1
Văn hóa Việt Nam là nền văn hóa thống nhất trong đa dạng với những phong tục tập quán, lễ hội được đút kết qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước. Người dao quần trắng là một trong những tộc người trên dải đất Việt Nam còn lưu giữ được nhiều bản sắc văn hóa truyền thống, trong đó có phong tục cưới xin.
Lễ cưới truyền thống của trai gái Dao quần trắng thường được tổ chức trong 3 ngày 2 đêm với đầy đủ những nghi lễ cổ truyền. Trước khi lễ cưới được tổ chức thì nhà trai và nhà gái đều phải chuẩn bị lương thực, thực phẩm, đồ lễ và ông mờ, bà mờ…
Khi sang nhà gái, nhà trai cử một đoàn đi đón dâu với số lượng bắt buộc là 11 người trong đó có trưởng đoàn, chủ hôn, chú rể, phù rể và các nam thanh niên trẻ, khỏe có tài hát đối đáp, tất cả đều mặc trang phục truyền thống của dân tộc.
Sau khi lên nhà gái, chú rể (choàng áo vàng) sẽ đi thẳng vào buồng cô dâu và đêm hôm đó sẽ ngủ lại một đêm tại buồng, còn cô dâu lại được giấu tạm đi nơi khác và chuẩn bị chu đáo để hôm sau về nhà chồng.
Trong khi đó, ở bên ngoài vẫn diễn ra mọi thủ tục, nghi lễ.
Đến giờ đã định, sau khi đã trang điểm xong thì cô dâu sẽ lên buồng và phải dùng quạt để che mặt bởi người Dao quan niệm, khi đi lấy chồng mà để hở mặt sẽ mất vía và cô dâu sẽ không gặp may trong suốt cuộc đời. Thầy mờ của nhà trai cũng choàng cho cô dâu chiếc áo vàng mà chú rể đã mặc hôm qua để thể hiện tình cảm giữa hai người. Đoàn nhà trai sẽ đứng hát xin dâu.
Đến giờ đẹp (khoảng 10 giờ đêm), là lễ kết tóc xe tơ cho cô dâu, chú rể. Mở màn cho nghi lễ này là màn múa lửa để xua đuổi tà ma, chỉ đường dẫn lối cho cô dâu về nhà chồng bình yên.
Ông mờ cùng các phù dâu, phù rể đưa cô dâu về nhà trai. Theo phong tục của người Dao thì dù xa hay gần, khi sang đến nhà trai, đoàn nhà gái cũng phải nghỉ lại ở đâu đó rồi đến giờ hoàng đạo (thường là vào khoảng 5h – 6h chiều) thì cô dâu mới được lên nhà trai. Đó là khoảng thời gian tốt nhất cho cô dâu và chú rể sau này.
Em cô bên nhà chồng sẽ che ô cho cô dâu lên cầu thang với ý nghĩa nhà chồng sẽ che chở cho người mới vào nhà. Trong đám cưới của người Dao thì chú rể không được ra đón và cũng không được nhìn mặt cô dâu cho đến khi các nghi lễ lạy tạ tổ tiên được thực hiện xong.
Những người đến dự đều chúc mừng hạnh phúc cho cô dâu, chú rể, tạo nên không khí vui tươi của cả bản làng.
Lễ cưới truyền thống của người Dao quần trắng ở Yên Bái vô cùng phong phú và đặc sắc với nhiều tục lệ tiến bộ như: cúng tổ tiên cầu mong hạnh phúc cho con cháu, cô em gái bên chồng che ô cho chị dâu thể hiện sự niềm nở đón tiếp thành viên mới trong gia đình…. Hòa trong sự đổi thay của đất nước, đời sống của đồng bào người Dao dần được ổn định và ngày càng phát triển. Người Dao đã tiếp thu nhiều nét văn minh, tiến bộ của người Việt (Kinh) nhưng bên cạnh đó cũng làm biến đổi nhiều bản sắc văn hóa của tộc mình. Lễ cưới của người Dao quần trắng đã mất đi nhiều nghi lễ vốn là cái hồn cốt khẳng định bản sắc văn hóa tộc người. Nhiều lễ cưới, trai gái Dao không mặc trang phục truyền thống của dân tộc mình mà mặc trang phục của người Kinh, nhiều nghi lễ đã bị đơn giản hóa quá mức….
Việc giữ gìn và bảo tồn những nét đặc sắc trong phong tục cưới xin của người Dao quần trắng ở Yên Bái là một việc làm cấp thiết hiện nay. Bởi một tộc người khi đã mất đi những bản sắc văn hóa truyền thống thì sớm hay muộn cũng bị đồng hóa. Nhưng việc giữ gìn và bảo tồn vốn văn hóa cổ truyền này không phải là chuyện một sớm một chiều mà phải có sự trao truyền và kế tục qua các thế hệ.
Các bậc cao niên trưởng bản người Dao phải tuyên truyền, giáo dục các đôi nam nữ biết được cái hay, cái đẹp của những phong tục của dân tộc mình. Phải tự nguyện khoác bộ trang phục truyền thống trong ngày lễ cưới trong đại, phải tự hào khi dân tộc mình có những phong tục cưới xin đặc sắc không thua kém các tộc người khác. Chỉ khi nào lòng tự tôn tộc người được nêu cao thì khi đó dân tộc đó, tộc người đó mới tiếp thu được một cách trọn vẹn những tinh hoa văn hóa của các tộc người khác để làm phong phú hơn bản sắc văn hóa của dân tộc mình.
