Nguyên nhân của bệnh khô mắt và cách điều trị nhanh khỏi

Nguyên nhân của bệnh khô mắt và cách điều trị nhanh khỏi. Theo BS.CKI Trần Thị Mỹ Phượng, Phó khoa mắt Bệnh viện đa khoa Đồng Nai, bệnh khô mắt ban đầu chỉ gây tổn thương nhỏ ở lớp ngoài của giác mạc và kết mạc, để lâu sẽ gây viêm nghiêm trọng, dẫn đến mờ mắt và giảm thị lực. Nếu không được chữa trị, sẽ dẫn đến mù lòa vĩnh viễn.

Bệnh khô mắt thường gây cảm giác khó chịu, đau nhức vùng mắt . Nếu không phát hiện sớm, bệnh sẽ ảnh hưởng lớn tới sinh hoạt cũng như hiệu suất lao động của bệnh nhân.  Do vậy, việc tìm hiểu nguyên nhân và cách phòng bệnh khô mắt là vô cùng quan trọng 

Triệu chứng của bệnh khô mắt 

Người bệnh có cảm giác khô ở mắt hoặc như cát, bụi ở trong mắt, mắt hay bị nhức, nhạy cảm với ánh sáng, mỏi mắt, tiết nhiều nước mắt và có cảm giác mi mắt dính vào nhãn cầu khi chớp mắt.

Cảm giác kích thích, bất ổn tại mắt. Cảm giác như có dị vật trong mắt, nóng rát như phải bỏng. Nhìn mờ nhất thời. Ra gỉ mắt trong và nhầy. Một số người có cảm giác ngứa mắt, mỏi và nặng mi mắt. Ở thể nặng, bệnh nhân thấy đau rát thực sự mỗi khi chớp mắt. Những khó chịu trên thường xảy ra khi có hoàn cảnh thuận lợi cho nước mắt bay hơi nhiều, như ra gió, đọc sách lâu, ở trong phòng có điều hòa nhiệt độ. Để tránh bị khô mắt, không nên làm việc quá lâu trên máy tính, nhỏ nước mắt nhân tạo.

Nguyên nhân

Nguyên nhân của bệnh khô mắt 

- Có thói quen xấu trong sinh hoạt như ngồi lâu bên máy vi tính, xem tivi quá nhiều. Tuy tuyến lệ vẫn tiết ra nước mắt nhưng do mắt phải nhìn lâu không chớp hoặc ít chớp, nước m���t không được “tưới” thường xuyên để làm ướt và bôi trơn nhãn cầu.

- Do công việc, phải tiếp xúc thường xuyên với các loại bụi, khói độc, gió mạnh, tia tử ngoại và ánh sáng chói chang (đi trên tuyết trắng hay sa mạc).

- Chức năng của tuyến lệ bị suy giảm do tình trạng lão hóa chung của cơ thể: Từ tuổi trung niên, lượng nước mắt tiết ra giảm 50% so với thời trẻ.

- Thiếu vitamin A ở trẻ em: Biểu hiện đầu tiên thường là khô mắt. Sau đó, nếu không điều trị kịp thời, bệnh nhân có thể bị viêm loét giác mạc, thị lực kém dần rồi mù hẳn.

- Bị đau mắt hột và một số bệnh viêm kết mạc ảnh hưởng nhiều đến tuyến lệ, làm chít hẹp tuyến này.

- Mắc các bệnh tự miễn dịch như viêm khớp dạng thấp.

- Dùng một số loại thuốc như thuốc kháng histamin, thiabendazol, thuốc gây mê toàn thân.

Khô mắt là do thiếu nước mắt đầy đủ. Nước mắt là một hỗn hợp phức tạp của nước, dầu béo, protein và các chất điện giải. Hỗn hợp này giúp làm cho bề mặt của mắt mịn màng và rõ ràng, và nó giúp bảo vệ mắt khỏi nhiễm trùng.

Đối với một số người, nguyên nhân gây khô mắt là một sự mất cân bằng trong thành phần của nước mắt của họ. Những người khác không sản xuất đủ nước mắt để giữ cho đôi mắt của họ thoải mái bôi trơn. Vấn đề mí, thuốc và các nguyên nhân khác, chẳng hạn như yếu tố môi trường, cũng có thể dẫn đến khô mắt.

Nghèo chất lượng

Những giọt nước mắt có ba lớp cơ bản: Dầu, nước và chất nhầy. Vấn đề với bất kỳ các thành phần có thể gây ra các triệu chứng khô mắt.

Dầu. Lớp bên ngoài của nước mắt, được sản xuất bởi các tuyến nhỏ bên bờ mi mắt (tuyến meibomian) chứa dầu béo gọi là lipid. Những giọt nước mắt trên bề mặt mịn và bay hơi chậm. Nếu các tuyến dầu không sản xuất đủ dầu, lớp chảy nước bốc hơi quá nhanh gây khô mắt. Khô mắt là phổ biến trong những người có tuyến meibomian đang bị tắc. Meibomian rối loạn chức năng phổ biến hơn ở những người bị viêm dọc theo cạnh của mí mắt Blepharitis, bệnh da Rosacea và các rối loạn khác.

Nước. Các lớp trung lưu chủ yếu là nước với một chút muối. Lớp này được sản xuất bởi các tuyến nước mắt (lacrimal), làm sạch mắt và rửa đi những hạt ngoại lai hoặc chất kích thích. Nếu mắt sản xuất không đủ nước, dầu và lớp chất nhờn có thể kết hợp và gây ra nhử mắt.

Chất nhầy. Lớp bên trong của chất nhờn giúp nước mắt trải đều trên bề mặt mắt. Nếu  không có chất nhờn đủ để che mắt, điểm khô có thể hình thành trên bề mặt phía trước của mắt (giác mạc).

Giảm sản xuất nước mắt

Khô mắt có thể xảy ra khi không thể sản xuất đủ nước mắt. Thuật ngữ y tế cho tình trạng này là keratoconjunctivitis sicca.

 Không thể sản xuất đủ nước mắt nếu :

Lớn tuổi hơn 50. Nước mắt sản xuất có xu hướng giảm khi càng lớn tuổi. Khô mắt là phổ biến ở những người lớn tuổi hơn 50.

Là một người phụ nữ sau mãn kinh. Thiếu nước mắt là phổ biến hơn ở phụ nữ, đặc biệt là sau khi mãn kinh. Điều này có thể do một phần thay đổi kích thích tố.

Có một điều kiện y tế làm nước mắt giảm sản xuất. Khô mắt cũng liên kết với một số bệnh như tiểu đường, viêm khớp dạng thấp, lupus, xơ cứng bì, hội chứng Sjogren 's, rối loạn tuyến giáp và thiếu vitamin A.

Đã có phẫu thuật mắt laser. Phẫu thuật khúc xạ mắt như laser hỗ trợ tại chỗ keratomileusis (LASIK) cũng có thể gây giảm sản xuất nước mắt và khô mắt. Các triệu chứng của khô mắt liên quan đến các thủ tục này thường là tạm thời.

Có thiệt hại tuyến nước mắt. Thiệt hại cho các tuyến từ viêm hoặc phóng xạ có thể cản trở sản xuất nước mắt.

Vấn đề mí

Nhấp nháy liên tục lan nước mắt trên bề mặt mắt. Nếu có một vấn đề mí mắt mà làm cho nó khó khăn để nhấp nháy, những giọt nước mắt có thể không thể lan qua mắt đầy đủ hoặc nước mắt có thể bay hơi quá nhanh gây khô mắt. Vấn đề mí có thể bao gồm chuyển lộn mí (ectropion) hoặc xoay lộn mí.

Thuốc gây khô mắt

Thuốc có thể gây khô mắt bao gồm:

Một số loại thuốc dùng để điều trị huyết áp cao, chẳng hạn như thuốc tác dụng trung ương và thuốc lợi tiểu.

Thuốc kháng histamine và thuốc thông mũi.

Thuốc ngừa thai.

Một số thuốc chống trầm cảm.

Thuốc giảm đau như ibuprofen và naproxen.

Loại thuốc để điều trị mụn Isotretinoin.

Các nguyên nhân khác gây khô mắt:

Nguyên nhân khác gây khô mắt bao gồm:

• Gió.

• Độ cao lớn.

• Không khí khô.

• Nhiệm vụ có yêu cầu tập trung, chẳng hạn như làm việc tại một máy tính, lái xe hay đọc.

• Yếu tố nguy cơ

• Những yếu tố làm cho nó nhiều khả năng sẽ trải nghiệm khô mắt bao gồm:

• Lớn tuổi.

• Là phụ nữ.

• Dùng thuốc có thể gây khô mắt.

• Có phẫu thuật mắt laser.

• Trải qua liệu pháp bức xạ, chẳng hạn như được sử dụng để điều trị ung thư.

• Ăn một chế độ ăn uống có nghĩa là ít vitamin A, được tìm thấy trong gan, cà rốt và bông cải xanh hoặc ít axit béo omega-3, mà được tìm thấy trong cá, quả óc chó và dầu thực vật.

* Triệu chứng

Người bệnh có cảm giác khô ở mắt hoặc như cát, bụi ở trong mắt, mắt hay bị nhức, nhạy cảm với ánh sáng, mỏi mắt, tiết nhiều nước mắt và có cảm giác mi mắt  dính vào nhãn cầu khi chớp mắt.

Nguyên nhân gây bệnh khô mắt

- Viêm bờ mi: làm nước bốc hơi nhanh hơn, những chất thải của sự nhiễm khuẩn gây đỏ mắt mãn, kích thích mắt thường xuyên.

- Thói quen không tốt trong sinh hoạt hàng ngày như ngồi lâu bên máy vi tính, xem tivi quá nhiều. Tuy tuyến lệ vẫn tiết ra nước mắt nhưng do mắt phải nhìn lâu không chớp hoặc ít chớp, nước mắt không được “tưới” thường xuyên để làm ướt và bôi trơn nhãn cầu.

- Do công việc, phải tiếp xúc thường xuyên với các loại bụi, khói độc, máy điều hòa, quạt máy, hơi nóng tử ngoại và ánh sáng chói chang.

- Thay đổi nội tiết tố nữ: Gặp ở phụ nữ mang thai, mãn kinh.

- Chức năng của tuyến lệ bị suy giảm: do tình trạng lão hóa chung của cơ thể. Từ tuổi trung niên, lượng nước mắt tiết ra giảm 50% so với thời trẻ.

- Thiếu vitamin A ở trẻ em: Biểu hiện đầu tiên thường là khô mắt.

- Mắc các bệnh tự miễn dịch như viêm khớp dạng thấp, lupus đỏ, bệnh tuyến giáp.

- Dùng một số loại thuốc như thuốc kháng histamin, thiabendazol, thuốc gây mê toàn thân.

* Phòng ngừa và điều trị

Theo bác sĩ Mỹ Phượng, khi có triệu chứng khô mắt, bệnh nhân cần đến bác sĩ ngay để khám và có hướng điều trị thích hợp. Dùng thuốc điều trị khô mắt theo chỉ dẫn của bác sĩ. Điều trị các bệnh viêm nhiễm ở bờ mi. Không nên dụi tay vào mi mắt vì động tác này dễ gây xước kết mạc. Nếu có bụi bám trên bề mặt nhãn cầu, nên để nó tự trôi ra theo dung dịch rửa mắt và chớp mắt.

Mỗi khi đi đường nên đeo kính để bảo vệ mắt khỏi cát, bụi, côn trùng. Khi sử dụng máy vi tính, sau 45-60 phút nên nghỉ ngơi 5-10 phút, nhìn xa để giảm điều tiết mắt. Nên đặt máy tính thấp hơn tầm mắt. Nghỉ giải lao để thư giãn mắt trong thời gian đọc sách, xem tivi. Trời mùa hè không nên bật quạt to thổi thẳng vào mặt vì sẽ gây khô mắt. Ngoài ra, cần bổ sung uống viên omega 3, ăn cá hồi, cá ngừ, đậu bắp, trái cây… để đôi mắt được khỏe, đẹp và hạn chế khô mắt.

Cách điều trị chứng khô mắt:

Mục đích của việc điều trị khô mắt là duy trì dộ ẩm của mắt. Vì vậy, để điều trị hiệu quả, tốt nhất là bạn phải xác định được nguyên nhân gây "không đủ độ ẩm" cho mắt.

Dưới đây là vài cách điều trị chứng khô mắt, bạn tham khảo nhé!

Bổ sung nước mắt:

Nhỏ nước mắt nhân tạo

Bạn có thể điều trị khô mắt nhẹ với nước mắt nhân tạo không cần kê đơn. Bác sĩ có thể hướng dẫn số lần nhỏ nào là tốt nhất cho bạn. Bạn có thể dùng thuốc tra làm trơn mắt khi bạn cần, thậm chí vài lần trong một giờ sau đó giảm dần. Nếu bạn dùng thuốc tra thường xuyên, thuốc nhỏ mắt không có chất bảo quản là sự lựa chọn tốt nhất để phòng dị ứng hoặc phản ứng với chất bảo quản. Bạn có thể dùng thuốc mỡ tra mắt để bảo đảm độ trơn của mắt. Thuốc mỡ có thể làm mờ mắt nên tốt nhất dùng trước khi đi ngủ.

Bảo tồn nước mắt:

Bác sĩ có thể đề nghị bạn thực hiện một phương pháp để giữ nước mắt tự nhiên lâu hơn. Việc này có thể được thực hiện bằng cách đóng một phần hoặc hoàn toàn ống dẫn nước mắt. Ống dẫn nước mắt có thể nút lại bằng nút silicon nhỏ. Bạn có thể dùng bổ sung thêm nước mắt nhân tạo. Nút silicon có thể sẽ được lấy bỏ. Một chỉ định lâu dài hơn là đốt nhiệt. Trong thủ thuật này bác sĩ gây tê cục bộ sau đó áp dây nóng làm co mô tổ chức ống dẫn gây sẹo, vì thế đóng được ống dẫn nước mắt.

Người bị khô mắt nhẹ đáp ứng tốt với điều trị bằng nước mắt nhân tạo. Một số người có triệu chứng dai dẳng và không đáp ứng với nước mắt nhân tạo mặc dù mắt của họ khá bình thường. Khô mắt nặng đòi hỏi điều trị nặng hơn như nút ống silicon. Người bị khô mắt nặng có thể dùng với kính áp tròng mềm. Kính này được đặt ở phần lòng trắng của mắt tạo ra một lớp chứa dịch trên giác mạc.

Thuốc thường dùng

Bác sĩ kê cho bạn cyclosporin (Restasis) để dùng cho trường hợp khô mắt mạn tính. Restasis làm giảm viêm mắt và giúp tăng sản xuất nước mắt. Một số người có cảm giác bỏng rát ở mắt khi dùng thuốc. Không dùng Restasis khi bạn bị viêm mắt mạn tính hoặc có tiền sử bị nhiễm virut mắt.

Khi bạn bị kích thích không thể chịu được mặc dù đã thường xuyên tra thuốc trơn mắt, bác sĩ có thể kê cho bạn thuốc trasteroid.


Trong điều trị, cần lựa chọn các loại thuốc thích hợp (ví dụ: thuốc dạng xịt được ưa dùng hơn thuốc dạng mỡ) và cân nhắc sự thay thế các loại thuốc có thể gây tổn hại mắt (như beta blocker). Một số thuốc có hiệu quả được liệt kê ở bảng 3 như sau

Bảng 3: Thuốc sử dụng cho bệnh nhân khô mắt

Biện pháp giảm nhẹ triệu chứng

Thuốc có carboxymethylcellulose được sử dụng tốt và có nhiều lợi điểm

-         Tạo nối kết giữa các tế bào biểu mô

-         Gia tăng những tế bào đài

-         Thúc đẩy cho tế bào giác mạc di chuyển và bội sinh để tạo điều kiện “lành vết thương”1

Về mặt lâm sàng, carboxymethylcellulose thích ứng hơn propylen glycol – poyethelene glycol11, để tạo ra sự cải thiện về thị lực 12, và thuốc này được ưa chuộng hơn nước muối đẳng trương 13 hoặc hydroxypropylmethlcellulose 11 đối với những bệnh nhân sau mổ LASIK

Nút điểm lệ là 1 trong những phương pháp có hiệu quả vì đã có nhiều loại kim nong điểm lệ để không làm mất nút, và loại nút thông minh – bằng polymer acrylic ở nhiệt độ bằng thân nhiệt nút trở nên mềm và đàn hồi hơn. Balaram và cộng sự đã công bố tỷ lệ thành công cao khi sử dụng nút điểm lệ: sau 6 tháng, 86% bệnh nhân không còn triệu chứng nữa (56% chỉ cần dùng nút điểm lệ) và 76% không cần dùng thuốc bôi trơn. Những bất lợi kể cả biến chứng, mất nút, giá cả được liệt kê ở bảng 4

Bảng 4: Bất lợi của sử dụng nút điểm lệ

Các biện pháp điều trị làm giảm triệu chứng thường có hiệu quả nhưng vẫn có 1 số giới hạn. Đặc biệt, là không thể bảo tồn được “sự khỏe mạnh” của tuyến lệ; cải thiện thành phần nước mắt, hoặc điều trị những nguyên nhân và không có tác dụng kéo dài.

Cyclosporin A

Cyclosporin A là một chất kháng viêm và ức chế miễn dịch làm ức chế sự bội sinh của tế bào viêm và sự hoạt hóa đáp ứng miễn dịch qua trung gian tế bào T. Sall và cộng sự đã báo cáo có 59% bệnh nhân sử dụng Restasis (cyclosporin A 0.005% - Allergan) sau vài tháng đạt được sự cải thiện 1-10mm hoặc hơn so với trước khi sử dụng (thang điểm Schirmer). Một nghiên cứu so sánh giữa nhóm có sử dụng Restasis kết hợp với thuốc khác và nhóm không sử dụng Restasis cho thấy nhóm có sử dụng Restasis làm tăng có ý nghĩa thống kê 10mm hoặc hơn so khi sử dụng test Schirmer đánh giá sự tiết nước mắt cơ bản (15% vs 5%) và vượt trội hơn về mặt cải thiện thị lực. Hơn nữa, ở những bệnh nhân có hội chứng Sjögren hoặc không Sjögren sau khi sử dụng cyclosporin A 0.05% 6 tháng cho thấy có giảm tình trạng viêm (giảm lượng tế bào lympho bắt màu CD3 khi sinh thiết kết mạc) và đây là liệu pháp đầu tiên nhằm điều trị căn nguyên của bệnh khô mắt. Tác dụng của liệu pháp cyclosporin A cần được nghiên cứu trong thời gian dài hơn.

Biện pháp phòng tránh bệnh khô mắt 

Để khắc phục bớt chứng khô mắt, trước hết mỗi cá nhân cần thực hiện một phong cách sống đúng chuẩn mực điều này sẽ giúp chúng ta khắc phục được những khiếm khuyết ở căn bệnh khô mắt. ví dụ hàng ngày nên uống 8-10 cốc nước lọc để giúp cơ thể luôn trong trạng thái hyđro hóa và luôn đào thải các chất cặn bã.

Chớp mắt

Luôn tập cho mình thói quen chớp mắt thường xuyên, đặc biệt khi đọc báo, xem tivi, làm việc với máy tính.

Không nên để mắt làm việc quá sức, cường độ làm việc quá lớn trên máy tính, sẽ khiến mắt bạn không chỉ bị khô, mà còn phải điều tiết nhiều, gây nên cảm giác mệt mỏi cho mắt.

Chớp mắt là thói quen tốt, đem lại hiệu quả cao khắc phục chứng khô mắt.

Con số 10 quan trọng

Cứ 10 phút, bạn nên ngưng làm việc trên máy tính.

Hãy nhìn xa với khoảng cách 10m, để giúp mắt thư giãn.

Thời gian nghỉ ngơi

Trong giờ nghỉ, bạn nên đi dạo.

Trong khi đi dạo bạn hãy quan sát các sự vật xung quanh (có trong tự nhiên), không nên xem phim, hay chơi game trong thời gian này.

Đặt máy tính ở vị trí khoa học

Vị trí đặt máy tính có ảnh hưởng phần lớn tới mắt của bạn.

Chính vì thế, phải lựa chọn vị trí khoa học và hợp lý để đặt máy.

Theo các bác sĩ chuyên khoa mắt, đặt máy tính ở chỗ quá nhiều ánh sáng (ánh sáng chói) đều không tốt cho mắt.

Trái lại, nên chọn vị trí hơi tối một chút, ánh sáng chiếu vào vừa phải ( không sáng chói nhưng cũng không tối đen), như vậy bạn sẽ dễ quan sát và mắt không phải điều tiết nhiều.

Khoảng cách hợp lý

Khoảng cách từ màn hình tới mắt, không quá xa, khiến bạn phải ‘căng’ mắt ra để nhìn.

Khoảng cách thích hợp là từ 16 – 24cm, điều này còn phụ thuộc vào thị lực và kích cỡ của màn hình.

Hạn chế sử dụng máy tính

Chỉ sử dụng máy tính khi cần biết, ngoài ra bạn không nên chơi game, coi phim qua máy tính.

Hãy học cách đánh máy tính cũng như những thao tác trên máy tính thành thạo, để hạn chế thời gian mắt phải tiếp xúc với máy tính.

Ánh sáng và mắt

Khi bạn xem tivi không nên tắt điện, bởi bóng tối của căn phòng và ánh sáng của màn hình sẽ gây mỏi mắt. Tốt nhất là có một bóng đèn gần ti vi để nhìn hình rõ hơn và mắt không phải điều tiết.

Khi bạn đọc sách nên dùng loại đèn có chao, chiếu sáng trực tiếp vào trang sách. Nhiều bạn thích nằm giường đọc sách cũng nên có đèn đầu giường, như vậy bạn sẽ không bị mỏi mắt.

Bạn là người làm việc với máy vi tính thường xuyên nên có một bóng đèn chiếu toàn bộ căn phòng, một bóng đèn chiếu thẳng xuống bàn phím.

Ra đường nên có kính bảo vệ mắt tránh bụi bặm và ánh nắng chói chang chiếu vào mắt.

Thực phẩm chống khô mắt

Theo y học hiện đại, những thực phẩm bổ mắt là: thực phẩm chứa vitamin A, -carotene giúp sự nhìn. Thực phẩm chống lão hóa toàn thân, đồng thời ngăn cản hạn chế sự ‘lên lão’ của mắt là: vitamin A, C, E, selen và lutein. Những chất này có trong cá, trứng, thịt, rau, trái cây… nếu chúng ta biết cân đối bữa ăn mỗi ngày.

Vitamin A: có trong gan gà, vịt, heo, cá, trứng gà, trứng vịt lộn, cá chép, sữa…

Các loại chứa -carotene: các loại trái và củ có màu vàng hay đỏ: gấc, cà rốt, đu đủ, bí đỏ, cà chua… Nó còn có trong rau có màu xanh đậm như: rau bồ ngót, dền, bông cải xanh cải bẹ xanh, mồng tơi, rau muống.

Vitamin C: có trong cam, chanh, quýt, bưởi, dâu tây, ổi, nho, thơm, mãng cầu xiêm, măng cụt. Nó còn có trong rau như: mồng tơi, cải bẹ trắng, ớt, hành, cà chua.

Vitamin E: gồm các loại dầu đậu nành, hướng dương, mè, đậu phộng, mầm các loại đậu (giá đậu xanh). Nó có trong các loại hạt, măng tây, sữa, gan động vật và đặc biệt là mỡ cá.

Thực phẩm giầu lutein: gồm bắp (ngô),cải bó xôi, cải xoăn, trứng các loại.

Thực phẩm giàu selen: gồm các hải sản như: cá, tôm, cua, nghêu, sò, ốc, hến. Nó cũng có một ít trong trứng, dầu hướng dương, dầu mè.

Mắt cần được ngủ đủ

Bạn ngủ đủ 7 – 8 giờ một ngày chính là cách giúp mắt hồi phục sau một ngày học tập và làm việc. Khi thức khuya mắt sẽ trũng sâu, khi bạn mất ngủ kéo dài mắt sẽ để lại dấu ấn là quầng thâm ở mi dưới. Khi bạn khỏe mạnh, ngủ đủ giấc, cặp mắt sẽ linh hoạt, có thần hơn. Những bạn chơi game hay làm việc trên máy vi tính nhiều giờ liên tục chính là đang ‘tra tấn’ cặp mắt của bạn.

Hãy nhớ rằng việc điều trị triệu chứng khô mắt là rất quan trọng không chỉ trong việc lập kế hoạch để điều trị đạt hiệu quả tốt đẹp mà còn duy trì khả năng làm việc lâu dài của giác mạc mắt.

(st)