1
Đây là bệnh của thành động mạch, lớp trong của thành động mạch này dày lên làm hẹp dòng chảy của máu, mức lưu thông máu bị giảm đi và huyết áp tăng lên. Tình trạng dày lên này là do sự hình thành của các mô nhô lên gọi là mảng dính bên trong động mạch. Các mảng này được tạo thành bởi chất mỡ gọi là atheroma và chúng thường xuát hiện trong các vùng có sự lưu thông không đều của máu như tại giao điểm của hai động mạch.
Atheroma nhiều lên theo tuổi tác làm cho lớp lót trong lòng động mạch sần sùi, tạo điều kiện cho việc hình thành các cục máu đông, đôi khi một mảng máu đông này vỡ ra gây nghẽn mạch lưu thông trong máu rồi sau đó làm tắc nghẽn mạch máu nhỏ hơn.
Chứng xơ vữa động mạch là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở Anh. Trong đó chứng nhồi máu cơ tim là nguyên nhân gây tử vong thường gặp nhất. Đột quỵ là hậu quả từ một tình trạng tắc nghẽn nguồn máu cung cấp lên não và cũng là nguyên do gây tử vong đứng hàng thứ 3 chỉ sau bệnh ung thư.
Chứng xơ vữa động mạch còn có thể gây ra những căn bệnh nghiêm trọng khác bằng cách cản trở sự lưu thông máu trong các động mạch quan trọng khác, như các động mạch cung cấp máu cho thận, chân và ruột. Trước thời kỳ mãn kinh phụ nữ thường được oestrogen bảo vệ không cho chứng xơ vữa động mạch phát triển, vì thế chứng này có chiều hướng ảnh hưởng nhiều ở nam giới và phụ nữ sau mãn kinh. Vì hầu hết các nghiên cứu về chứng xơ vữa dộng mạch và bệnh tim mạch điều được tiến hành ở nam giới cho nên rất cả con số thống kê trình bày trong sách này chỉ liên quan đến nam giói mà thôi.
Triệu trứng
Xơ vữa động mạch không có triệu chứng rõ rệt cho đến lúc các động mạch tổn thương trầm trọng đến mức làm nghẽn dòng máu, một khi dòng máu bị tắc nghẽn, thường là sau một vài năm, bạn sẽ bị đau thắt ngực, khi gắng sức. Một triệu chứng khác là đau cách quãng là chứng đau nhức chân so đi bộ và hết khi nghỉ ngơi. Nếu dòng máu bị tắc nghẽn xảy ra nơi các động mạch cung cấp cho não bộ, bạn sẽ bị cơn đột quỵ thoáng qua, chóng mặt và đột nhiên ngất xỉu. Suy thận cũng có thể xảy ra nếu như động mạch thận bị hẹp lại.
Các yếu tố nguy cơ
Béo phì, hút thuốc lá, huyết áp cao, mãn kinh hay sau mãn kinh, không tập thể dục, cholesterol cao, đái tháo đường kiểm soát kém, tiền sử gia đình có người đã bị bệnh về động mạch, tất cả đều góp phần gia tăng nguy cơ bị xơ vữa động mạch.
Cá tính loại “A”, là tính tình ưa gây gổ và tranh chấp, cũng có thể là một yếu tố nguy cơ.
Tỉ lệ xơ vữa động mạch ở nữ giới gia tăng theo tuổi từ 35- 444, bệnh do động mạch vành gây tử vong ở nam nhiều gấp 6 lần ở nữ. Trong nhóm tuổi từ 55 đến 70, số tử vong do xơ vữa động mạch hầu như gần bằng nhau ở cả hai phái. Việc này hầu như là do sự tụt giảm mức oestrogen trong thời kỳ mãn kinh.
Các phụ nữ phát triển bệnh tim mạch sau mãn kinh thì có khả năng lúc còn trẻ cơ thể họ có rất nhiều lông (điều này xảy ra ở các phụ nữ có mức testoterone cao)
Những phụ nữ này nên đặc biệt quan tâm đến các yếu tố nguy cơ về bệnh tim mạch nằm trong tầm kiểm soát của chính họ như hút thuốc, chế độ ăn uống và các mức độ căng thẳng. Họ cũng nên thảo luận với bác sĩ về khả năng bổ sung oestrogen theo liệu pháp nội tiết tố thay thế để tạo thế quân bình cho việc sản sinh testoterone.
Điều trị xơ vữa động mạch bằng phẫu thuật
Ngươì không đáp ứng điều trị hoặc những người có biến chứng đều cần được giải phẫu
Một kỹ thuật phẫu thuật thường được áp dụng để điều trị chứng xơ vữa động mạch là “đặt bóng tạo hình mạch”. Kỹ thuật này sẽ mở rộng lại các mạch máu đã bị hẹp và phục hồi dòng chảy. Phương pháp phẫu thuật bắc cầu động mạch vành có khả năng làm thông đường chảy dẫn vào tim và một kỹ thuật khác được gọi là “cắt nội mạc động mạch” có thể thay các máu bị bệnh bằng các ông plastic.
Chuẩn đoán và điều trị bằng thuốc
Xơ vữa động mạch có thể chẩn đoán bằng chụp X-quang mạch máu, một kỹ thuật tiêm chất cản quang vào mạch máu, rồi chiếu tia X cho thấy máu đang lưu thông trong động mạch. Các kỹ thuật khác bao gồm cả siêu âm doopler cũng sẽ cho thấy hình ảnh của dòng máu đang lưu thông.
Điều trị xơ vữa động mạch bằng thuốc là việc khó, vì khi các triêụ chứng xuất hiện thì động mạch đã bị thương tổn từ trước đó rồi. Mặc dù có thể dùng các loại thuốc chống đông máu để ngăn chặn không cho tồn thương thêm bằng cách phòng ngừa cục máu đông thứ phát cũng như sự hình thành các vật gây nghẽn mạch, nhưng các loại thuốc này không giúp chữa lành bệnh. Các loại thuốc làm giãn mạch sẽ có công dụng làm mở rộng các động mạch ở dưới chân giúp giảm bớt triệu chứng.
Phòng ngừa
Việc làm giảm bớt các yếu tố nguy cơ, nhất là vào tuổi thanh xuân và trung niên có thể giúp chúng ta ngăn nừa bệnh xơ vữa động mạch phát triển. Nếu đang hút thuốc bạn phải cố gắng cai thuốc. Bạn nên thờng xuyên kiểm tra huyết áp và điều trị chứng HA của mình. Nên cố gắng giảm cân, ăn uống ít chất mỡ và nếu mức cholesterol của bạn vẫn ở mức cao, bạn phải dùng thuốc. Theo dõi bệnh đái tháo đường và tập thể dục thường xuyên.
Liệu pháp nội tiết tố thay thế có thể phòng ngừa bệnh động mạch vành, trong đó oestrogen có tác động hữu ích đối với sự tích tụ mỡ trong máu, đông máu, mức thường huyết, mức insulin và áp huyết. Những phụ nữ dùng liệu pháp nội tiết tố thay thế sẽ bớt đi một nửa nguy cơ mắc bệnh tim mạch so với những người không dùng. Điều này có lẽ bởi vì các phụ nữ này có ức HDL có ích cao hơn và có mức LDL nguy hiểm thấp hơn.
Những khám khá mới khác cho thấy khi oestrogen và progesron được dùng phối hợp trong liệu pháp nội tiết tố thay thế thì mức glucose và insulin trong máu sẽ thấp đi và những ai dùng liệu pháp nội tiết tố thay thế sẽ cảm thấy khoẻ khoắn hơn hẳn những người không dùng.Mặc dù đôi khi cao HA được xem như một lý do để không cho dùng nội tiết tố thay thế. Nhưng một số các nghiên cứu thực hiện năm 1993 chứng minh rằng huyết áp không tăng ở các phụ nữ có dùng liệu pháp nội tiết tố thay thế
Mức fibrinogen (yếu tố gây đông máu) thấp hơn trong máu của những phụ nữ dùng liệu pháp nội tiết tố thay thế. Như vậy máu sẽ loãng hơn, do đó khả năng hình thành máu cục dẫn đến chứng nhồi máu cơ tim hoặc chứng đột quỵ sẽ giảm bớt.
(St)
