Sử dụng thuốc giảm cân

Thuốc giảm béo khi vào cơ thể sẽ tác động trực tiếp vào hệ tiêu hoá và những bộ phận có liên quan nhằm hai mục đích chính: giảm hấp thu và gây cảm giác chán ăn.

Kết quả cuối cùng là lượng dinh dưỡng trong cơ thể giảm xuống và chúng ta giảm được cân. Song việc sử dụng chúng không phải cứ thích là dùng…

Béo phì là một chứng bệnh mang bản chất của một rối loạn chuyển hoá dinh dưỡng nhiều hơn là một rối loạn của gen mặc dù người ta cũng tìm được một số gen có liên quan.

Song ở đây, điều quan trọng hơn chúng ta cần hiểu béo phì là cửa ngõ của nhiều bệnh khác. Vì thế mà nhiều khi người ta phải sử dụng thuốc giảm béo.

Cần chú ý đến tác dụng phụ của thuốc

Trong hàng ngũ họ hàng thuốc giảm béo sáng giá nhất là thuốc oristat,  bởi đây là một thuốc vừa giảm được béo lại không ngấm vào cơ thể nên ít gây ra những tác dụng không mong muốn.

Nó là một este của axit pentanoic, làm ức chế men tiêu hoá mỡ lipase tại ruột nên gần như toàn bộ lượng mỡ ăn vào không được hấp thu.

Khi sử dụng thuốc, người ta thấy 30% lượng chất béo trong thực phẩm (tương đương với hàm lượng chất béo trong chế độ ăn), không đựơc hấp thu. Tuy nhiên nó vẫn có những điểm đáng ngại.

Điều đáng ngại đầu tiên là gây tiêu chảy, phân lỏng, nhiều mỡ. Do mỡ ăn vào không được tiêu hoá nên đương nhiên là phân bị lỏng. Người bệnh sẽ thấy rất khó chịu vì thường xuyên sôi bụng, đau bụng, quặn bụng.

Nhưng những tác dụng phụ này vẫn còn nhẹ vì chúng ít gây ra hậu quả bệnh lý. Điều quan trọng hơn khiến thuốc này không thể được dùng kéo dài đó là thuốc làm giảm hấp thu các vitamin (tan trong dầu, mỡ) như vitamin A, D, E, K.

Trong khi đó nếu thiếu một trong các vitamin này sẽ gây ra những rối loạn trong cơ thể: gây loãng xương do thiếu vitamin D, rối loạn đông máu do thiếu vitamin K… Vì thế, thuốc không được khuyến cáo sử dụng kéo dài trên 2 năm.

Thuốc thứ hai có mặt trên thị trường là sibutramine. Bản thân sibutramine là một thuốc chống trầm cảm vì nó ức chế sự tiêu huỷ noradrenalin và serotonin ở dây thần kinh.

Trong béo phì nó được sử dụng để gây ra chán ăn và làm tăng tiêu thụ năng lượng. Thuốc được coi là lý tưởng với những người mà không cưỡng nổi khi đứng trước thực phẩm.

Vì là thuốc có tác động lên trung tâm thần kinh nên nó cũng gây ra những biến cố đáng lo ngại. Biến cố lo ngại nhất là tăng huyết áp, nhịp tim nhanh, rối loạn nhịp dạng dẫn truyền, ra mồ hôi trộm, thậm chí là co giật và chảy máu không kiểm soát.

Cũng không khó hiểu lắm vì chúng làm tăng hàm lượng các chất trung gian dẫn truyền của hệ giao cảm như noradrenalin.

Các tác dụng phụ khác là táo bón, khô miệng, mất ngủ, buồn nôn, nôn. Khuyến cáo đầu tiên là theo dõi sát huyết áp của người bệnh trong 3 tháng đầu tiên dùng thuốc.

Chưa bao giờ thuốc được khuyên dùng với người bị tăng huyết áp, có vấn đề về tim mạch. Cũng không dùng cho những người có tiền sử là chán ăn do rối loạn tâm lý.

Một vài thuốc khác có mặt trên lĩnh vực này là rimonabant, fenfluramine, dexfenfluramine,phenteramine. Chúng đều là những thuốc gây no giả và chán ăn dẫn đến giảm cân.

Nhìn chung chúng đều gây một số tác dụng phụ là buồn nôn, nôn, tiêu chảy, thay đổi tính tình, lo âu, suy giảm trí nhớ.

Điều đáng ngại nhất là chúng gây ra những biến cố nghiêm trọng trên hệ thống van tim và hệ thống động mạch phổi nên gần như không còn được sử dụng.

Và lời khuyên

Đứng trước những tác dụng phụ có thể gặp với những thuốc giảm béo tưởng như là an toàn, chúng tôi khuyên bạn chỉ sử dụng thuốc khi thật cần thiết.

Đó là những trường hợp có chỉ số BMI (một chỉ số đánh giá béo phì) trên 28 trở lên. Đặc biệt hơn khi bạn đã có những hậu quả nặng nề về tim mạch như thiếu máu cơ tim, nhồi máu cơ tim, đột qụy não.

Vì thuốc có thể gây tác dụng kéo dài không mong muốn nên chúng tôi không khuyên bạn sử dụng thuốc kéo dài quá 2 năm.

Vì nếu sử dụng liên tục với thời gian dài như thế thì dễ gây ra nguy cơ phát sinh bệnh do thuốc. Cũng không nên sử dụng thuốc với những người có sẵn một số bệnh mà thuốc có thể gây ra như rối loạn nhịp tim, rối loạn đông máu...

Liên quan tới hiệu quả tác dụng, bạn cần theo dõi cân nặng trước và sau khi dùng. Bởi vì thuốc chỉ cần được sử dụng sau 3 tháng là đã có tác dụng và tác dụng tiêu chuẩn là giảm cân đạt trên 5% so với khối lượng ban đầu. Nếu nhỏ hơn giá trị này, thì coi như thuốc không có tác dụng và cần chấm dứt.

Dùng thuốc giảm béo để giảm được cân nặng cần có thời gian nên mọi thuốc giảm cân nhanh, cấp tốc thực chất chỉ là những thuốc gây tiêu chảy, gây mất nước.

Chúng không được gọi là những thuốc giảm béo và người sử dụng chúng có thể gặp những tai biến khó lường do sự thay đổi quá nhanh và quá đột ngột gây ra. Cần cảnh giác với những thuốc này.

Và cuối cùng, như chúng tôi đã đề cập ban đầu, bản chất của hiện tượng béo phì là đưa thực phẩm vào quá nhiều nên biện pháp cơ bản, an toàn và có tác dụng tốt nhất là giảm ăn kết hợp với thể dục thể thao.

Điều này có 3 điểm lợi: vừa giảm được cân, vừa không phải gánh thêm tác dụng phụ nào, lại vừa thêm khỏe. Và quan trọng hơn, nó có tác dụng lâu dài hơn bất cứ một loại thuốc nào được bào chế.

Kết quả sơ bộ cuộc điều tra về tình hình béo phì ở nước ta cho thấy, có 16,8% người trong độ tuổi 25-64 đang thừa cân, béo phì. Thân hình quá khổ đã khiến chị em mặc cảm, tự ti. Chính vì thế, những lời giới thiệu, quảng cáo ngọt ngào, hoa lá của các loại thuốc và thực phẩm giảm cân đôi khi làm chị em hoa mắt. Không chỉ những người thiếu hiểu biết mà ngay cả những người tri thức, có vị trí xã hội cũng thường xuyên bị “dụ”.

Cô Trúc Chi là diễn viên có tiếng. Ngày Tết do thời gian rảnh nhiều, ăn nhiều đồ nếp nên hậu quả là tăng cân chóng mặt. Để sẵn sàng cho vai diễn mới cô phải tống khứ mấy cân mỡ thừa kia đi. Nghe cô bạn mới đi Singapore rỉ tai: “Thử mấy viên thuốc giảm cân này đi. Mình uống rồi hiệu quả lắm”. Vậy là không cần đến bác sĩ, nghe cô bạn nói và bằng chứng là cô bạn mi nhon đứng trước mặt và suy nghĩ: “Thuốc ngoại nên chắc chất lượng ok”, Trúc Chi mua ngay một hộp uống thử. Uống thuốc được 3 viên cô đã xanh xao mặt mày vì liên tục vào toilet, đau đầu chóng mặt. Khuôn mặt xinh đẹp hốc hác, da xỉn màu khiến cô không dám ra đường và phải hủy mất vai diễn yêu thích. Gặp người thân cô than trời vì tác dụng phụ của thuốc giảm cân. Cuối cùng cô lao vào tập thể dục để lấy lại thăng bằng.

Không giống như Trúc Chi, chị Vũ Thanh Mai, Q. Phú Nhuận lại khổ sở vì thân hình quá khổ sau khi sinh con. Chị đã tìm đến các môn thể dục erobic, chạy bộ, tập Gym nhưng tất cả đều không hiệu quả vì chị không tập đều đặn, không kìm chế được các món ăn ngon. Giải pháp cuối cùng của chị là nhờ vào thuốc giảm cân. Thuốc được quảng cáo là có xuất xứ từ thiên nhiên nên chị yên tâm không lo tác dụng phụ. Tuy nhiên, sau một tuần sử dụng thuốc, chị khổ sở vì chứng táo bón, thần kinh căng thẳng. Chị phải tìm đến bác sĩ để tư vấn.

Thuốc giảm cân có thể gây no và chán ăn, tác dụng lên thần kinh trung ương và tác dụng lên cơ quan ngoại vi như dạ dày

Bác sỹ Nguyễn Thị Hoa, Trưởng khoa Dinh dưỡng bệnh viện Nhi đồng 1, TP. HCM sẽ trả lời những thắc mắc liên quan đến loại thuốc được coi như cứu cánh của chị em.

Những trường hợp nào thì có thể dùng thuốc giảm cân thưa bác sỹ?

Đó là những trường hợp thất bại khi điều trị bằng phương pháp thay đổi lối sống (giảm ăn và luyện tập) và có biến chứng do béo phì (cao HA, tiểu đường…) hoặc béo phì rất nặng (chỉ số BMI>40).

Thuốc giảm cân thực sự có tác dụng giảm cân thực sự không thưa bác sỹ?

Thuốc có giảm cân nếu bệnh nhân kèm thêm biện pháp giảm năng lượng nạp vào và tăng năng lượng tiêu hao.

Thuốc giảm cân dán nhãn nhập khẩu có tốt hơn thuốc trong nước?

Chưa có công trình nghiên cứu nào để so sánh nên không thể có ý kiến về điều này. Và nếu có nghiên cứu thì người ta nghiên cứu hiệu quả của loại thuốc chứ không nghiên cứu thuốc trong nước hay ngoài nước.

Thuốc giảm cân với những thành phần được quảng cáo là từ tự nhiên sự thật là thế nào?

Với một sản phẩm dùng cho sức khỏe con người có 4 điều cần lưu ý.

Thứ nhất: Cơ chế tác dụng của sản phẩm này như thế nào? Thứ 2: thuốc này đã có thử nghiệm lâm sàng chưa? Thứ 3: thuốc này có tác dụng phụ gì không? Thứ 4: giá cả như thế nào so với hiệu quả của nó. Điều đó đáng quan tâm hơn là nó là thiên nhiên hay nhân tạo.

Thuốc giảm cân sẽ gây sự lệ thuộc nếu dùng trong thời gian dài mà không có sự theo dõi của bác sỹ.

Người bình thường nếu muốn “mình hạc” hơn thì dùng thuốc có hại không?

Tùy theo cơ chế tác dụng của thuốc mà sẽ có hại hoặc không với cơ chế. Nhưng đã là “bình thường” mà muốn dùng thuốc thì có lẽ sẽ “bất thường”.

Thuốc giảm cân có nhiều loại khác nhau, với loại thuốc làm việc đi tiểu, tiểu nhiều có ảnh hưởng đến sức khỏe?

Nếu giảm cân do đi tiêu tiểu nhiều thì do mất nước là chính. Ngoài ra có thể do giảm hấp thu chất dinh dưỡng để giảm năng lượng. Nếu thuốc gây mất nước thì rất nguy  hiểm vì gây rối loạn chuyển hóa. Nếu giảm năng lượng bằng cách kiềm chế ăn thì chấp nhận được nhưng phải cẩn thận bởi có thể gây mất yếu tố vi lượng kèm theo. Nếu không bù đủ sẽ nguy hiểm.

Đối với loại thuốc giảm cân được quảng cáo là gây no, chán ăn thì ảnh hưởng thế nào?

Thuốc có thể gây no và chán ăn, tác dụng lên thần kinh trung ương và tác dụng lên cơ quan ngoại vi như dạ dày. Mỗi loại thuốc đều có những lưu ý riêng. Việc tác dụng lên thần kinh trung ương có thể gây biến chứng nguy hiểm là trầm cảm, biếng ăn thần kinh dẫn đến suy dinh dưỡng có thể tử vong. Loại làm đầy dạ dày để no mà giảm ăn thì có vẻ an toàn nhưng cũng có tác dụng phụ, tùy theo cơ chế nào (có làm mất chất dinh dưỡng kèm theo hay không…)

Dùng thuốc giảm cân cần tùy tiện, không theo chỉ định của bác sỹ sẽ nguy hiểm thế nào?

Khi dùng thuốc giảm cân không theo chỉ định của bác sỹ sẽ không biết chính xác liều dùng, cơ chế tác dụng cũng như tác dụng phụ của thuốc lên sức khỏe nên nếu dùng lâu dài có thể sẽ gặp những biến chứng nguy hiểm tới tính mạng như biếng ăn thần kinh, trầm cảm, thiếu vitamin, muối khoáng, suy dinh dưỡng…

Những trường hợp nào thì cần tránh dùng thuốc giảm cân?

Trước khi sử dụng thuốc cần phải có sự chỉ định của bác sỹ. Những trường hợp khi chưa áp dụng các biện pháp tiết chế và luyện tập, đang bị bệnh, không có sự tư vấn của bác sĩ thì không nên dùng thuốc.

Thuốc giảm cân có khả năng gây ung thư không?

Chưa có tài liệu nào hay công trình nghiên cứu nào về vấn đề này.

Thuốc giảm cân có khiến người sử dụng bị lệ thuộc không?

Thuốc giảm cân sẽ gây sự lệ thuộc nếu dùng trong thời gian dài mà không có sự theo dõi của bác sỹ, đặc biệt loại thuốc gây ức chế thần kinh trung ương.

Có ý kiến cho rằng, thuốc giảm cân có khả năng thay đổi hành vi, lối sống, điều đó có đúng không ạ?

Có lẽ đúng vì người béo phì đã có cách sống khác người bình thường rồi. Đã thế, họ lại dùng thuốc suốt ngày thì đương nhiên không giống bình thường và khi dùng thuốc họ phải luôn chú ý tới sức khỏe, ăn uống, cách sống nên cũng không thể tự nhiên được.

Phương pháp giảm cân hiệu quả nhất là gì thưa bác sỹ?

Tốt nhất các bạn nên có lối sống khỏe mạnh, năng động như: vận động nhiều và bớt xem tivi, máy tính, ăn uống điều độ, thức ăn lành mạnh phù hợp với sức khỏe của mình. Nếu có lên cân, thì phải vận động nhiều hơn bình thường. Đó là lời khuyên của chúng tôi.

Tác hại của giảm cân không đúng cách

Không dùng thuốc giảm cân, nhiều người thừa cân chọn giảm cân bằng cách nhịn ăn. Không nạp thuốc vào người nhưng cách này cũng gây không ít tác hại.

Tắc “nguyệt san”: Ăn kiêng dẫn đến trọng lượng cơ thể giảm quá nhanh gây ra tắc nguyệt san vì trong một thời kỳ thanh niên, nữ giới cần phải tích lũy một lượng mỡ nhất định thì mới có thể xuất hiện kinh nguyệt đồng thời duy trì nó theo quy luật mỗi tháng một lần. Nếu giảm béo một cách mù quáng, lượng mỡ quá ít sẽ làm chậm xuất hiện kinh nguyệt, với những người đã có kinh nguyệt, có thể bị rối loạn kinh nguyệt hoặc bị tắc kinh.

Sỏi mật: Những người giảm cân chỉ ăn những thức ăn có hàm lượng mỡ và nhiệt lượng thấp sẽ dễ mắc bệnh sỏi mật. Nguyên nhân là khi lượng mỡ và cholesterol giảm gây ra cảm giác đó, túi mật không thể chuyển đủ lượng dịch mật cho ruột non, lượng dịch mật tụ lại sẽ chuyển hóa thành sỏi.

Tổn thương tế bào não: Các nhà tâm lí cho rằng kết quả của việc ăn kiêng là sự thiếu hụt dinh dưỡng của cơ thể, trong đó những tổn thương gây ra cho tế bào não là nghiêm trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến trí nhớ và sự minh mẫn.

Loãng xương: Tổ chức mỡ là môi trường quan trọng để tạo ra hormone nữ. Thời kỳ chuyển đổi đặc biệt là thời kỳ mãn kinh, do chức năng của buồng trứng đã ngừng hoạt động, lượng hormone nữ giảm mạnh, nếu vẫn tiếp tục giảm béo thì lượng hormone nữ sẽ càng thấp, như vậy càng dễ mắc bệnh loãng xương.

Rụng tóc: Thành phần chủ yếu của tóc là protein và nguyên tố vi lượng như nhôm, sắt đồng… Những người ăn chay để giảm cân, thường không có đủ lượng protein và nguyên tố vi lượng đưa vào cơ thể nên tóc dễ bị rụng.

Để giảm cân bằng thuốc luôn an toàn và hiệu quả