Trẻ chán học là do đâu và khắc phục như thế nào

Trẻ chán học là lí do rất nhiều bậc phụ huynh phải đau đầu. Vậy nguyên nhân nào khiến trẻ chán học và phải làm thế nào khi con chán học dưới đây là mọt số lời bàn về vấn đề này

Con không muốn đi học

Những ngày này, nhìn HS lớp 12 và các bậc cha mẹ tất bật chuẩn bị cho kỳ thi đại học sắp tới, vợ chồng chị Thanh Nguyên (Q.3, TP.HCM) lại héo hắt. Từ sau tết, Tuấn Tài, đứa con trai duy nhất, niềm hy vọng của vợ chồng chị cứ nằng nặc đòi nghỉ học. Mặc cho ba má hết xuống nước, năn nỉ ỉ ôi đến hăm dọa, quý tử vẫn chỉ buông một câu: “Con không muốn đi học”.

Thất vọng, đau khổ nhưng vợ chồng chị Nguyên không thể lý giải vì sao đứa con vốn là HS khá giỏi nhiều năm, luôn nuôi giấc mơ được trở thành kỹ sư giống ba lại đùng đùng muốn nghỉ học. Mãi đến khi tìm cách gặp riêng Huân, đứa bạn thân nhất của Tài, anh chị mới té ngửa khi Huân tiết lộ: “Tài không muốn đi học vì nó chán nản khi phát hiện ra bác trai có bồ, phản bội bác gái và gia đình. Nó nói với con là nó không chịu nổi khi ba má cứ đóng kịch trước mặt nó, làm như nó là con nít, không biết gì”.

Nghe Huân nói, vợ chồng chị Nguyên chết lặng. Chuyện người lớn, cứ tưởng hai người tự giải quyết, tránh để cuộc sống của con bị xáo trộn, ai ngờ lại tệ hại hơn.

Học kỳ I năm học 2010, trường PTTH M. có một HS bỏ học. Chuyên viên tư vấn tâm lý của trường, chị N.T.K. kể: “HS này xuống phòng tư vấn trong trạng thái trầm cảm và tuyệt vọng. Em cho biết mình không còn hứng thú học hành. Mỗi ngày đến trường là một cực hình. Ba mẹ em đã chia tay, em sống với mẹ và gần như không được sự quan tâm chăm sóc nào từ phía người lớn. Bài giáo huấn muôn thuở của mẹ em luôn là con phải học giỏi. Mẹ lại luôn so sánh em với những bạn khác. Em cho biết, cuộc sống của em chẳng có niềm vui nên cũng không muốn học và nếu có vào lớp cũng không thể tiếp thu được gì”.

Không chỉ những HS thiếu sự quan tâm của cha mẹ hoặc gặp cú sốc tâm lý mới chán học, có không ít HS là con ngoan trò giỏi cũng... bỗng dưng chán đến trường.

Chị Hoài Anh (Q.Tân Bình) chia sẻ bài học “xương máu”: “Năm con trai tôi học lớp 9, gia đình điếng hồn khi được nhà trường gọi lên, thông báo cháu thường xuyên trốn học. Tới khi đó, tôi mới biết con mình thường bỏ đi chơi game. Thuyết phục đến trường thế nào, cháu cũng lắc đầu quầy quậy: “Con học không nổi vì tới lớp thầy giảng gì cũng đâu có hiểu. Tốt nhất, ba má cho con ở nhà cho đỡ tốn tiền mà con cũng đỡ tốn công tới trường”. Sửng sốt hơn khi tôi nghe mấy đứa bạn game của nó nửa đùa nửa thật: “Thằng Phúc nói với tụi con là nhà cô chú có điều kiện, dư sức kiếm cho nó một công việc tốt, cần gì phải học cho mệt”. Những điều bạn cháu nói là hoàn toàn có thật. Thấy con học hành quá nhiều áp lực, chúng tôi mua cho cháu máy game nối mạng để giải trí, xả stress. Thỉnh thoảng, hai vợ chồng cũng động viên tinh thần cháu: “Con ráng học lấy cái bằng, có bằng ba mẹ sẽ đủ sức để tìm cho con một việc làm tốt”. Ai ngờ, cháu vin vào đó để ỷ lại, lười học. Khi quá hổng kiến thức, cháu thi toàn bị điểm thấp thì xấu hổ và không còn hứng thú để tới trường nữa”.

Trẻ chán học lỗi do ai:

Lỗi từ cha mẹ

Sự quan tâm của cha mẹ ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe tinh thần của HS giai đoạn này. Lứa tuổi 15 - 17 được xem là giai đoạn đầu của tuổi thanh niên. Các em vừa vượt qua thời kỳ khủng hoảng tâm lý, kinh nghiệm sống còn ít. Vì vậy, khả năng làm chủ cảm xúc điều chỉnh nhận thức, thái độ, hành vi của các em còn hạn chế. Trên thực tế, một số phụ huynh không hiểu được điều đó nên luôn áp đặt, ra điều kiện, thậm chí còn độc đoán, gia trưởng, làm tổn hại đến tinh thần của các em. Một số cha mẹ lại quá lo chuyện kiếm tiền, không quan tâm đến con cái, hoặc khoán trắng cho nhà trường, gia sư...

Hoàng Ngân (lớp 10, Q.Phú Nhuận, TP.HCM) cho biết: "Em tự lo liệu tất cả vì ba mẹ suốt ngày làm việc, hầu như không quan tâm đến gia đình. Những lúc em gặp khó khăn nhất thì ba mẹ lại đi vắng, em thấy rất tủi thân".

Cũng theo nghiên cứu trên, tỷ lệ cha mẹ hoàn toàn không nói chuyện với con chiếm 10,1%. Trong khi đó, 27,7% các em thường xuyên và luôn luôn mong muốn có một nơi để dốc bầu tâm sự hoặc tìm lời khuyên để giải quyết những vấn đề khó nói.

Những HS trong hoàn cảnh cá biệt thường xuyên xuất hiện những đặc điểm tâm lý, tinh thần đặc biệt. Trong số HS được nghiên cứu, có đến 11,1% sống trong gia đình có cha mẹ ly thân, ly dị hoặc đã chết. 9,1% HS sống trong gia đình có cha mẹ nghiện rượu. 33,4% HS sống trong gia đình có cha mẹ hoặc người thân thường xuyên cãi lộn, đánh nhau. Những em này thường mất phương hướng và không hứng thú trong học tập, thích gia nhập những nhóm bạn để bù đắp sự thiếu vắng trong đời sống tình cảm.

Thầy cô ít quan tâm

Nếu ở gia đình có cha mẹ, còn ở trường thầy cô giáo là những người trực tiếp giúp đỡ, hướng dẫn, hỗ trợ tinh thần, lắng nghe, thấu hiểu, giúp trẻ giải tỏa tâm lý. Hiện nay, đội ngũ giáo viên còn yếu những kỹ năng này, khiến HS cảm thấy thiếu chỗ dựa tinh thần, thậm chí nảy sinh tâm lý coi thường thầy cô. Ở một số vấn đề, khi HS cần được giúp đỡ thì thầy cô lại tỏ ra thờ ơ, dẫn đến những bức xúc khó kiểm soát và hậu quả là các em bị những chấn thương tâm lý đè nặng.

Theo nghiên cứu của thạc sĩ Lê Thị Ngọc Dung, có đến 26,3% HS bị thầy cô dùng các hình phạt hù dọa, cốc đầu, nhéo tai, phơi nắng...

Bình An (HS lớp 11, Q.Phú Nhuận) chia sẻ: "Từ khi ba em mất, ở trường em rất cần có sự chia sẻ cảm thông của thầy chủ nhiệm. Nhưng dường như thầy không quan tâm lắm, em thực sự mất lòng tin vào thầy".

Chia sẻ cùng chuyên gia

Theo các giảng viên tâm lý, trong giai đoạn trung học phổ thông, HS chịu sức ép từ nhiều phía, chương trình học, chọn ngành nghề, lo thi đỗ tốt nghiệp, thi vào cao đẳng, đại học, đến áp lực từ gia đình... Các em thường xuyên xuất hiện những biểu hiện rối nhiễu tâm lý, ảnh hưởng nhiều đến đời sống. Vì vậy, cha mẹ cùng với đội ngũ thầy cô giáo nên thường xuyên tìm hiểu nhu cầu, hứng thú, khuynh hướng, nguyện vọng của các em, từ đó tìm biện pháp tháo gỡ những vướng mắc.

Trong mọi trường hợp, không nên áp đặt quá mức. Giúp các em giải tỏa kịp thời những khó khăn, đồng thời, kết hợp giữa chơi và học, tạo cảm giác, bầu không khí thoải mái vui tươi, để các em có thể tự tin trong học tập, trong cuộc sống.

Đối với những trường hợp có hoàn cảnh cá biệt (thiếu cha hoặc mẹ) thì nhà trường cần thường xuyên quan tâm, giúp đỡ về vật chất, tinh thần, giúp các em có thể cân bằng được tâm sinh lý, vững vàng trong cuộc sống, hoà nhập cùng bạn bè, cộng đồng xung quanh, tránh được những mặc cảm, tự ti.

Chữa “bệnh chán” cho trẻ

Theo TS Lã Thị Bưởi - Trưởng phòng khám Sàng lọc, tư vấn dự phòng và điều trị rối nhiễu tâm trí của bà mẹ và trẻ em (Trung tâm Nghiên cứu, đào tạo và phát triển cộng đồng), những trường hợp cha mẹ hoặc trẻ tìm đến phòng khám vì nguyên nhân trẻ mất hứng thú học tập vì chán gia đình khá phổ biến. Khi được hỏi: “Nếu có một điều ước, con sẽ ước gì?”, nhiều trẻ trả lời không chút đắn đo: “Con ước không phải đi học”.

Trẻ gặp cú sốc tâm lý sẽ dẫn đến chán học

Một thống kê mới đây cho thấy, tỷ lệ trẻ bỏ học vì nguyên nhân gia đình chiếm đến 62% . TS Lã Thị Bưởi cho biết, những nguyên nhân từ phía gia đình thường khiến trẻ chán học nhiều nhất là: cha mẹ bất hòa, gia đình ly tán, ly hôn, cha mẹ thiếu sự quan tâm, chăm sóc đối với con cái hoặc nuông chiều con một cách thái quá.

Nhiều chuyên viên tâm lý nhận định: gia đình trong cuộc sống hiện đại rất dễ xảy ra những mâu thuẫn, bất hòa. Nếu không chuẩn bị cho trẻ về mặt tâm lý, trẻ sẽ rất dễ bị sốc và không còn hứng thú học hành. Đừng cho rằng trẻ còn nhỏ nên bỏ qua cảm xúc, tâm lý của trẻ. Người lớn cần kiên trì chuẩn bị tâm lý, giúp trẻ đón nhận những biến cố gia đình, tránh những cú sốc bất ngờ.

Từng phải đối mặt với việc cả hai con đều chán học khi bố mẹ ly hôn, chị Minh Hoàng, Q.Phú Nhuận, TP.HCM chia sẻ: “Xác định đổ vỡ hạnh phúc gia đình do lỗi của người lớn, con cái sẽ rất bất hạnh khi cha mẹ chia tay, vợ chồng tôi thỏa thuận sẽ giữ những điều tốt đẹp còn lại cho con. Chúng tôi cho các con biết, dù cha mẹ không còn sống chung với nhau, nhưng cha mẹ vẫn yêu thương các con. Chúng tôi cố gắng giữ hình ảnh cha mẹ đẹp trong mắt con. Dẫu rất giận chồng, tôi vẫn nén lòng, tạo điều kiện để cha con gặp nhau. Tôi theo dõi sát chuyện học hành của con, liên lạc thường xuyên với giáo viên để hỏi han chuyện trường lớp… Tôi cũng dành nhiều thời gian nói chuyện, đi chơi với con… Dần dần, các con tôi bình tâm trở lại và chuyện học hành cũng ổn định”.

Cùng quan điểm với chị Minh Hoàng, TS Lã Th�� Bưởi nhấn mạnh: “Nhu cầu lớn nhất của trẻ em là được lắng nghe, chia sẻ. Cha mẹ cần dành nhiều thời gian để gần gũi, trò chuyện và kịp thời phát hiện những khó khăn trong tâm lý, học hành… để tìm cách gỡ cho con”.

Chuyện trẻ chán học không phải xảy ra ngày một ngày hai mà là một quá trình. Tại phòng khám của TS Bưởi, từng có trường hợp cha mẹ mải lo kiếm tiền để cho con vào học trường tốt, nhưng trẻ vẫn chán học vì thiếu sự quan tâm của cha mẹ. Mãi đến khi con bỏ học rồi, cha mẹ mới biết, kiểm tra vở mới thấy chẳng có chữ nào.

Đa số các bậc cha mẹ khi phát hiện ra con bỏ học hoặc học hành sa sút là giận dữ và nhiếc móc con. Thực tế đã chứng minh, phản ứng này sẽ khiến trẻ hụt hẫng và càng quyết tâm bỏ học, thậm chí bỏ nhà đi bụi. Bỏ học có thể do những rối nhiễu tâm lý khi trẻ phải chứng kiến những biến cố lớn của gia đình hay bạn bè, thầy cô, xã hội... Do vậy, nếu con trẻ không hợp tác, cha mẹ cần bình tĩnh tìm sự hỗ trợ của chuyên viên tâm lý.

TS Trần Thu Mai, Phó trưởng khoa Tâm lý Giáo dục, ĐH Sư phạm TP.HCM khuyên: “Nếu cha mẹ quá bận rộn, không thể dành thời gian cho con thì giải pháp tốt nhất là nhờ một người am hiểu về tâm lý cùng chơi với trẻ, cùng học và trò chuyện với trẻ. Những đổ vỡ trong hạnh phúc gia đình chỉ có thể giấu trẻ dưới chín tuổi. Với trẻ lớn hơn, cha mẹ cần khéo léo nói cho con biết sự thật. Nếu được xem như một người lớn, trẻ sẽ thêm tự tin để đồng hành với cha mẹ trong những biến cố. Với trẻ nhỏ hơn, phụ huynh phải chuẩn bị tâm lý dần để khi đủ lớn, trẻ không bị sốc khi biết cha mẹ đã che giấu sự thật”.

Cha mẹ cần lưu ý, nếu liên tục trong một thời gian, trẻ có vẻ uể oải, mệt mỏi mỗi sáng đến trường, chắc chắn trẻ đang có những khúc mắc, khó khăn cần được can thiệp.

Một số biện pháp:

Bạn hãy kìm chế, đừng vội đưa ra những lời trách cứ. Bạn đừng vội trừng phạt con vì bị điểm kém và càng không nên đem nó ra so sánh với các bạn bè trong lớp. Việc đó không đem lại kết quả gì tốt đẹp, mà có khi đi ngược lại ý muốn. Bạn hãy nói với con là bạn muốn giúp con học tốt. Khi con trai, hay con gái bạn cảm thấy có mẹ là đồng minh, cháu sẽ dễ dàng vượt qua được những khó khăn đang gặp phải ở trường.