1
Khi đọc xong bài hướng dẫn này, bạn có thể bắt đầu sử dụng những khái niệm này vào trong ván cờ của mình. Kết quả rất ấn tượng. Bạn sẽ giành chiến thắng thường xuyên hơn và có khả năng đấu với các kỳ thủ mạnh hơn, cách chơi của bạn sẽ bắt đầu thể hiện một số sức mạnh và trí tưởng tượng mà bạn đã từng chứng kiến trong ván cờ của các kiện tướng.
Có 2 cách để giành chiến thắng trong cờ Vua.
Một là cách chắc chắn, ổn định nhưng không ngoạn mục. Bạn dần dần vượt trội hơn đối phương, lúc đầu là lợi thế nhỏ nhưng tích lũy dần thành lợi thế lớn. Trên đường đi, bạn sẽ ăn một quân cờ giá trị thấp, và sau cùng giành chiến thắng trong tàn cuộc. Khán giả tán thưởng thành tích của bạn bằng tiếng vỗ tay lịch sự nhưng khiêm tốn.
Cách khác khó hơn nhưng mang lại thỏa mãn nhiều hơn. Bạn kích hoạt các quân cờ của mình ngay từ đầu, tạo ra nhiều mối đe dọa đẩy đối phương trở về thành. Bạn thí chốt và quân cờ khác đang bảo vệ Vua, rồi sau đó chiếu hết trước sự ngạc nhiên của đối phương. Khán giả sẽ reo hò khản cổ và công kênh bạn trên vai.
Trong quyển sách này tôi sẽ hướng dẫn cho bạn bí quyết tấn công chiếu hết giành chiến thắng. Bạn sẽ học cách nhận biết các điều kiện để có thể tấn công, cách phá thủng tuyến phòng thủ của đối phương, cách bạn đẩy Vua đối phương ra mép bàn cờ. Bạn cũng học được các mẫu chiếu hết cơ bản chuyển các đợt tấn công tưởng chừng là khó trở thành phần thắng dễ dàng và thú vị. Với hiểu biết này, bạn sẽ giành chiến thắng thường xuyên hơn và thích thú nhiều hơn nữa trong khi đấu cờ.
CÁCH CHIẾU HẾT
Ván cờ Vua thường giành chiến thắng theo cách hết giờ theo đúng phương pháp. Mặc dù có cách khác giành chiến thắng trong cờ Vua.
Trong chương này, bạn sẽ học cách chiếu hết nhanh, chí mạng.
Hầu hết giành chiến thắng theo cách chậm, ổn định. Bạn vượt trội hơn đối phương ngay khi khai cuộc, giành một ít lợi thế trong sự chuyển quân. Sau đó, sử dụng kỹ thuật, áp dụng xảo thuật để ăn một số quân cờ - có thể là một quân cờ hoặc thậm chí 1 hoặc 2 chốt. Chơi thật cẩn thận, bạn trao đổi các quân cờ trong từng cơ hội cho đến khi đi đến tàn cuộc trong đó quân cờ ăn được sẽ có nhiều ý nghĩa quan trọng hơn. Bạn sử dụng quân cờ dư để tiến chốt sang phía bên kia bàn cờ để chốt được phong cấp thành Hậu. Với lợi thế quân số áp đảo này, bạn dồn Vua đối phương vào góc, đồng thời cũng chiếu hết quyết liệt và hiệu quả.
Tiếp cận này giống như võ sĩ quyền anh giành chiến thắng trong trận đấu bằng điểm, hoặc một vận động viên quần vợt làm bạn thúc thủ qua cú giao bóng từ cuối sân. Tiếp cận này mang tính chuyên nghiệp, giúp bạn hoàn tất công việc ở mức độ rủi ro tối thiểu.
Nhưng cũng có một tiếp cận khác để giành chiến thắng trong cờ Vua - đây là tiếp cận nhanh, sắc nét và chí mạng. Đây là tấn công chiếu hết cũng giống như cú knock-out trong quyền anh.
Đôi khi đối phương đang theo đuổi kế hoạch của riêng mình để giành chiến thắng, không để cho Vua bị hở sườn. Nếu đối phương cố giành lợi thế ở phía bên kia bàn cờ thì sẽ kéo một số quân cờ phòng thủ của mình ra khỏi Vua, mở ra cơ hội để bạn tấn công - nếu bạn biết cách khai thác. Bằng cách di chuyển các quân cờ của mình để tấn công, và tận dụng điểm yếu của đối phương, bạn có thể kết thúc ván cờ bằng đợt tấn công chiếu hết trực tiếp ở giai đoạn trung cuộc hoặc thậm chí ngay trong giai đoạn khai cuộc !
Tấn công chiếu hết không chỉ hào nhoáng hoặc thú vị. Nếu đối phương chừa cho bạn cơ hội thì bạn phải nắm bắt ngay. Nên nhớ rằng có thể dẫn đến sai lầm khi bạn cố nuôi dưỡng một lợi thế nhỏ với 1 hoặc 2 quân chốt dư trong suốt ván cờ kéo dài. Đối thủ của bạn sẽ có nhiều cơ hội để giương bẫy phản công. Nhưng khi bạn chiếu hết đối phương thì đối phương đã bó tay.
ĐIỀU KIỆN TIÊN QUYẾT ĐỂ TẤN CÔNG CHIẾU
Không phải vị thế nào cũng thích hợp cho cuộc tấn công chiếu. Cố ép buộc tấn công chiếu trong khi điều kiện chưa chín muồi cũng không mang lại hiệu quả. Cuộc tấn công của bạn sẽ bị phản công, thường là bị mất quân số. Một yếu tố quan trọng của một kỳ thủ tấn công hiệu quả là phải biết cách khi nào nên tấn công và chỉ tấn công khi gặp điều kiện thích hợp.
Điều gì để tấn công thành công? Nói chung, phải thỏa mãn 2 điều kiện:
1/ Bạn cần có lợi thế về không gian, nhất là đối với vị trí của Vua đối phương.
2/ Bạn phải có quân cờ tấn công nhiều hơn quân cờ phòng thủ của đối phương.
Điều kiện thứ hai không có nghĩa là bạn phải ăn nhiều quân cờ mà chỉ hàm ý bạn cần nhiều quân cờ xung quanh Vua đối phương hơn là số quân cờ phòng thủ của đối phương (nếu quân cờ phòng thủ của đối phương nằm ở vị trí bất lợi hoặc không thể phối hợp thì thậm chí bạn không cần vượt trội về quân số).
Lúc này chúng ta khảo sát một số đòn tấn công chiếu hết, trong khi lưu ý 2 điều kiện này được thỏa ra sao.
Sơ đồ 2: Trắng đi
Trong Sơ đồ 2, Trắng kém 1 chốt. Tuy nhiên, Trắng không phải không vui. Chốt Trắng bị mất là chốt bắt đầu ván cờ ở g2, chốt ấy đã bị loại thì Xe Trắng đã thông đường tấn công dọc cột g nhắm vào Vua Đen.
Chúng ta hãy xét điều kiện tiên quyết để xem những điều kiện này áp dụng vào tình thế ra sao. Trắng đang có lợi thế về không gian quanh Vua Đen không? Chắc chắn. Các quân cờ Trắng đang kiểm soát toàn bộ khu vực mở ở cánh Vua, nên di chuyển rất thoải mái. Các quân cờ Đen đang kiểm soát không gian cánh Hậu, quanh Vua Trắng.
Lợi thế về quân số quanh Vua Đen ra sao? Thêm một lần nữa, Trắng chiếm lợi thế trong khu vực này. Xe Trắng có thể di chuyển đến cột g, nhắm thẳng vào Vua Đen. Hậu Trắng có thể di chuyển đến g5, e5 hoặc h6 trong khi Tượng Trắng nhắm vào các ô vuông g5 và h6 của Đen. Quân cờ Trắng duy nhất không thể tham gia tấn công là Mã Trắng phía sau ở c1. Mã ở cách nơi diễn ra hành động quá xa, vì Mã di chuyển chậm chạp phải cần ít nhất 3 lượt đi mới đến được vùng bao quanh Vua Đen. Đen đang có 1 Mã và 1 Xe để phòng thủ nhưng các quân cờ khác của Đen đang bận rộn bên cánh Hậu.
Trắng khai thác lợi thế hỏa lực của mình ra sao? Chúng ta hãy quan sát.
Trắng bắt đầu bằng 1. Xxg7+!!. Thí Xe để khử một trong số chốt đang bảo vệ Vua (nếu điều này xảy ra, đây là chốt chính, chốt trục phòng thủ của Đen). Đen ăn Xe, 1...Vxg7
Lúc này Trắng 2. Hg5+. Hậu tấn công Vua, đồng thời đe dọa cả Mã. Đen buộc phải đi 2...Vh8.
Vua không bảo vệ cho Mã được, vì thế Trắng ăn Mã: 3. Hxf6+. Nước đi đáp trả của Đen thêm một lần nữa là nước bắt buộc: 3...Vg8
Trắng sau cùng làm Đen phải hối hận bằng 4. Xg1+. Sau khi Đen chèn Tượng vào g2, Trắng sẽ ăn Tượng, đồng thời hô chiếu hết.
BA KỸ THUẬT TẤN CÔNG CHÍNH
Tiến hành đợt tấn công chiếu thành công đòi hỏi phải nắm vững 3 kỹ năng tấn công chính. Vấn đề vừa nêu minh họa cho 3 kỹ thuật này. Chúng ta hãy khảo sát.
Kỹ thuật 1: Ăn chốt phía trước Vua đối phương
Sau khi nhập thành cánh Vua, 3 chốt phía trước Vua tạo thành một rào chắn phòng thủ kiên cố. Khi số chốt này còn nằm trong vị thế kiên cố thì rất khó tiếp cận Vua đối phương. Nhiều đòn phối hợp chiếu hết bắt đầu bằng việc thí Tượng, Mã hoặc Xe để xuyên thủng hàng rào chắn chốt để tấn công Vua đối phương.
Từ góc độ của quân cờ phòng thủ, cấu trúc phòng thủ tốt nhất là phải có nhiều chốt phía trước Vua ở các ô vuông ban đầu của chúng. Điều này tạo ra 2 lợi thế. Thứ nhất, vì chốt vẫn chưa di chuyển nên tất cả đều tự do di chuyển khi cần để chống lại một mối đe dọa cụ thể (một khi chốt bắt đầu di chuyển, thì sự tự do di chuyển sau này của chốt nhanh chóng bị hạn chế). Thứ hai, số chốt ở ô vuông ban đầu phải cách quân cờ của đối phương càng xa càng tốt. Vị thế này làm cho công tác phục vụ hậu cần tấn công chốt trở nên khó khăn..
Kỹ thuật 2: Sử dụng khả năng chiếu để huy động quân cờ
Tiếng hô "chiếu" buộc đối phương phải phớt lờ mọi chuyện khác để lo đưa Vua đến nơi an toàn. Trong khi đối phương đang di chuyển Vua thì họ không thể huy động các quân cờ khác vào vị trí phòng thủ.
Trong vấn đề vừa nêu, Đen lẽ ra sẽ đưa Hậu trở lại tham chiến nhưng không thể. Mỗi nước đi Trắng đều chiếu, Đen buộc phải cố bảo vệ Vua mình cho đến khi bị giáng đòn kết liễu.
Chúng ta sẽ thấy trong quyển sách này, nhiều đợt tấn công chiếu thành công đều áp dụng mẫu này: lúc đầu thí quân để xuyên thủng hàng phòng thủ, một loạt nước chiếu bắt buộc dồn Vua đến mép bàn cờ hoặc dồn vào góc, tiếp đến là chiếu hết.
Kỹ thuật 3: Tính toán nước đi kế tiếp thật chính xác
Thí quân cờ bao quanh Vua đối phương là chuyện dễ. Chuyện khó là phải tính nước đi kế tiếp. Trong hầu hết mọi trường hợp, bạn phải nhìn thấy nước đi chiếu hết trước khi thí 1 quân cờ bất kỳ. Nói chung nếu bạn thí 1 Xe khi ăn chốt, được 1 hoặc 2 nước chiếu, sau đó nhận thấy rằng không thể chiếu hết được thì bạn sắp thua trận. Bạn sẽ tốt hơn nhiều nếu giữ Xe lại, chơi ở tiến độ chậm hơn mới có cơ may giành chiến thắng.
Quyển sách này sẽ hướng dẫn cho bạn một số cách tính. Trước hết, bạn phải tìm các nước đi bắt buộc: các nước chiếu làm cho đối phương chỉ còn một ô vuông duy nhất để trốn thoát, hoặc các mối đe dọa có thể gặp phải trong một cách duy nhất.
Nếu bạn tìm thấy một loạt các nước đi bắt buộc, thì tình thế sẽ dễ hơn lúc bạn nghĩ ra tình thế trên đường đi. Trong vấn đề vừa nêu, lưu ý rằng mỗi nước đi sau khi thí Xe lúc đầu (Sơ đồ 2) làm cho Đen chỉ đáp lại bằng một nước đi hợp lệ duy nhất. Đối với Trắng thật dễ nhận thấy trong 3 lượt đi kế tiếp sẽ chiếu hết đối phương.
Chúng ta hãy xét một minh họa khác. Hãy quan sát xem Đen sử dụng 3 kỹ thuật này ra sao để giành chiến thắng.
Sơ đồ 3: Đen đi
Trước tiên chúng ta kiểm tra 2 điều kiện tiên quyết để xem có thể mở cuộc tấn công hay không. Đen có lợi thế về không gian bao quanh Vua đối phương hay không? Chắc chắn là có. Các quân cờ Đen đều rất dễ tiếp cận tất cả ô vuông ở cánh Vua.
Đen có số quân cờ tấn công nhiều hơn số quân cờ phòng thủ của Trắng hay không? Chắc chắn. Hậu Đen và Mã đặt trong vị trí tấn công, cả 2 Tượng Đen đang nhắm vào Vua đối phương ở phía dưới đường chéo góc dài. Tượng ở ô vuông c8 của Đen đang nhắm vào chốt h3. Vua Trắng chỉ được Xe ở f1 bảo vệ, còn Xe ở f1 đóng vai trò không quan trọng, nhất là cuộc tấn công chuyển xuống cột g và h.
Vì thế dường như đã có đủ điều kiện tiên quyết. Nhưng có phải là cuộc tấn công giành chiến thắng hay không? Chúng ta hãy xem Đen giải quyết tình thế ra sao.
Đen bắt đầu bằng đòn thí quân 1...Txh3!. Nước đi này có tác dụng khai thông cột g và làm suy yếu sự phòng thủ bao quanh Vua Trắng. Trắng đáp lại bằng 2. gxh3
Lúc này Đen chọn nước đi quan trọng bằng đòn phối hợp tấn công: 2...Hg3+. Nước đi này khiến Trắng hoàn toàn ngạc nhiên. Trắng quên rằng vì chốt của mình ở f2 bị Tượng Đen ghim ở a7, nên không thể di chuyển để ăn Hậu Đen được.
Vì chốt ở f2 không thể di chuyển nên Trắng không có nhiều lựa chọn. Cách duy nhất để đưa Vua thoát khỏi tình trạng bị chiếu là phải giấu Vua vào góc: 3. Vh1. Lúc này Đen ăn chốt h3 bằng 3...Hxh3+. Trắng phải trở về nơi xuất phát 4. Vg1
Sơ đồ 4: Đen đi
Đen đã làm tất cả những gì có thể đối với Hậu và Tượng. Lúc này đã đến lúc động binh: 4...Mg4!
Mặc dù nước đi này không phải là nước chiếu, nhưng lại có tác dụng tốt giống như một nước chiếu. Bằng cách tấn công vào h2, lúc này Đen đe dọa Hh3-h2 chiếu hết. Chỉ có một cách duy nhất để Trắng giải quyết mối đe dọa này. Trắng phải bảo vệ ô vuông h2 thêm một lần nữa, quân cờ duy nhất làm được điều đó là Mã. Trắng đi 5. Mf3
Mã Đen lúc này phải được hỗ trợ từ g4, Đen tìm cách buộc chiếu hết. Đen bắt đầu bằng 5...Hg3+ (một lần nữa phải dựa vào ghim quân), Vua Trắng phải trở lại góc, 6. Vh1. Lúc này Đen kết thúc bằng 6...Txf2!. Hãy quan sát vị thế mới:
Sơ đồ 5: Trắng đi
Tượng f2 kiểm soát ô g1, ngăn không cho Vua Trắng di chuyển đến đó. Do đó, Đen đe dọa Hg3-h3 chiếu hết! Trắng bất lực. Nếu Trắng ăn Tượng bằng Xxf2 thì Đen đi Mxf2, chiếu hết. Nếu Trắng bảo vệ ô vuông h3 bằng Mg5 thì Mã không còn bảo vệ ô h2 nữa, vì thế Đen sẽ đi Hg3-h2 chiếu hết. Trắng bất lực, do đó chịu thua.
Lưu ý xem Đen áp dụng 3 kỹ thuật ăn quân vào vị thế này ra sao. Đen bắt đầu bằng việc thí Tượng để xuyên thủng vị thế của chốt phía trước Vua Trắng. 2 nước đi sauu, cả chốt g lẫn chốt h của Trắng đều bị mất, Vua hoàn toàn bị hở sườn chịu sự đột kích của các quân cờ Đen.
Kế đến, Đen sử dụng các nước chiếu và mối đe dọa chiếu hết trực tiếp đưa quân cờ của mình áp sát Vua Trắng, tranh thủ thời gian. Tất cả lượt đi thứ hai, thứ ba, thứ tư, và thứ năm của Đen đều để cho Trắng còn lại một nước đi duy nhất thoát khỏi tình trạng bị chiếu hoặc tránh bị chiếu hết trực tiếp. Do đó Trắng không bao giờ huy động được số quân cờ đang ở không bên cánh Hậu.
Thực ra, nước đi duy nhất của Đen không gây ảnh hưởng đối với sự kiểm soát của Trắng là sự thí quân ban đầu, 1...Txh3!. Lưu ý rằng Trắng không phải ăn Tượng. Trắng có lẽ nên chịu để mất chốt và đi một nước cờ khác như 2. Hd1-f3. Nước đi này bảo vệ các ô vuông quan trọng g2 và g3 để phòng ngừa các cuộc tấn công sau này. Lúc ấy Đen sẽ kéo Tượng về, hài lòng khi ăn được 1 chốt và có vị thế rất tốt.
Trong nhiều cuộc tấn công chiếu hết, quân cờ phòng thủ có khả năng bị đánh bại khi mất nhiều quân số. Nếu bạn nhận thấy cuộc tấn công đang dẫn đến nước đi chiếu hết thì cách tốt nhất và có lẽ là cách duy nhất là phải tận dụng một số cơ hội ăn quân. Nếu không thể nhận thấy nước đi chiếu hết thì hãy bảo toàn quân số chờ xem điều gì đang diễn ra.
Đen có khả năng tính toán cuộc tấn công này dẫn đến vị thế sau cùng hay không? Chúng ta không thể chắc chắn. Có thể rằng Đen chỉ nhận thấy rằng mình nhanh chóng ăn được 2 chốt khi mất Tượng trong khi phát triển được vị thế mạnh có nhiều mối đe dọa. Trong trường hợp ấy, sự thí Tượng là một rủi ro có tính toán của Đen, một tính toán hoàn toàn hợp lý. Nếu Đen nhìn thấy nước đi dẫn đến sự chiếu hết sau cùng thì ván cờ hay hơn nhiều.
Trong 2 ví dụ minh họa này, chúng ta chứng kiến hầu hết các khái niệm cơ bản trong việc phát động đợt tấn công chiếu hết. Lúc này, chúng ta sẽ khảo sát một số mẫu điển hình, khảo sát từng mẫu một. Trong từng chương đưa ra mẫu cơ bản rồi sau đó xét một vài minh họa, để bạn xem khả năng áp dụng chúng trong thực tế ra sao.
TẤN CÔNG Ô VUÔNG F7
Chốt ở f7 chỉ được Vua bảo vệ, vì thế cuộc tấn công chớp nhoáng vào ô vuông này sẽ thu được kết quả đáng ngạc nhiên.
Trong chương này, bạn sẽ hiểu được ích lợi của việc áp dụng cả hai cách tấn công đơn giản lẫn phức tạp nhắm vào ô vuông f7.
Điểm yếu nhất trong vị thế phòng thủ của Đen ngay từ khai cuộc là điểm nào? Đó là ô vuông f7 (trong trường hợp của Trắng, điểm yếu nhất là ô vuông f2). Lý do chốt ở ô vuông ấy chỉ được Vua bảo vệ. Trái lại, chốt ở e7 được đến 4 quân cờ bảo vệ: Vua, Hậu, Tượng f8 và Mã g8.
NƯỚC CHIẾU CỦA NHÀ NGHIÊN CỨU
Trước hết chúng ta hãy xét một cách đơn giản và nhanh để tấn công ô vuông f7. Hãy khảo sát ván cờ đánh nhanh trong Sơ đồ sau. Ván cờ này được các kỳ thủ gọi là "Nước chiếu của nhà nghiên cứu".
1. e4 e5 2. Tc4 Tc5 3. Hf3 Mc6?? 4. Hxf7#
Sơ đồ 6: Đen đã bị chiếu hết !
Nước chiếu hết này có thể tránh được ở lượt đi thứ 3 của Đen. Đen có thể đi Hd8-f6 hoặc Hd8-e7, bảo vệ chốt f7, hoặc thậm chí đơn giản hơn, Mg8-f6, phát triển một quân cờ và chặn đứng cuộc tấn công của Hậu. Trong ván cờ của chính mình, bạn nên thử áp dụng cách tấn công này. Thật đáng ngạc nhiên trước tác dụng của sự phối hợp đơn giản này, nhất là đấu cờ với các kỳ thủ thiếu kinh nghiệm.
HAI ĐẶC ĐIỂM LƯU Ý
Ngoài đặc điểm chung của nước chiếu hết mà chúng ta đã đề cập trong chương trước ra, còn 2 đặc điểm khác cần lưu ý trong các cuộc tấn công bắt đầu nhắm vào ô vuông f7.
Đặc điểm thứ nhất là Tượng ô trắng của Trắng, sẽ được phát triển để di chuyển trên đường chéo góc từ a2 đến f7, có thể ở c4 hoặc b3. Trắng cần Tượng này để nhanh chóng gia tăng các mối đe dọa nhắm vào ô vuông f7.
Đặc điểm thứ hai là vị trí của Mã và Vua Đen. Nếu Mã đang ở f6 thì tấn công vào f7 không hiệu quả. Nếu Mã không được phát triển hoặc Mã bị dồn khỏi f6 thì ô vuông f7 có thể bị phương hại.
Lúc này chúng ta hãy xét một số đợt tấn công phức tạp hơn nhắm vào ô f7. Nếu ván cờ kết thúc bằng nước chiếu hết ngay trong giai đoạn đầu thì chính yếu điểm của ô vuông f7 (hoặc ô vuông f2 đối với Trắng) là thủ phạm.
Sơ đồ 7: Trắng đi
Trong Sơ đồ 7, trong ván cờ chúng ta chỉ đi có 4 lượt. Trắng phát triển khá tốt, các chốt ở d4 và e4 đang kiểm soát vùng trung tâm, trong khi Mã Trắng đang phát triển đến ô vuông tốt nhất ở f3. Tuy nhiên, quan trọng nhất là Tượng của Vua rất mạnh, đang ở c4 nhắm vào chốt yếu của Đen ở f7.
Đen hoàn toàn không để ý đến sự phát triển của mình nhưng quân cờ của Đen có phạm vi hoạt động kém hơn quân cờ của Trắng. Thế nhưng quan trọng nhất là vị trí của Mã bảo vệ Vua Đen, hiện đang ở ô vuông ban đầu, ô g8.
Khi Đen không phát triển Mã thì Đen dễ bị phương hại khi bị tấn công vào ô vuông f7 hơn.
Trắng nhìn thấy cơ hội tấn công vào ô f7 và ngay lập tức đột kích bắt đầu bằng nước cờ thí quân: 1. Txf7+!
Đen không có nhiều lựa chọn. Nếu Đen không ăn Tượng thì Trắng sẽ hơn một chốt và tiếp tục tấn công. Vì thế Đen đi 1...Vxf7
Lúc này Trắng tiếp tục tấn công bằng nước chiếu bắt buộc 2. Mg5+
Đen làm gì đây? Nếu Đen đi Vf8, thì Trắng sẽ ăn Hậu bằng đòn chĩa đôi Me6+. Thay vào đó nếu Đen đi Ve8, thì Đen sẽ thua thậm chí nhục nhã hơn nhiều: Trắng gài bẫy Hậu bằng Me6, Hậu Đen không thể di chuyển được !
Đen chỉ cố gắng đến ô vuông duy nhất khác, 2...Vf6. Trắng bằng mọi cách phải kết thúc bằng 3. Hf3#. Vua Đen không thể ăn Mã, vì Mã được Tượng phía sau ở c1 bảo vệ. Tất cả các ô vuông trốn thoát đều bị Mã Trắng hoặc Hậu Trắng kiểm soát.
Thế cờ sau nước 3. Hf3#
Chúng ta hãy khảo sát một minh họa khác:
Sơ đồ 8: Đen đi
Chúng ta đang ở đầu giai đoạn khai cuộc, Trắng đang phát triển Tượng của mình đến ô vuông c4 nguy hiểm. Không giống như minh họa vừa nêu, lần này Đen phát triển Mã đến ô f6 thuận lợi. Vì thế ván cờ ở vị thế cân bằng.
Đen lúc này nhìn thấy cơ hội giành lợi thế ở vùng trung tâm. Đen đi 1...Mxe4. Nước đi này sẽ mất 1 Mã, nhưng không phải lúc nào cũng như thế. Đen đoán trước Trắng sẽ đi Mxe4, và sẽ đáp lại bằng d5!, dùng đòn chĩa đôi nhắm vào 2 quân Trắng. Sau đó Trắng sẽ đi Txd5, Đen sẽ đáp lại bằng Hxd5. Sau đó quân số vẫn ngang bằng (cả 2 bên đều mất đi một quân nhẹ và một chốt), nhưng Đen có vị thế ở vùng trung tâm tốt hơn).
Lập luận của Đen hoàn toàn hợp lý, nước đi của Đen hoàn toàn chắc chắn, nếu áp dụng tiếp đúng cách. Tuy nhiên, ván cờ đi đến tình tiết hoàn toàn phức tạp, Đen phải chuẩn bị. Nhất là, lúc Trắng không đi Mxe4. Thay vào đó, Trắng lại đi một nước cờ khác hẳn: 2. Txf7+.
Đen không ngờ ! Trắng đã xoay sở để trao đổi các quân cờ theo cách hơi khác, đồng thời để Vua Đen hở sườn. Đen đi 2...Vxf7, còn Trắng lúc này ăn Mã: 3. Mxe4. Hãy xem Sơ đồ sau.
Sơ đồ 9: Đen đi
Nước cờ tốt nhất của Đen lúc này là d5!, cùng chia phần kiểm soát vùng trung tâm. Sau khi Mã rút, Đen có thể phát triển các quân cờ của mình trong một ván cờ tốt, trong khi Vua Đen sau cùng rút lui về vị trí an toàn.
Thay vào đó, Đen đi nước trông có vẻ an toàn, hơi bảo thủ, chỉ lâm vào cảnh rắc rối không ngờ bằng nước đi 3...Mc6? và Trắng đáp lại bằng 4. Hf3+
Đen đưa Vua đi đâu? Di chuyển đến g6 trông có vẻ ít mạo hiểm hơn, trong khi rút lui về e8 dường như không có mục đích (mặc dù thực ra đây là nước đi hay nhất). Thay vào đó, Đen rút về g8, trông cũng an toàn: 4...Vg8. Đen dự định trong nước đi kế tiếp sẽ đi d5 - một nước cờ hay.
Trắng dù sao cũng có phương án khác. Lúc này Trắng dành cho Đen sự ngạc nhiên bằng: 5. Mg5!!
Thế cờ sau nước 5. Mg5!!
Trắng đe dọa bằng cách Hf7#. Nhưng phải chờ - có phải Vua không được bảo vệ? Đúng, nhưng nếu Đen ăn Mã bằng nước đi Hxg5, thì Trắng sẽ Hd5#.
Bị 2 nước chiếu hết đe dọa, Đen cần tìm cách bảo vệ cả 2 ô vuông f7 lẫn d5 cùng lúc. Chuyện này không phải dễ. Nước duy nhất Đen có thể đi là Hd8-e7, và sau khi Hf3-d5+, Đen sẽ mất Hậu bằng He7-e6. Vì khi ăn Mã nhưng phải mất Hậu, nên Đen đành chịu thua.
Minh họa này cho thấy nguy cơ luôn rình rập khi để Vua hở sườn. Không có nước đi nào của Đen tỏ ra ngớ ngẩn cả, nhưng điểm yếu ở ô f7 nhanh chóng dẫn đến sự đại bại.
Lúc này hãy xét vị thế trong đó điểm yếu ở f7 được biểu hiện theo cách hơi khác một chút.
Sơ đồ 10: Trắng đi
Mặc dù chốt f của Đen đã mất, dường như Đen đang phòng thủ theo lớp lang. Chốt Đen ở d5 chặn đứng hiệu quả đường chéo góc c4-f7, ngăn không cho Tượng Trắng hoạt động. Hậu Trắng có thể chiếu bằng Hh5+, nhưng Đen sẽ phong tỏa g7-g6, nên Hậu Trắng phải rút lui. Mã Trắng ở g5 trông có vẻ đe dọa, nhưng làm cách nào có thể đẩy mạnh cuộc tấn công phía trước?
Trắng đi 1. e6!. Đây là lần đầu tiên chúng ta chứng kiến chốt phía dưới tham gia tấn công ô vuông f7. Lúc này, Trắng đe dọa Mg5-f7, tấn công Hậu và đưa Xe vào bẫy.
Đen cần bảo vệ ô f7 thêm một lần nữa, nhưng trước tiên Đen phải đi 1...Txc3+, trao đổi lấy Mã Trắng. Trắng đáp lại bằng 2. bxc3. Lúc này Đen bảo vệ f7 trở lại bằng 2...Mh6.
Lúc này Trắng đi 3. Hh5+. Ở vị trí ban đầu, Đen có thể chặn đứng nước chiếu này bằng g7-g6. Lúc này, Mã ở h6 nên không thể đi chốt được, vì Trắng sẽ dùng Hậu ăn Mã. Thay vào đó, Đen phải di chuyển Vua của mình, 3...Vf8 (xem hình)
Thế cờ sau nước 3...Vf8
Trắng lúc này chiếu thêm lần nữa bằng 4. Ta3+. Đen không thể đỡ nước chiếu bằng Hậu, vì thế Vua Đen phải đến góc 4...Vg8. Hãy xem Sơ đồ sau:
Sơ đồ 11: Trắng đi
Lúc này đã đến lúc kết thúc đẹp mắt: Trắng đi 5. Hf7+!!. Đen phải đi 5...Mxf7. Và Trắng kết thúc bằng 6. exf7#. Bản thân chốt Trắng cũng giáng đòn kết liễu.
Thế cờ sau nước 6. exf7#
Sai lầm của Đen là gì? Thật ra, nước đi Txc3 chiếu trông có vẻ vô thưởng vô phạt. Đối với Đen không cần phải ăn Mã c3 vì Mã đã bị ghim và không thể di chuyển. Ngoài ra, ăn quân mở thông đường chéo góc từ c1 đến a3, giúp Trắng có khả năng đưa Tượng ở ô đen tham gia tấn công. Bằng cách không ăn quân, Đen giữ Tượng lại để phòng thủ, trong khi vẫn chọn cách ăn quân về sau này.
Chúng ta kết thúc chương này bằng ván cờ gây ngạc nhiên minh họa sự nguy hiểm khi xem nhẹ phòng thủ ô f7. Đây là ván cờ trong đó chấp Hậu, nghĩa là trước khi ván cờ bắt đầu Trắng bỏ Hậu ra ngoài bàn cờ. Chỉ sau 6 nước đi, Trắng tuyên bố chiếu bắt buộc trong 9 nước đi nữa, bằng cách tấn công nhắm vào ô f7! Chúng ta hãy quan sát.
1. e4 e5 2. Mf3 Mc6 3. Tc4 Mf6 4. Mc3 Ma5?
Thế cờ sau nước 4...Ma5? (lưu ý Trắng chấp Hậu)
Hơn một Hậu, bạn không cần làm gì nhiều để giành chiến thắng trong ván cờ. Chỉ đơn thuần phát triển các quân cờ của mình, tranh giành các ô vuông quan trọng, và nhất là, trao đổi các quân cờ bất kỳ lúc nào có thể. Số quân cờ trên bàn càng ít đi, Trắng càng hoạt động kém hơn, và lợi thế của quân Hậu càng trở nên rõ ràng hơn.
Lượt đi thứ 4 của Đen ăn một quân cờ ở trung tâm nhưng cũng mất đi một chốt ở cột e. Phương án hay hơn là phải phát triển Tượng Vua, bằng nước đi Tf8-c5 hay thậm chí Tf8-e7. Sai lầm của Đen vẫn chưa đủ mức phải thua cuộc.
5. Mxe5 Mxe4?
Đối với Đen điều thích hợp là trao đổi các quân cờ bằng Mxc4. Mặc dù Đen mất đi một chốt nhưng Đen đã trao đổi quân cờ tấn công mạnh nhất của Trắng là Tượng ở c4.
Sau lượt đi của Đen, Trắng ăn chốt ở f7, nhưng ván cờ vẫn chưa ngã ngũ. Thay vào đó, Trắng gài bẫy thật thông minh.
6. d3 Mc5??
Đen lẽ ra nên trao đổi các quân cờ bằng Mxc4 (nước đi hay nhất để khử Tượng) hoặc Mxc3 (cũng thích hợp để ăn quân). Thay vào đó, Đen sẽ bị chiếu hết bắt buộc do ô vuông f7 suy yếu của mình.
Sơ đồ 12: Trắng đi
Công việc đầu tiên của Trắng là phải lôi kéo Vua Đen ra chỗ trống.
7. Txf7+ Ve7 8. Tg5+ Vd6 9. Mb5+
Thế cờ sau nước 9. Mb5+
Trắng sẽ ăn Hậu Đen, nước đi này cũng khá đủ để giành chiến thắng nhưng thay vào đó Trắng cho rằng khả năng chiếu hết đang hiện ra trước mắt.
9...Vxe5 10. f4+ Vf5
Thế cờ sau nước 10...Vf5
Nước đi của Đen là bắt buộc như tất cả các nước đi khác vì Trắng đã đi 7. Txf7+. Lưu ý các quân cờ của Trắng đang kiểm soát hầu hết các ô vuông bao quanh Vua Đen. Nếu Trắng có thể đẩy Vua Đen cách xa đoàn quân còn lại thì mới có thể chiếu hết được. Hãy xem Trắng thực hiện ra sao.
11. Md4+ Vg4 12. h3+ Vg3 13. Me2+ Vxg2 14. Td5+ Me4 15. Txe4#
Sơ đồ 13: Đen bị chiếu hết !
Thật ngạc nhiên ! Lưu ý rằng sau khi Txf7+, mỗi nước đi của Đen đều bị bắt buộc. Đối với Trắng nước đi bắt buộc giúp cho mình dễ dàng tính toán sự phối hợp này để dẫn đến kết thúc (bằng mọi cách không đến nỗi khó khăn quá).
NƯỚC CHIẾU CỦA LEGAL
Giữa thế kỷ 18, một người Pháp phát hiện rằng nước đi nào trông có vẻ thí quân cũng đều dẫn đến sự chiếu nhanh. Bí mật của ông là gì?
Hãy tìm hiểu nước cờ thí quân của Legal và nước chiếu hết đặt theo tên ông.
Khoảng năm 1750, một ý đồ tấn công hiệu quả được một kỳ thủ Pháp nổi tiếng nghĩ ra - De Kennur, Sire de Legal. Legal thường xuyên có mặt ở quán Cafe de la Regence ở Paris, một nơi kết hợp quán rượu, nhà hàng và hộp đêm, cũng là nơi các kỳ thủ lừng danh ở Paris lui tới. Một đêm nọ, trong ván cờ ngẫu nhiên đấu với Saint Brie, Legal chơi ván cờ gây ít nhiều ngạc nhiên như sau:
LEGAL - SAINT BRIE
1. e4 e5 2. Mf3 d6 3. Tc4 Tg4
Bảo vệ chốt ở cột e của Đen bằng d7-d6 vào lượt đi thứ 2 được gọi là phòng thủ Philidor, đặt theo tên một học trò của Legal, Andre Philidor, người đã đoạt chức Vô địch thế giới không chính thức vào nửa sau thế kỷ 18. Đây là thế phòng thủ rất vững chắc nhưng có phần nào gò bó, đòi hỏi Đen phải đi nước cờ thật chính xác.
Đưa Tượng đến g4 trong lượt thứ 3 không phải là một ý tưởng hay. Trắng sẽ tấn công Tượng ở một nước nào đó bằng h2-h3, Đen hoặc rút Tượng về, để mất thời gian, hoặc trao đổi Tượng lấy Mã Trắng, tăng tốc sự phát triển của Trắng. Nước đi cũng có một số hạn chế xảo thuật như Legal chứng minh trong ván cờ này.
4. Mc3 g6? (xem hình)
Sơ đồ 14: Trắng (Legal) đi
5. Mxe5!!
Nước đi này gọi là nước cờ thí quân của Legal. Không để ý đến ghim quân, Trắng thí Hậu để đưa Mã đến e5. Trắng có kế hoạch gì?
5...Txd1 6. Txf7+ Ve7 7. Md5#
Sơ đồ 15: Vị thế sau cùng trong nước chiếu hết của Legal
Trong vị thế sau cùng, 3 quân cờ phụ của Trắng đảm nhận nhiệm vụ kỵ binh dũng cảm. Mã ở e5 quán xuyến d7 và f7, Tượng kiểm soát e8 và e6, trong khi Mã d5 bảo vệ f6 đồng thời tấn công Vua e7. Đen đang hơn Hậu nhưng Hậu dư này nói chung không giúp ích gì cho Đen.
CÁC YẾU TỐ CHÍNH
Ba yếu tố chính trong đòn phối hợp của Legal gồm:
1. Mã Trắng ở f3, sẵn sàng nhảy đến e5.
2. Tượng Trắng ở c4, sẵn sàng ăn quân ở f7 và tấn công Vua Đen.
3. Tượng Đen ở g4, rõ ràng đang ghim Mã Trắng nhưng thật ra dễ bị phương hại.
Lưu ý rằng nước cờ thí quân của Legal thật ra không phải là đòn phối hợp chiếu hết. Trong ván cờ trước đây của chúng ta, nếu Đen nhìn thấy nước đi chiếu hết thì Đen sẽ không bị thua khi đi dxe5 trong lượt đi thứ 5. Lúc ấy Trắng sẽ đi Hxg4. Trắng sẽ mất 1 Mã nhưng bù lại ăn được 1 chốt và Tượng. Chắc chắn đây là sự trao đổi có lợi, nhưng ván cờ sẽ đi theo chiều hướng khác.
Lúc này chúng ta hãy quan sát đòn phối hợp của Legal dưới hình thức hơi khác.
TAYLOR - AMATEUR
1. e4 e5 2. Tc4 Mf6 3. Mf3 Mxe4 4. Mc3 Mxc3 5. dxc3
Khai cuộc này được gọi là Gambit Boden-Kieseritzky, sau khi 2 kỳ thủ thế kỷ 19 là người đầu tiên nghiên cứu sự phức tạp của nước cờ. Trắng thí chốt ở cột e để giành thế chủ động ban đầu (Tượng, Mã và Hậu Trắng tất cả đều hoạt động trong khi các quân cờ của Đen chưa được phát triển).
Bằng những nước đi hay, Đen có thể giữ chặt và có được thế cân bằng trong ván cờ nhưng có nhiều bẫy đang dành cho số kỳ thủ khinh suất.
5...d6 6.0-0 Tg4?
Sơ đồ 16: Trắng đi
Như trong ván cờ trước, nước đi của Tượng lúc đầu này đã khiến Đen gặp rắc rối. Tf8-e7 là nước đi hay hơn.
7. Mxe5! Txd1 8. Txf7+ Ve7 9. Tg5#
Sơ đồ 17: Đen bị chiếu hết !
Nếu ô e7 bị phong tỏa thì ta chỉ cần Tượng c4 và Mã e5 để chiếu hết bắt buộc. Hãy xem Sơ đồ sau:
BERGER - FROLICH
1. e4 e5 2. Mc3 Mc6 3. Mf3 d6 4. Tb5 Tg4 5. Md5 Mge7
Thế cờ sau nước 5...Mge7
6. c3 a6 7. Ta4 b5 8. Tb3 Ma5
Sơ đồ 18: Trắng đi
Mãi cho đến lượt đi gần đây nhất, Đen đã phòng thủ khá hợp lý. Ở lượt đi vừa rồi, Đen lẽ ra nên gỡ rối các quân cờ của mình bằng nước đi như Me7-g6. Lúc này Trắng nhìn thấy cơ hội ra đòn phối hợp chí mạng, dựa vào nước cờ thí quân của Legal.
9. Mxe5!!
Như trước đây, Trắng để Hậu cho Tượng đối phương ăn. Nhưng làm cách nào Trắng đưa Tượng của mình đến ô vuông f7?
9...Txd1 10. Mf6+!
Thế cờ sau nước 10. Mf6+!
Đây là ý đồ, thí Mã để dọn đường cho Tượng đến f7. Vì đây là nước chiếu nên Đen không có chọn lựa nào khác là phải ăn quân.
10...gxf6 11. Txf7#
Sơ đồ 19: Đen bị chiếu hết !
Với Mã ở e7 khiến cho các quân cờ của Đen bị vướng chân, Trắng không cần nhiều hỏa lực như trong 2 ván cờ đầu tiên.
Minh họa nước cờ thí quân của Legal được áp dụng trong vòng thi đấu thời gian gần đây hơn. Đen có vẻ đang có thế cờ tốt khi bỏ qua khả năng trong nước cờ thí quân của Legal. Trong trường hợp này, nước cờ thí quân chỉ là bước đầu trong cuộc tấn công đáng ngạc nhiên sau cùng dẫn đến chiến thắng. Hãy nghiên cứu nước đi của Đen trong ván cờ tiếp sau đây thật cẩn thận, cho dù nước cờ thí quân không dẫn đến nước chiếu trực tiếp nhưng cuộc tấn công lâu dài đủ sức giành chiến thắng.
1. e4 e5 2. Mf3 Mc6 3. Mc3 Mf6
Thế cờ sau nước 3...Mf6
Khai cuộc này được biết đến qua tên gọi Ván cờ Tứ Mã. Ván cờ này phức tạp, đòi hỏi cả hai bên phải cảnh giác.
4. d4 exd4 5. Mxd4 Tc5 6. Mxc6 bxc6 7. Tg5 d6 8. He2
Thế cờ sau nước 8. He2
Dấu hiệu rắc rối đầu tiên, ngăn không cho Tượng ở f1 tham chiến. Nước đi hay hơn là Tf1-d3, chuẩn bị nhập thành cánh Vua.
8...0-0 9. e5?
Lúc này Trắng thật sự gặp vấn đề. Nếu Vua của bạn vẫn đang nằm ở vùng trung tâm bàn cờ thì bạn không nên khai thông các cột ở trung tâm. Thay vào đó, cố giữ vị thế khép kín, và đưa Vua thoát khỏi tình trạng nguy hiểm. Trắng lẽ ra sẽ khá hơn khi đi các nước như f2-f3 hoặc 0-0-0.
9...dxe5 10. Me4
Sơ đồ 20: Đen đi
Trắng đang nhắm đến vị thế này trong nước đi vừa rồi. Vì Mã Đen ở f6 đã bị ghim nên Trắng tấn công Mã thêm lần nữa cũng như Tượng Đen ở c5.
Đen có thể đáp lại tất cả các mối đe dọa bằng nước đi phòng thủ vững chắc Tc5-e7, bảo vệ tất cả và vẫn lời một chốt. Đen nhận ra sự phòng thủ yếu ớt của Trắng bằng nước cờ thí quân Legal:
10...Mxe4!!
Nước cờ này đối với Trắng là một cú sốc ! Đen không để ý đến đòn ghim quân, thản nhiên đớp Mã.
11. Txd8 Txf2+ 12. Vd1
Như trong hầu hết các nước cờ thí quân của Legal, Trắng có thể tránh được tình huống tồi tệ nhất bằng cách chọn nước đi khác. Ở đây, chẳng hạn, Trắng ăn quân ở f2, thí Hậu, nước đi này sẽ dẫn đến một tàn cuộc trong đó Trắng lỗ 2 chốt.
Tuy nhiên, Trắng nghĩ mình đang giành chiến thắng vì không nhận thấy Đen có thể chiếu hết mình. Thật ra, đây là chiến lược hợp lý đối với Trắng. Nếu không nhìn thấy nước chiếu hết bắt buộc dành cho đối phương thì hãy giữ quân cờ đã thí. Nói chung đối phương đã có nước cờ thí quân không hợp lý. Gìn giữ tất cả quân cờ thí có thể là cách giành chiến thắng dễ nhất.
Tuy nhiên, trong ván cờ này, Đen hiểu mình đang làm gì.
12...Xxd8+ 13. Vc1
Sơ đồ 21: Đen đi
Vua Trắng bị đẩy chạy vòng vòng, nhưng cố tránh để không bị chiếu và lúc này trông có vẻ tương đối an toàn. Hậu Trắng không để Vua bị Tượng Đen ở f2 chiếu, cũng như đang bảo vệ các ô vuông d2 và d1. Đen tiến quân bằng cách nào?
13...Tg4!!
Đen tìm lời đáp - gọi là đòn đánh lạc hướng
ĐÁNH LẠC HƯỚNG
Khi đối phương chỉ có một quân cờ duy nhất đang nắm giữ vị trí, đánh lạc hướng có thể là lời đáp. Đánh lạc hướng có nghĩa là từ bỏ một quân cờ để nhử quân cờ phòng thủ chính của đối phương tránh xa phạm vi hoạt động. Trong trường hợp này, Hậu Trắng đành phải rời ô e2 rất quan trọng. Hậu ở ô vuông này bảo vệ các đường tiếp cận Vua Trắng. Lưu ý rằng Trắng không thể ăn Mã ở e4 vì Đen sẽ có thể Xd8-d1 chiếu hết. Trắng sẽ ăn Tượng.
14. Hxg4 Te3+ 15. Vb1
Lúc này tình thế ra sao? Đen đẩy Vua vào góc, cũng như di chuyển Xe đến d1. Nhưng Hậu Trắng vẫn đang canh giữ ô vuông ấy.
15...Md2+ 16. Vc1 Mf3+!!
Thế cờ sau nước 16...Mf3+!!
Đen giải quyết vấn đề vừa rồi bằng nước đi gọi là thủ đoạn cản đường. Đen đặt Mã vào vị trí phong tỏa đường chéo góc từ g4 đến d1. Lúc này, Hậu Trắng không thể ăn Xe ở d1 được nữa.
17. Vb1 Xd1#
Thế cờ sau nước 17...Xd1#
Trong ván cờ này, nước cờ thí quân của Legal chỉ là khởi đầu của một loạt đòn phối hợp. Có nhiều ván cờ khó chơi hơn, vì Đen phải nhìn thấy đòn phối hợp cho đến tàn cuộc trước khi thí Hậu. Nên nhớ, nếu bạn thí Hậu và không thực sự có ý định chiếu hết thì có thể bạn sẽ bại trận.
Rèn luyện trí thông minh hàng ngày
9 cách để bé thông minh hơn
Phương pháp thở âm dương khí công
Thói quen tốt cho trí nhớ
(st)
