn giữ cho bộ phận sinh dục khô ráo, sạch sẽ.

Nếu phát hiện vết thương ở bộ phận sinh dục có dấu hiệu viêm nhiễm như sưng tấy, đau đớn…cần kịp thời đến bác sĩ để xử lý, đồng thời sử dụng thuốc kháng sinh thích hợp để chữa trị. Quần lót nên thay thường xuyên, quần áo mặc nên vừa vặn, mềm mại. Khi sinh nở vào mùa hè, càng cần phải xóa bỏ quan niệm cũ, cần mở cửa cho thoáng gió, giảm nhiệt độ chống nóng bức. Vết khâu trước khi tháo chỉ nên giữ gìn sạch sẽ, sau khi đại tiểu tiện chớ nên khử trùng.

Không nên bó bụng sau khi đẻ

Một số sản phụ sau khi sinh con, liền quần chặt từ hông đến bụng, đến cúi lưng cũng rất khó khăn. Khi có thể xuống giường đi lại, liền thay ngay bằng quần bó sát thân, hi vọng làm như vậy có thể khiến hình thể trở lại ngày xưa.

Trong điều kiện bình thường, các cơ quan sinh sản trong hõm xương chậu của phụ nữ được các dây chằng và các cơ quan hỗ trợ ở đáy chậu giữ chúng ở vị trí bình thường. Trong thời kì mang thai, cùng với sự phát triển của thai nhi, các hệ thống trong cơ thể mẹ đều nảy sinh hàng loạt những thay đổi mang tính thích nghi. Hệ thống cơ quan sinh sản có sự thay đổi nhiều nhất, nhất là tử cung, thể tích và trọng lượng của nó lần lượt tăng khoảng 18 và 20 lần so với trước khi mang thai, các dây chằng cố định ở tử cung tương ứng cũng mềm và kéo dài ra.

Sau khi sinh, tử cung bắt đầu hồi phục, trong khoảng 10 ngày có thể hạ xuống vào xương chậu, nhưng phải cần 6 tuần mới trở lại kích thước ban đầu. Mà những dây chằng cố định ở tử cung do kéo dài quá mức trong thời kỳ mang thai nên có phần lỏng lẻo so với lúc trước khi mang thai. Tổ chức hỗ trợ âm đạo và đáy chậu do phải căng ra quá mức khi sinh nở và bị tổn thương, khiến tính đàn hồi của chúng giảm xuống, không thể phục hồi hoàn toàn trạng thái như ban đầu, bị ảnh hưởng do tử cung phình to khi mang thai, thành bụng sau khi sinh rất lỏng lẻo, khoảng 6-8 tuần mới có thể dần hồi phục.

Tình hình trên cho thấy, bó bụng trong thời kì sau khi sinh thông thường, không những không trợ giúp cho trạng thái khôi phục khẩn trương thành bụng, ngược lại làm tăng sức ép ở bụng, và làm giảm sức chống đỡ của dây chằng và các cơ quan sinh sản, dẫn đến tử cung rũ xuống, tử cung nghiêng gập mạnh về sau, thành trước và sau âm đạo phình ra…

Do vị trí cơ quan sinh sản thay đổi, khiến lưu thông máu trong khoang chậu không thông suốt, các đề kháng giảm, dễ dẫn đến các loại bệnh phụ khoa như viêm khoang chậu, viêm phụ kiện, hội chứng tụ máu trong khoang chậu…ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của sản phụ.

Theo Eva.vn/Mangthai.vn

Tư thế ngủ

Phụ nữ sau sinh cần tránh ngồi xổm hoặc ngủ trong tư thế nửa nằm nửa ngồi. Nếu ngồi và ngủ trong tư thế này dễ khiến tử cung bị sa hoặc lâu hồi phục hơn.

Bài tập hỗ trợ cho sản phụ co dạ con tốt, chống sa sinh dục 

- Có 2 bài tập đơn giản đối với sản phụ sau đẻ được khuyên. Những bài  tập không tốn kém, có thể tập bất cứ lúc nào mà rất có hiệu quả, an toàn hơn  phương pháp phẫu thuật. Sản phụ không cần phải đợi sau 6 tuần mà có thể bắt đầu ngay từ tuần đầu sau sinh.

Thứ nhất là bài ngừng tiểu buổi sáng. Đi tiểu đếm nhẩm 1 – 5s rồi ngừng dòng tiểu lại 5s, sau đó mới đi hết. Ngừng  tiểu chính là tập cho nhóm cơ nâng bàng quang, co âm đạo và hậu môn được săn chắc lại sau sinh nở. Phụ nữ có thể tập bài này có thể suốt cuộc đời để giúp tăng độ khít âm đạo, tránh các nguy cơ bị són tiểu, són phân khi có tuổi. 

Bài tập thứ 2 mang tên Kegel – nhà sản khoa Mỹ nổi tiếng sáng tạo năm 1948. Đây là bài tập co thắt âm đạo cũng rất đơn giản, người tập có thể chủ động tập vào lúc lên cầu thang, đi ngoài đường, lúc bế con, ngồi nói chuyện, nấu ăn. Bài tập giúp phục hồi chức năng các cơ, mạch máu, thần kinh bị tổn thương khi đẻ. Không chỉ có tác dụng chống sa sinh dục, mất chủ động về đại, tiểu tiện (són phân, són tiểu) mà còn cải thiện quan hệ tình dục do giảm đau, tăng hưng phấn.